گزارش یک مرگ

روزنامه دنیای اقتصاد: شوک خبر درگذشت عباس کیارستمی، جهان سینما را در بهت و حیرتی عمیق فرو برد. در روزهای گذشته سینماگران برجسته دنیا همچون مارتین اسکورسیزی و ژیل ژاکوب و... درخارج از کشور و هنرمندان سرشناس ایران اندوه خود از مرگ این چهره سرشناس را ابراز کردند.

حتی در این میان فرانسوا اولاند رئیس‌جمهور فرانسه هم متنی را درباره مرگ این هنرمند منتشر کرد و همتای ایرانی‌اش یعنی حسن روحانی هم در پیامی نوشت: نگاه متفاوت و عمیق عباس کیارستمی به زندگی و دعوت انسان‌ها به صلح و دوستی، دستاوردی ماندگار در هنر هفتم خواهد بود.در روزهای اخیر سیاستمداران و هنرمندان سرشناسی در ایران و خارج از کشور به این اتفاق واکنش نشان دادند و برنامه‌های مختلفی در نقاط مختلف برگزار شد اما مهم‌ترین اتفاقی که پس از مرگ این چهره در شبکه‌های مجازی شکل گرفت، تحلیل منتقدان از روند درمانی کیارستمی بوده است.

در این وضعیت خیلی‌ها این مساله را عنوان کرده‌اند که در روند درمان کارگردان ایرانی قصوری انجام شده است و به دنبال یافتن دلیلی هستند برای این پرسش که چرا روند درمانی کیارستمی به نتیجه نرسید و آیا می‌شد جلوی این بیماری را در همان روزهای آغاز مداوا گرفت یا خیر؟ برای تحلیل این موضوع باید ابتدا روند ماجرا را تشریح کرد تا بتوان به درک درستی از شرایط رسید. هرچند در این میان ابهاماتی هم وجود دارد.

نقل قول حاشیه‌ساز

اوایل فروردین‌ماه امسال بود که بعد از انتشار خبر بیماری محمدرضا شجریان که در سال تحویل امسال توسط خودش اعلام شد، خبر رسید که عباس کیارستمی در یک بیمارستان خصوصی بستری شده است. این خبر به تنهایی نمی‌توانست محل نگرانی باشد اما خبرهای بعدی به‌شدت هراس‌آور بود. او تا دو قدمی مرگ هم رفته بود و در شرایطی که دیگر کسی به زنده بودنش امیدوار نبود ، ورق برگشت و وضعیت عباس کیارستمی بهتر شد. در همان روزها مساله قصور پزشکی در پرونده کیارستمی مطرح شد و واکنش‌های متفاوتی را به وجود آورد.

ماجرا از این قرار بود که کیارستمی پس از بهتر شدن وضعیت جسمی‌اش و پشت سر گذاشتن یک دوره سخت در دیدار با محمد شیروانی (کارگردان) گفته بود: «یکی از دوستام همین عمل رو انجام داد و روز پنجم در سالن سینما داشت فیلم می‏دید. قرار بود دکتر میر، من رو عمل کنه. بعدا فهمیدم که پسرش من رو عمل کرده و تازه در شأنش نبودم و عمل رو سپرده به دستیار پنجاه ساله‏ش!

هر جا اعتماد می‏کنی بکن ولی به اونایی که پدرشون مشهور بوده؛ نکن. خواستن و نتونستن. وقتی دکترم اخبار رو در روزنامه‏ها خوند و فهمید این بیمار خیابونی نبوده؛ دستپاچه شد و مصاحبه کرده و گفته گویا بیمارم شهرتی دارد و در خارج او را می‏شناسند.» انتشار همین دیالوگ باعث شد تا واکنش‌های متفاوتی شکل بگیرد و انگشت‌های اتهام کادر پزشکی بیمارستان را نشانه بگیرند. اگرچه در همان مدت کادر بیمارستان درباره روند درمان این هنرمند توضیح داده بودند و این اتهام را نپذیرفته بودند اما پس از مرگ این کارگردان یک بار دیگر این قضیه به موضوع داغ بدل شد.

محسن تدین‌فر رئیس بیمارستان جم در پاسخ به شایعات موجود درباره قصور بیمارستان جم در قبال عباس کیارستمی گفت: ما تمام اطلاعات پیرامون درمان عباس کیارستمی را در زمان حیات این کارگردان از طریق دانشگاه علوم پزشکی اطلاع‌رسانی کرده‌ایم و تمامی اطلاعات در دفتر دکتر رضا پایدار موجود است و هرکس ابهامی دارد می‌تواند از طریق روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی در جریان جزئیات درمان ایشان قرار بگیرد.پس از آن اما دکتر رضا پایدار قائم‌مقام وزیر بهداشت و مسوول رسیدگی به پرونده پزشکی این هنرمند مجبور شد یک بار دیگر روند درمانی کیارستمی را با رسانه‌ها در میان بگذارد.

او گفت: وزیر بهداشت در نیمه شب ۱۲ فروردین امسال به من ماموریت دادند تا روند درمان آقای کیارستمی را که از مدتی قبل آغاز شده بود پیگیری کنم. بنابراین من همان شب با مراجعه به بیمارستان «جم» تهران پرونده‌شان را بررسی کردم. البته تا روزی که در جریان بیماری‏شان قرار گرفتیم و این کار به من محول شد، آقای کیارستمی تحت چهار عمل جراحی قرار گرفته بود.وی درباره بیماری کیارستمی افزود: آقای کیارستمی به یک بیماری روده‏ای مبتلا بودند که توسط پزشک معتمد خودشان و در بیمارستانی که به انتخاب خودشان بود، کولونوسکوپی شدند. اگرچه اولین عمل جراحی وی به‌دلیل مشکل روده‏ای و برای پیشگیری از پیشروی سرطان بود، اما اعمال جراحی بعدی به‌دلیل ایجاد عارضه در جراحی اول و نیز التهاب کیسه صفرا انجام شد.

بعد از این بود که در نیمه شب دوازدهم فروردین، دکتر جنتی، وزیر ارشاد وضعیت وخیم عباس کیارستمی را به اطلاع دکتر هاشمی می‏رساند و در پی آن ما با دستور وزیر بهداشت بر بالین آقای کیارستمی حاضر شدیم. البته در آن زمان بیمار در وضعیت بحرانی شوک قرار داشت و ما با سطح هوشیاری درجه ۳ که کمترین سطح هوشیاری برای یک بیمار است، با وی مواجه شدیم. از طرفی عفونت منتشر شده در خون آقای کیارستمی و فشار خون پایین، او را به دستگاه ونتیلاتور و تنفس نیازمند کرده بود.

عیادت مدام وزیر

پایدار با بیان اینکه با توجه به حساسیت موضوع، بازبینی روند درمان انجام و گزارش‏های لازم به وزیر بهداشت ارائه شد، ادامه داد: بر همین اساس با ماموریتی که آقای وزیر به من دادند طراحی ادامه روند درمان از همان شب آغاز شد. البته صبح روز ۱۳ فروردین خود دکتر هاشمی نیز به اتفاق ریاست دانشگاه علوم پزشکی ایران به عیادت آقای کیارستمی آمدند و از نزدیک در جریان روند درمان وی قرار گرفتند. دکتر هاشمی بعد از اطلاع از وضعیت آقای کیارستمی روند درمان وی را به دقت تحت نظر داشت و در طول این مدت ۶ بار نیز به عیادت وی رفت.

معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی ایران گفت: همچنین تیمی از دانشگاه‏های علوم پزشکی ایران، تهران و شهید بهشتی برای این کار مامور شدند که این تیم متشکل از متخصص جراحی عمومی، فوق تخصص جراحی عروق، متخصص بیهوشی و فلوشیپ‌آی سی یو، فوق تخصص ریه و متخصص عفونی بود.همه اعضای تیم درمانی انتخاب شده از پزشکان صاحبنام کشور بودند که از آن جمله می‌توان دکتر فاضل، دکتر حریرچی و دکتر ظفرقندی را نام برد. در طول مدت درمان آقای کیارستمی در بیمارستان جم، تمام مسائل درمانی با این گروه چک می‏شد و دستورات پزشکی تحت نظارت همین تیم برای بیمار انجام می‏شد. پایدار ادامه داد: خوشبختانه در آن مقطع با توجه به روند موفق درمان، به تدریج بیمار از دستگاه ونتیلاتور جدا شد و مصرف بیشتر آنتی‏بیوتیک‏ها به تدریج قطع شد؛ به تدریج غذای خوراکی برای وی شروع شد.

پس از مدتی هم به بخش آمدند و در اواسط اردیبهشت ما توانستیم وی را از بیمارستان مرخص کنیم. آقای کیارستمی در این مدت بیش از ۲۰ بار توسط بنده ویزیت شدند و روز قبل از ترخیص نیز دکتر هاشمی مجددا از او عیادت کردند و گزارش‏های لازم درباره ادامه روند درمان به آقای وزیر ارائه شد.وی در ادامه با بیان اینکه انتقال بیمار به منزل به معنی به پایان رسیدن دوره درمان نبود، اظهار کرد: بر این اساس آقای کیارستمی در منزل همچنان نیازمند دریافت داروهای خوراکی و وریدی بودند. بنابراین در منزل نیز علاوه‌بر نظارت پزشکان معالج‏شان، ما نیز این روند را پیگیری می‏کردیم.

بازگشت مجدد به بیمارستان

پایدار در پاسخ به اینکه آیا آقای کیارستمی بعد از مدتی مجددا در بیمارستان بستری شدند، گفت: بله؛ وی در این مدت یک بار در بیمارستان آراد بستری شد و نفروستومی او تحت نظر متخصص کشیده شد. او یکبار نیز در اوایل تیرماه به‌دلیل بروز تب در بیمارستان بستری شد. بعد از بررسی مشخص شد که آبسه در کنار حالب بیمار ایجاد شده که تخلیه شد و تحت کنترل بود. پس از مدتی هم حال عمومی‏شان بهتر شد. در طول این مدت نیز هفت بار آقای کیارستمی را ویزیت کردم و تقریبا هر روز گزارشی از وضعیت وی برای وزیر بهداشت ارسال می‏شد.

مخالفت وزیر با اعزام به خارج

هفته گذشته اما کیارستمی به خارج از کشور اعزام شد تا مراحل درمانش را در فرانسه پیگیری کند. در همین رابطه معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی ایران می‌گوید ما با اعزام آقای کیارستمی به خارج کشور موافق نبودیم. چرا که تمام اقدامات لازم برای او در کشور انجام شده بود و این جابه‌جایی لزومی نداشت، اما آقای کیارستمی با توجه به تمایل خود تصمیم به سفر خارج از کشور گرفتند و بر اساس منشور حقوق بیمار وی برای رفتن مختار بود، ما نیز به تصمیم او احترام گذاشتیم.

پیش از سفر هم وزیر بهداشت مجددا از وی عیادت کردند و گفت‌وگویی را نیز در همین مورد با هم انجام دادند؛ دکتر هاشمی به آقای کیارستمی گفتند که شخصا با این سفر مخالفند، اما اختیار تصمیم‏گیری در این موضوع را به خودشان دادند. ما در خصوص انتقال آقای کیارستمی با پسر وی نیز گفت‌وگو کردیم، اما او به ما گفت که پدر برای انجام این سفر درمانی اصرار دارد.پایدار گفت: اتفاقا در همان گفت‌وگوی آخر، دکتر هاشمی برای رفاه حال آقای کیارستمی پیشنهاد کردند که با وجود اعتماد کامل به تیم درمانی کشور، به جای سفر آقای کیارستمی، امکان سفر هر پزشک مورد نظر وی به کشور وجود دارد.

در همین رابطه پسر و چند نفر از دوستان وی، یک متخصص اورولوژی برای این کار معرفی کردند. وزارت بهداشت هم با توجه به اختیارات و امکانات خود مشغول فراهم کردن مقدمات سفر این متخصص به ایران بود که مطلع شدیم آقای کیارستمی با یک فروند آمبولانس هوایی به فرانسه منتقل شدند. معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی ایران درباره علت فوت آقای کیارستمی گفت: آقای کیارستمی در فرانسه دچار خونریزی شدید مغزی شدند و به‌دلیل اینکه برای درمان از داروهای رقیق کننده خون استفاده می‏شده، امکان انجام عمل جراحی نیز وجود نداشته است و متاسفانه این هنرمند ارزشمند کشور فوت می‏کنند.

تناقض در حرف‌ها

منتقدان فعال در شبکه‌های مجازی که از دور نظاره‌گر اتفاق بوده‌اند و بر اساس شنیده‌ها قضاوت می‌کنند معتقدند که روند درمانی این کارگردان وضعیت مطلوبی نداشته است و مستندات آنها هم بیشتر به حرف‌های کیارستمی در دیدار با محمد شیروانی برمی‌گردد که گفته بود کادر پزشکی او را نمی‌شناخته و بعد از انتشار خبر در رسانه‌ها متوجه شده‌اند که بیمارشان در خارج از کشور هم شهرت داشته است. از سوی دیگر اما دکتر رضا پایدار، معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی معتقد است که جراحی برای «پیشگیری از پیشروی سرطان» انجام شده بود.

این درحالی است که خانواده عباس کیارستمی در روزهای اخیر تاکید کرده‌اند که مدارک پزشکی نشان می‏دهد بیمارشان هرگز به سرطان مبتلا نبوده است. آنها می‏گویند که پزشکان تشخیص داده بودند کیارستمی به پولیپ روده مبتلاست و از همین رو خودش تصمیم گرفت که در چه زمانی برای جراحی انتخابی (غیر اورژانس) اقدام کنند. خانواده کیارستمی می‏گویند که صرف‌نظر از اینکه بررسی پزشکی آقای کیارستمی حاکی از چه باشد، بیماری کارگردان نامدار سینما یکی از عمیق‏ترین مسائل درمان را در ایران پیش رو می‏گذارد.

آنها می‌گویند بی علاقگی پزشکان برای اینکه بیماری و نحوه درمان را برای بیمار و نزدیکانش به اندازه کافی توضیح دهند و در واقع آنها را در روند تصمیم‏گیری مشارکت دهند، در این مورد کاملا مشهود است. ممکن است استدلال شود که تصمیم تخصصی را نمی‏توان به‏عهده غیرمتخصص گذاشت، اما این استدلال در هیچ کشوری با نظام درمان قابل اعتنا پذیرفته نیست چون ناقض اساسی‏ترین حق انسانی است.

دستور برای بررسی پرونده

ماجرای پرونده پزشکی عباس کیارستمی درحالی در فضای مجازی مطرح می‌شود که هر روز حجم واکنش‌ها نسبت به این مساله گسترده‌تر می‌شود.درحالی‌که پیکر این هنرمند سرشناس دیشب به ایران بازگشت و قرار است مراسم تشییع او روز یکشنبه از مقابل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ایران برگزار شود؛ به گزارش خبرگزاری مهر، روز گذشته خبر رسید که دکتر علیرضا زالی، رئیس کل سازمان نظام پزشکی در نامه‏ای به معاون و دادستان انتظامی نظام پزشکی برای پیگیری و رسیدگی به پرونده پزشکی این کارگردان دستور ویژه داده است.