بیشترین نارضایتی مردم از پلیس چیست؟

روزنامه هفت صبح: سردار دکتر سعید منتظر المهدی معاون اجتماعی و سخنگوی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران است. در روزهایی که بیش از هر زمان دیگری به دلیل طرح های جدید امنیت اخلاقی و نیز دیدار فرماندهان این نیرو با رهبر انقلاب، نام نیروی انتظامی بر سر زبان ها قرار گرفته، به سراغ این فرمانده ناجا رفتیم تا در خصوص سیاست اجتماعی پلیس، فضای مجازی، مسائل ساختاری پلیس و نیز مسائل روزمره مثل سرقت و اعتیاد از او سوال کنیم.
این مصاحبه البته به یک مصاحبه چالشی تبدیل نشد چرا که صرفا با مصاحبه به صورت کتبی موافقت شد. با این حال با کمی دقت، از لابلای خطوط این مصاحبه می توان به نحوه نگرش نیروی انتظامی به مسائل جامعه پی برد.


پلیس در ایران در حوزه های مختلفی فعالیت می کند، از فرودگاه گرفته تا مرزبانی؛ این مسئله باعث کاهش کارایی پلیس نشده و آیا فکری برای آن اندیشیده شده است؟

- نه خیر، به هیچ وجه. بلکه تنوع فعالیت ها، تنوع تخصص نیاز دارد و این امری است طبیعی. فعالیت پلیس در حوزه نظم و امنیت است و طبیعی است هر آنچه به این حوزه مرتبط شود، در یک سازمان ساماندهی شود. پلیس چند بعدی و چند وجهی است و به همان نسبت تخصص ها در حوزه انتظامی متنوع است و ضرورت دارد این پلیس های تخصصی از جمله مرزبانی، آگاهی، راهور، فرودگاه و ... با یک نفر متفکر و یک راهبر هدایت شوند که آن فرمانده پلیس (ناجا) است. چه اینکه همه این پلیس ها در یک حوزه (حوزه نظم و امنیت) فعالیت می کنند و سیاستگذاری استراتژیک آن باید متمرکز شود. آنچه مسلم است پلیس نیاز به تقویت همه رده ها در حوزه نظم و امنیت دارد و باید همه پلیس ها تقویت شوند، مخصوصا مرزبانی نیروی انتظامی که بسان پوست و محافظ نسبت به بدن است.

پلیس برنامه ای برای ورود بیشتر به دنیای الکترونیکی و حتی فضای مجازی دارد؟

- نه تنها برنامه داریم بلکه استراتژی و چشم انداز هم داریم و به این حوزه یک نگاه فتوریستی و آینده نگر داریم و نه یک پله بلکه به ده ها پله جلوتر می اندیشیم. چشم انداز پلیس سمت و سوی سالم سازی این فضا برای استفاده فعال تر کاربران است و حضور فعال در فضای مجازی به منظور ایجاد سلامت و امنیت از طریق اطلاع رسانی و هوشیارسازی ضمن ارائه خدمات آموزشی است. پلیس فتا برگرفته از سیستم های هوشمند و تجهیزات نوین و با استفاده از افسران خبره در حوزه جنگ نرم با پایش مستمر بر فضای مجازی تلاش می کند تا از وقوع هرگونه جرم و کلاهبرداری از افعال مجرمانه پیشگیری کند که شاهد مثال آن بر همگان عیان است و به طور مثال دستگیری کلاهبرداری حرفه ای از یکی از بانک های کشورمان از طریق استفاده از روش کلاهبرداری فیشینگ بوده و این داستان ادامه دارد. ما بر این امر واقفیم که سالم سازی فضای مجازی به مثابه فضای جامعه است و به شدت در زمینه پیشگیری برای ایجاد سلامت در این حوزه تلاش می کنیم و البته می دانیم که پیشگیری یک امر چند بخشی و چند نظامه است و صرفا متعلق به پلیس نیست.

سیاست اجتماعی شدن پلیس که از چندین سال پیش آغاز شده است؛ در حال حاضر چگونه اجرا می شود؟

- اجتماعی شدن در واقع یک فرآیند دو سویه است، یک سوی آن تقویت رویکرد و برخورد اجتماعی پلیس نسبت به جامعه است از جمله تکریم ارباب رجوع، حقوق شهروندی (البته حقوق شهروندی در قبال تکلیف شهروندی)، ایجاد مراکز مشاوره و مددکاری، پلیس کودک، آموزش، اطلاع رسانی و ایجاد سامانه های ارتباطی مردم پلیس مانند سامانه پلیس ۱۹۷ و ... و اما سوی دیگر که بسیار مهم است؛ ما تلاش می کنیم جامعه را در ماموریت ها و وظایف پلیس مشارکت دهیم و به امنیت اجتماع محور دست پیدا کنیم. اساسا نگاه من به مقوله ها در جامعه نگاهی است میان اجتماعی نه صرفا امنیتی.

بدین ترتیب برای جلب مشارکت مردم هم برنامه هایی دارید؟

- ببینید ما به سمت جلب مشارکت مردم می رویم تا از طریق آموزش های محلی، کمک به سازماندهی محلی و تمام عناصری که در حوزه نظم و امنیت موثر هستند، این مشارکت را متحقق سازیم. فقط این نیست که ما اجتماعی شویم، طرف دیگر (مردم) هم باید مشارکت کنند. امروز امنیت دیگر در دنیا صرفا پلیس محور و دولت محور نیست بلکه مردم محو راست. ما تلاش می کنیم برای تحقق این مشارکت و استفاده از ظرفیت های بی بدیل مردمی به یک برنامه جامع برسیم که شمایلی از آن در جامعه کنونی ما هم وجود دارد. آموزش، هوشیارسازی، سازماندهی های اجتماعی در زمینه های پیشگیری از شرایط وقوع جرم، سرقت، اعتیاد و ایجاد جریان های اجتماعی در محله ها در واقع تلاشی است برای این هدف که مردم نیز سهم خودشان را در حوزه امنیت پایدار ایفا کنند.

بیشترین مشکلات پلیس در کدام مناطق از کشور و کدام مناطق از تهران است؟

- به طور طبیعی کلان شهرها به ویژه پایتخت در هر جامعه ای، میزبان بیشترین آسیب و جرم در آن کشور است که خود این مسئله چند دلیل عمده دارد. مهاجرت ها وپیچیدگی زندگی اجتماعی در آن و سکونتگاه های غیررسمی (حاشیه نشینی) و بافت های فرسوده به دلیل ساختارهای کالبدی و اقتصادی و اجتماعی موجود در آن بعضا قانون پذیر نیستند. یعنی در اصل این ساختارها شیوه زیستن و سازگاری با جامعه میزبان و فرهنگ پیچیده شهری را نمی دانند و برنمی تابند. بنابراین اساسا این افراد در تعارض با جامعه میزبان قرار می گیرند و آسیب دیده می شوند و بزه در آنجا بیشتر دیده می شود، بنابراین طبق این اصول تهران دارای بیشترین شرایط آسیب و جرم است و بافت های فرسوده و سکونت گاه های غیررسمی شاهد این مثال هستند.

چندین سال است که پلیس اعلام می کند بزرگ ترین دستور کارش کنترل سرقت است؛ برای این کار چه اقداماتی تاکنون انجام شده و چه مشکلاتی باعث افزایش آمار سرقت در کشور می شود؟

- ببینید، ایجاد ایمنی و کاهش سرقت تنها به عهده پلیس نیست بلکه خود فرد قربانی هم سهیم است. همانقدر که من موظف هستم سارق را کنترل کنم، خود فرد هم موظف است شرایط وقوع جرم و سرقت را فراهم نکند. به طور مثال کسی که حال ندارد قفل فرمان بزند و خودروی خود را در مکانی که روشنایی هست و ... پارک کند، اگر ماشینش سرقت شود، او هم مقصر است. البته جامعه هم موظف است در این حوزه کمک کند اما فضاهای بی دفاع در شهرها مانند مناطق تاریک و فاقد روشنایی و فضای فاقد سکونت (مناطقی که اداری هستند) و منازل خالی از سکنه و مردم بی تفاوت و فاقد انگیزه برای نظارت اجتماعی هم در مسئله سرقت دخیل هستند. پس ببینید خود مردم، شهرداری، اداره برق و ... باید در این مهم مشارکت داشته باشند. البته پلیس نیز به طور مستمر و جد در این حوزه تلاش می کند که در این خصوص قرارگاه مقابله با سرقت از دو سال پیش تشکیل و در پایان سال ۹۳ روند رو به افزایش سرقت کنترل شده است و در پایان ۹۴ حدود ۴.۵ درصد کاهش سرقت داشتیم.

موضع پلیس در مورد اعتیاد و نیز طرح جدید برای حذف اعدام از مجازات قاچاقچیان مواد مخدر چیست؟

- ما معتقدیم فرآیند کنترل اعتیاد باید در ایستگاه پیشگیری حل شود که این پیشگیری از مناظر مختلف مطمع نظر است. اولین و مهم ترین ایستگاه، خانواده است. به این معنا که باید خانواده و جامعه در مواجهه با شرایط بحرانی و اعتیاد در دام آن گرفتار نشوند. ما برنامه گسترده ای برای افزایش تاب آوری در جامعه داریم. از طریق این برنامه ها، مهارت ها و توانمندی های شهروندان در فرآیندی از آموزش، اطلاع رسانی و هوشیارسازی، افزون می شود تا بتوانند به شناخت درستی از موقعیت های آسیب زا و پیامدهای اجتماعی و مجرمانه آن برسند. این دسته از برنامه های ما عمدتا در سطح جوامع محلی و مراکز آموزشی از جمله مدارس به اجرا درخواهد آمد تا بتوانیم کوچک ترین سلول ها و واحدهای اجتماعی یعنی خانواده را از مهارت مواجهه موثر و مثبت با مشکلات و گذر از موقعیت بحرانی برخوردار سازیم.

باید تلاش کنیم تا ادبیات تهدید و تحدید، تنبیه و تحقیر در بعضی از خانواده ها تبدیل به ادبیات تشویق و ترغیب، تحسین و تکریم شود تا کانون خانواده گرم شود. در خانواده اگر قرارها افزون شود، طبیعتا فرارها کمتر می شود. فرصت ایجاد گفتمان در بین اعضای خانواده ایجاد شود تا فرزندان بیمه شوند و نه تنها در برابر اعتیاد بلکه در مواجهه با هر لغزشی تاب آور و مقاوم شوند و البته پلیس هم بر اساس وظیفه ذاتی خود هر آنچه را در توان دارد در طبق اخلاص می گذارد و در مقابله و مبارزه با سوداگران مواد مخدر، از مرزها گرفته تا جای جای نقاط کشورمان مجاهدت می کند و سند این تلاش ها تقدیم بیش از چهل هزار شهید و ۱۲ هزار مجروح در عرصه مبارزه با مواد مخدر است.

اما در خصوص مسئله اعدام یا شیوه مجازات مجرمان و قاچاقچیان مواد مخدر باید گفت که چنین مسائلی بر عهده دستگاه قضایی و متاثر از سیاست های این دستگاه است. از یک سو وظیفه ناجا تنها شناسایی، تعقیب و دستگیری مجرمان و از سوی دیگر نظارت بر عملکرد افرادی است که شرایط و زمینه ارتکاب به جرم در آنها فراهم است. آنچه مسلم است مجازات ها می بایست عامل بازدارندگی داشته باشد و باید دید چه چیزی مانند اعدام بازدارنده است.

بیشترین نارضایتی مردم از پلیس چیست؟

- من در پاسخ به این سوال شما می خواهم به سوال سوم برگردم. اجتماعی شدن پلیس، اجتماعی شدن و اجتماعی کردن جامعه، نیازمند ارتباط، اعتماد و مشارکت با مردم است و ما به عنوان پلیس تلاش می کنیم برای جلب رضایت مردم از تمامی این ظرفیت ها استفاده کنیم و مردم را در امورات پلیس مشارکت دهیم تا هزینه های حاصل از مداخله و مقابله انتظامی کاهش پیدا کند. به همین دلیل تلاش می کنیم مجموع نارضایتی حاصل از برخوردهای مامورین پلیس یا عدم رسیدگی به موقع به خواسته های مردم را از طریق آموزش پرسنل در مهارت های ارتباطی و ارتقای ظرفیت های روانی و استانداردسازی رفتار آنان کاهش دهیم. این موضوع در حال حاضر در دستور کار پلیس و تاکیدات فرمانده محترم نیروی انتظامی قرار دارد اما در کل بر اساس پیام های مردمی به سامانه های پلیس، میزان رضایتمندی از عملکرد پلیس بسیار بیشتر از نگرانی یا شکایت مردم است که البته همین میزان کم هم مهم است و حتما تلاش مضاعفی صورت خواهد گرفت.

به نظر می رسد که از میزان فعالیت پلیس فتا کاسته شده است؛ دستور کار فعلی این پلیس در چه مواردی است؟

- نه تنها به نظر نمی رسد از فعالیت پلیس فتا کاسته شده بلکه حضور این پلیس پررنگ تر هم شده است. در حقیقت برای دریافت دقیق نرخ وقوع جرم در فضای مجازی می بایست میزان وقوع را بر تعداد کاربران تقسیم کرد، یعنی نسبت وقوع به تعداد کاربران، میزان جرائم و میزان توانایی پلیس فتا در کنترل و نظارت آنها را مشخص می کند.

چنانچه میزان کشف جرائم را بر تعداد کاربران تقسیم کنیم متوجه می شویم میزان فعالیت و کارآیی پلیس نه یک گام بلکه چندین گام افزایش پیدا کرده است. به رغم افزایش ۲۴ درصدی جرائم در فضای مجازی و افزایش کاربران، کشفیات پلیس حدود ۹۲ درصد است. یعنی از هر ۱۰ نفر که شکایت می کنند، تقریبا ۹ نفر پاسخ می گیرند که این خود نشان از هوشمندی این پلیس دارد.

آیا پلیس مانند چند سال پیش سیاستی برای بازسازی تجهیزات خود به خصوص در حوزه خودرویی دارد یا خیر؟

- جرم و کشف جرم به طور مستمر یک روند پیچیده را طی می کند. در این پیچیدگی، تکنولوژی و ابزار نقش بسیار مهمی را بازی می کند. همانطور که مجرمین برای ارتکاب فعل مجرمانه از انواع تکنولوژی های پیچیده استفاده می کنند؛ پلیس نیز ناگزیر است در کشف و کنترل جرم از تجهیزات مدرن و روز آمد استفاده کند. به همین منظور به طور مداوم نسبت به توانایی های فنی در پایش الکترونیکی و دیجیتال و اپتیکال جامعه و روز آمد کردن خودروهای پیشرفته تر و ابزارآلات نوین پلیسی و تجهیزات رادیویی و ارتباطی می اندیشیم که البته تحقق آن نیازمند ایجاد بسترهای اقتصادی و مالی مناسب است که ان شاءالله اتفاق خواهد افتاد.