تهران؛ از بهمن سنگی تا فوران آتشفشان

روزنامه آرمان- زهرا سلیمانی: دویست‌وشصت‌وسومین جلسه شورای شهر تهران گذشته از حاشیه‌ها و جنجال‌هایی که داشت، همراه با ارائه گزارشی تکان دهنده در مورد وضعیت پایتخت بود. در این جلسه رئیس سازمان زمین شناسی با ارائه گزارشی نسبت به مخاطرات طبیعی در تهران هشدار داد. دامنه هشدارهایی محمد تقی کره‌ای از نشست زمین در تهران تا خطر آفرینی سیل و حتی آتشفشان گسترده بود.

تهران آبستن برخی مخاطرات طبیعی است. هشدارهای زیادی درباره مخاطرات طبیعی در تهران از سوی سازمان‌ها و نهادهای ذی‌ربط به گوش می‌رسد،اما شاه بیت مخاطرات شهر تهران را باید ساخت‌وسازهای غیراصولی دانست. باید به این امر اذعان کرد که ساخت‌وسازها در این کلان شهر چه درقالب ساخت‌وسازهای جدید و چه تحت عنوان بافت فرسوده هیچ یک در مقابل مخاطرات طبیعی ایمن‌سازی نشده است. تهران با ۱۲ میلیون نفر جمعیت روی خط گسل زلزله قرار دارد، با وجود جمعیت انبوه در این کلان شهر، باز خبر مخاطرات احتمالی در تهران را باید مثل دیگر مسائل مهم همچون آلودگی‌های زیست‌محیطی، آلودگی هوا، ترافیک و... تکرار مکررات دانست. چون تاکنون در این زمینه فعالیت موثری از سوی سازمان‌های مسئول برای ایمن‌سازی پایتخت به انجام نرسیده است.

تهران رکورددار نشست زمین

از بین ۱۰ کشور پر خطر از نظر مخاطرات طبیعی، ایران در رتبه سوم قرار دارد و این در حالی است که ۱۰ درصد جمعیت کشورمان در معرض خطر مخاطرات زمین‌شناسی قرار دارند که باید این مساله مورد توجه جدی قرار گیرد. روز گذشته رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور درباره مخاطرات زمین پایتخت هشدار داد. به گزارش ایسنا، محمدتقی کره‌ای با ارائه گزارشی از مخاطرات زمین‌شناسی و تدقیق پهنه‌های گسلی شهرتهران بابیان اینکه در بررسی مخاطرات زمین‌شناختی در جهان می‌بینیم که با وجود افزایش مخاطرات، تعداد کشته‌ها رو به کاهش است، گفت: با این حال در کشور ما اینچنین نیست و از ۴۳ مخاطره شناخته شده در جهان ۳۲ پدیده در ایران رخ داده است.

او با بیان اینکه ۹۷ درصد شهرهای ایران درمعرض زلزله قرار دارند، عنوان کرد: همه شهرهای کشور در معرض سیلاب و زلزله قرار دارند و ۳۰۰ دشت نیز در معرض نشست زمین قرار دارد. او با بیان اینکه از سال ۶۳ تلاش شده است که گسل‌های زلزله شهر تهران شناخته شود، گفت: با این حال به نظر می‌رسد تعداد گسل‌ها بیشتر از این میزان باشد. کره‌ای با بیان اینکه نقشه لغزش‌های زمینی تهران احصا شده است، خاطر نشان کرد: پیرامون تهران محلاتی وجود دارد، دقیقا روی زمین لغزش‌ها بنا شده‌اند و هر کجا شما دیدید سنگ‌های ریز و درشت روی یکدیگر انباشته شده‌اند، مطمئن باشید که پدیده بهمن سنگی رخ داده که می‌توان به عنوان مثال محل ساخت بیمارستان محک را نام برد که دقیقا روی پدیده بهمن سنگی ساخته شده است.

او با انتقاد از شیوه ساخت و ساز در تهران گفت: نحوه شهرسازی در تهران به گونه‌ای است که دره‌های بزرگ را قطع می‌کند و در زمان سیلاب، آب از کانال‌هایی که طراحی شده است عبور نکرده و برای تهران خطرات جبران‌ناپذیری در پیش خواهد داشت. کره ای با بیان اینکه اتوبان همت روی خط روددره به عرض ۴۰۰ متر طراحی شده است، بیان کرد: اگر سیلابی در تهران رخ دهد، امکان عبور از این خط را ندارد و تهران قطعا با مشکلاتی مواجه می‌شود.

رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور با بیان اینکه نباید بر روی روددره‌ها اتوبان احداث می‌کردند، گفت: اتوبان امام علی (ع)، چمران و... بر روی روددره ساخته شده است که پیشنهاد می‌شود سیستم هشدار بالادستی قوی ایجاد شود تا بتوانیم در هنگام بروز حادثه مسیرهای بعدی را مسدود کنیم. او با بیان اینکه اگر در زمان وقوع سیلاب، رودخانه کن طغیان کند، به معدن خلیج و حتی فرودگاه مهرآباد خسارت وارد می‌کند، عنوان کرد: نشست زمین بسیار در شرایط فعلی باید مورد توجه قرار گیرد؛ به گونه‌ای که در جنوب تهران نرخ نشست زمین به یک میلی‌متر در روز رسیده است و این در حالی است که بالاترین نرخ در مکزیکو سیتی که سالانه ۳۲ سانت است، ثبت شده و تهران در جهان دارای رکورددار نشست زمین با نشست سالانه ۳۶ سانت است.

کره‌ای با بیان اینکه آتشفشان دماوند در ۵۰ کیلومتری زمین قرار دارد اما هیچ فکری به حال آن نکرده‌ایم، افزود: این در حالی است که وقوع و شدت آتشفشان قابل کنترل است. او درباره وضعیت گردوغبار تهران گفت: ذرات یک و دو میکرون نه‌ تنها وارد ریه می‌شوند، بلکه به راحتی وارد خون شده و زمینه‌ساز سرطان می‌شوند. عمده گردوغبار تهران نیز ناشی از این ذرات است. رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور درباره وضعیت آب‌های زیرزمینی نیز عنوان کرد: وقتی آب‌های زیرزمینی کم می‌شود، آب باقیمانده با مواد معدنی زمینی آلوده شده و می‌تواند سمی و سرطان‌زا باشد. کره ای با بیان اینکه در حوزه مخاطرات دو راهکار وجود دارد، گفت: در راهکار اول در منشا خطر باید فاصله بگیریم، اما در تهران این مهم امکان تحقق ندارد. بنابراین باید مقاوم‌سازی مقرون‌ به صرفه بناهای مهم شهر را در دستور کار قرار دهیم.

کمک استان‌های همجوار شوخی است

چه ما بخواهیم چه نخواهیم بالاخره مخاطرات طبیعی یک روز دراین کلان شهر خودنمایی می کنند. هم‌اکنون تصمیم‌گیران و مسئولان امر در مرحله فرصت چه تمهیداتی اتخاذ می کنند تا در روزهای بحرانی بتوانند ثمربخش باشند مهم است؟ رئیس کمیته حمل‌ونقل شورای شهرتهران بر لزوم تهیه نقشه نهایی گسل‌های پایتخت تاکید کرد. به گزارش ایسنا، روزگذشته محمدسرخو در نشست شورای شهر تهران در واکنش به ارائه گزارش رئیس سازمان زمین‌شناسی درباره مخاطرات شهر تهران گفت: سازمان‌های متعددی آمارهایی درباره وضعیت پایتخت و زمین‌لرزه ارائه می‌کنند که عمده این آمارها قدیمی است.

او با بیان اینکه پیشنهاد می‌شود مدیریت بحران شهر تهران، مرکز تحقیقات ساختمان و... که با مخاطرات زمین سروکار دارند تیم‌های تحقیقاتی ایجاد کنند تا درباره تاثیر مخاطرات زمین‌شناسی در تهران مطالعاتی داشته باشند، افزود: باید در این مطالعه نقاط لرزه‌خیز با شدت ومیزان تخریب مشخص شود. این عضو شورای شهر با انتقاد از وضعیت فرسودگی بناهای مدارس و بیمارستان‌ها اظهار کرد: نیروهای امدادی می‌گویند که در زمان وقوع زمین‌لرزه استان‌های همجوار به داد تهران می‌رسند، اما این یک شوخی بزرگ است. چطور ممکن است استان‌ها و شهرستان‌هایی که در انجام کارهای روزانه خود مانده‌اند به تهرانی‌ها کمک کنند. او بابیان اینکه باید نقشه نهایی گسل‌های پایتخت شناسایی شود، گفت: نباید با یکدیگر تعارف کرده و ناراحت شویم، چراکه باید بگویم طرح جامع و تفصیلی درباره پهنه‌بندی‌ها ناقص عمل کرده و باید این مساله اصلاح شود.

زلزله شوخی است!

همچنین رئیس کمیته ایمنی شورای شهرتهران گفت: طی ۱۰ سالی که در شورای شهر تهران هستیم، فقط گزارش تغییر رفتار گسل‌ها را شنیدیم که این گزارش به دانش عمومی ما کمک کرده و متاسفانه انگارمساله زلزله برای مسئولان کشور یک شوخی بیش نیست. معصومه آباد در این نشست از عملکرد شهرداری تهران درباره عدم ارائه برنامه عملیاتی ایمنی و بحران به شورا انتقاد و عنوان کرد: طبق برنامه ۵ ساله دوم، شهرداری مکلف شده بود در پایان سال دوم در حوزه کاهش خطرپذیری لرزه و ایمن‌سازی شهر دربرابر حوادث - با اولویت زلزله - برنامه عملیاتی و بحران را تهیه و به تصویب شورا برساند. متاسفانه اکنون در آستانه سال چهارم شورا هستیم، اما هیچگونه برنامه عملیاتی به شورا داده نشده است.