بازی «گازی» سعودی ها با ایران
گویا عربستان بنا ندارد طبق اصول اقتصادی عمل کند و همچنان پا در یک کفش کرده تا راه‌های مختلفی را برای به‌کرسی‌نشاندن حرف خود و اثبات جایگاه منطقه‌ای‌اش امتحان کند.
روزنامه شرق: گویا عربستان بنا ندارد طبق اصول اقتصادی عمل کند و همچنان پا در یک کفش کرده تا راه‌های مختلفی را برای به‌کرسی‌نشاندن حرف خود و اثبات جایگاه منطقه‌ای‌اش امتحان کند.
پس از اينكه اين كشور نتوانست جلوي افزايش صادرات نفت ايران را (به‌عنوان رقيب اصلي‌اش در بازار منطقه‌اي انرژي) در طرح فريز نفتي بگيرد و در ايجاد مانع براي نفت‌كش‌هاي خارجي حمل‌كننده نفت ايران، تيرش به سنگ خورد، حالا قصد دارد مانع رسیدن گاز كشورمان به شبه‌قاره هند شود.
به‌تازگی عربستان تمایل خود را برای سنگ‌اندازی در مقابل تحكیم جایگاه ایران در بازار صادرات گاز نشان داده و شواهد از تلاش این كشور برای جلوگیری از صادرات گاز ایران به شبه‌قاره هند (پاكستان و هند) حكایت دارد. ایران قصد دارد گاز خود را به دو كشور پاكستان و هند صادر كند، اما عربستان تلاش می‌کند با حمایت از خط لوله صادرات گاز تاپی (از تركمنستان به هند)، انگیزه این كشورها را برای واردات گاز از ایران كاهش دهد.
در واقع خط لوله تاپی، رقیب خط لوله آی.پی (صادرات گاز ایران به پاكستان)است. بنابراین، ساخت خط لوله تاپی از آسیای میانه به شبه‌قاره هند با حمایت مالی عربستان می‌تواند، رقیبی جدی برای آی‌پی به شمار رود. بر این اساس، محمدوف، رئیس‌جمهوری تركمنستان اعلام كرده این طرح فرصت خوبی برای مشاركت شركت‌های عربستانی است. البته كارشناسان معتقدند به دليل مشكلات امنيتي كه بر سر راه ساخت خط لوله تاپي وجود دارد، بازی سیاسی عربستان با خط لوله تاپی، نتیجه‌ای جز شكست برای ریاض به دنبال نداشته باشد. آنها معتقدند عبور خط لوله تاپي از مناطق ناامن افغانستان كه طالبان در آنجا نفوذ دارد، انگیزه كشورهای ذی‌نفع در این پروژه را تاكنون سست كرده است.
هرچند نمي‌توان ناديده گرفت كه تحقق خط لوله تاپی می‌تواند تأثیر منفی در قیمت و حجم گاز صادراتی ایران به پاكستان و شبه‌قاره هند داشته باشد و قدرت چانه‌زنی ايران را كاهش دهد.
سعودی‌ها کشورهای گازی را با تطمیع جذب می‌کنند
تلاش عربستان برای حمایت از خط لوله صادرات گاز تاپی در شرایطی است که به اعتقاد رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران، عربستان از هیچ حرکتی که به تضعیف نقش ایران در بازار جهانی انرژی منجر شود، کوتاهی نخواهد کرد از این رو حمایت مالی سعودی‌ها از این خط لوله، بیش از اینکه اقتصادی باشد، سیاسی است.
منصور معظمی در گفت‌وگو با «شرق» پیش از اینکه بخواهد رفتار عربستان را تحلیل کند یا به تبعات احتمالی احداث این خط لوله گازی برای صادرات گاز ایران بپردازد، روی این مسئله تأکید می‌کند که جمهوری اسلامی ایران باید با استفاده از دیپلماسی انرژی، توانمندی داخلی و با استفاده از منابعی که در اختیار دارد، تلاش کند فرصت‌هایی که می‌تواند از آن ما باشد به رقبا نرسد. او با استناد به اینکه بخش گاز عربستان حرفی برای گفتن ندارد، می‌گوید: «طبیعی است سعودی‌ها به سمت مراوده با کشورهایی حرکت کرده که منابع گازی دارند اما به لحاظ موقعیت ژئوپلیتیک نمی‌توانند در بازارهای بین‌المللی فعالیت چندانی داشته باشند و با استفاده از منابع مالی خود، آنها را با روش‌های مختلف، که عمدتا تطمیع است، به سمت خود جذب کنند».
معظمی، ناامنی و بي‌ثباتی منطقه‌ای در کشور افغانستان را بزرگ‌ترین مشکل پیش روی احداث خط لوله انتقال گاز موسوم به تاپی، انتقال گاز ترکمنستان به کشورهای افغانستان، پاکستان و هند، می‌داند و با اشاره به اینکه افغانستان نخستین گذرگاه این خط لوله است و اختلافات داخلی، مسائل سیاسی و شرایط منطقه‌ای این کشور مانع تحقق آسان آن می‌شود، معتقد است کشورهای پاکستان و هند زیاد روی این طرح حساب نمی‌کنند چراکه نمی‌توانند به امنیت و ثبات آن اعتماد کنند. رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران، ترکمنستان را ذی‌نفع اصلی این طرح می‌داند که به این واسطه از بن‌بست خارج می‌شود و خواهد توانست به صادرات گاز بپردازد.
آنچه معظمی در ادامه بیشتر برآن تأکید می‌کند این است که استراتژی توسعه صادرات گاز ایران باید به صورت جدی‌تر و فعال‌تر از طرف وزارت نفت مورد توجه قرار بگیرد و اجرائی شود تا برای رقبا فرصت ایجاد نشود. معظمی با بیان اینکه خط لوله انتقال گاز ایران به پاکستان و هند، موسوم به ای‌پی، تا نزدیکی بندر گوادر پاکستان کشیده شده است، اظهار می‌کند از این به بعد نوبت پاکستان است که جدی‌تر باشد و به تعهدات خود عمل کند چراکه از منظر ایران هیچ مشکلی برای صادرات گاز از طریق این خط لوله وجود ندارد.
«تاپی» رقیب «آی پی» نیست
عضو هیأت مدیره اتحادیه صادرکنندگان فراورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی معتقد است حمایت عربستان از خط لوله تاپی، صرفا تلاش برای کاهش نفوذ ایران در بازار جهانی گاز نیست بلکه سعودی‌ها علاوه بر این به دنبال کسب سود نیز هستند. فرهاد فزونی در گفت‌وگو با «شرق» از دو جهت به احتمال احداث خط لوله تاپی با حمایت عربستان می‌پردازد. از جنبه نظری معتقد است عربستان پول دارد و ترکمنستان هم برای اجرای طرح تاپی محتاج این پول است، پس حضور عربستان در احداث این خط لوله می‌تواند امکان‌پذیر تلقی شود؛ اما از جنبه عملی کار به این سادگی نیست چراکه در بدو امر حضور طالبان و القاعده در افغانستان درصد موفقیت اجرای این طرح و تداوم فعالیت پیوسته آن در آینده را با چالش مواجه می‌کند.
او احداث این خط لوله با حمایت عربستان را یک نوع جدال گازی با ایران نمی‌داند و ترجیح می‌دهد آن را یک فعالیت اقتصادی برای کسب سود لقب بدهد مگر اینکه جزئیات بیشتری از این همکاری، مانند میزان سرمایه‌گذاری، درصد بهره و نحوه بازگشت اصل سرمایه، منتشر و روشن شود که این کار صعودی‌ها توجیه اقتصادی نداشته است.
عضو هیأت‌مدیره اتحادیه صادرکنندگان فراورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی معتقد است این خط لوله نمی‌تواند رقیب جدی خط لوله انتقال گاز ایران به پاکستان و هند، موسوم به «ای‌پی»، باشد چراکه ایران از مسیر جنوب پاکستان به این کشور و هند گاز صادر می‌کند و خط لوله گاز، به شمال پاکستان و شمال غربی پاکستان گاز صادر می‌کند درحالی‌که هندوستان به تنهایی جمعیتی بیش از قاره اروپا دارد و به همین نسبت نیاز این کشور به گاز نیز بسیار زیاد است.
البته فزونی منکر این نیست که احداث خط لوله گاز تاپی می‌تواند قدرت چانه‌زنی ایران برای تعیین قیمت گاز صادراتی به پاکستان و هند را کاهش دهد اما فرضیه لابی سعودی‌ها و ترکمنستان به نرخ‌شکنی در این حوزه را مردود می‌داند چراکه در طرف دیگر ماجرا، ایران از ترکمنستان گاز می‌خرد و به اروپا صادر می‌کند و هر نوع نرخ‌شکنی در خط لوله تاپی، در تعیین قیمت گاز خریداری‌شده توسط ایران نیز تأثیر می‌گذارد.
او ناتوانی مالی پاکستان را مهم‌ترین عامل به اتمام نرسیدن خط لوله ای‌پی عنوان می‌کند و یافتن یک سرمایه‌گذار توانمند برای اجرای این طرح و همچنین تلاش برای ایجاد مودت و دوستی بین هند و پاکستان را از جمله اقداماتی می‌داند که برعهده ایران است و می‌تواند نوید‌بخش اتمام این طرح لوله باشد. فزونی توصیه می‌کند ایران در مسیر خط لوله‌ای که از حوالی جاسک تا مزر پاکستان ایجاد کرده است، واحدهای پتروشیمی و پالایشی ایجاد کند تا هم از سرمایه‌گذاری‌های این طرح استفاده شود و هم در آینده قدرت چانه‌زنی ایران در فروش گاز به هند و پاکستان افزایش یابد چراکه در این شرایط ایران اجبار چندانی به فروش گاز به هر قیمتی ندارد. به گزارش ايرنا، خط لوله گازی تاپی (تركمنستان - افغانستان - پاكستان - هند) یك خط لوله ١٠٧٨ مایلی است كه قرار است گاز تركمنستان را به هند ترانزیت كند.
هزینه اجرای این طرح بین ٧,٥ میلیارد تا ١٠ میلیارد دلار برآورد می‌شود. بر اساس طرح اولیه، این خط لوله ظرفیت تحویل ٩٠ میلیون مترمكعب گاز در روز یا ٣٠ میلیارد مترمكعب در سال را دارد. تركمنستان قصد دارد كه كنسرسیوم ساخت خط لوله گازی تركمنستان- افغانستان- پاكستان-هند موسوم به خط لوله تاپی را تا ماه سپتامبر (شهریور) انتخاب كند.
در مقابل، ایران، هند و پاكستان در دهه ١٩٩٠ میلادی قرارداد ساخت خط لوله صلح را كه بعدها به آی‌پی تغییر كرد، امضا كردند؛ بر اساس این طرح قرار بود كه گاز ایران به شبه‌قاره هند صادر شود. ساخت این خط لوله به دلیل مشكلات سیاسی و تحریم تاكنون محقق نشده و قرار است كه با رفع تحریم‌ها، سرمایه‌گذاران چینی در این طرح سرمایه‌گذاری كنند.
پس از اينكه اين كشور نتوانست جلوي افزايش صادرات نفت ايران را (به‌عنوان رقيب اصلي‌اش در بازار منطقه‌اي انرژي) در طرح فريز نفتي بگيرد و در ايجاد مانع براي نفت‌كش‌هاي خارجي حمل‌كننده نفت ايران، تيرش به سنگ خورد، حالا قصد دارد مانع رسیدن گاز كشورمان به شبه‌قاره هند شود.
به‌تازگی عربستان تمایل خود را برای سنگ‌اندازی در مقابل تحكیم جایگاه ایران در بازار صادرات گاز نشان داده و شواهد از تلاش این كشور برای جلوگیری از صادرات گاز ایران به شبه‌قاره هند (پاكستان و هند) حكایت دارد. ایران قصد دارد گاز خود را به دو كشور پاكستان و هند صادر كند، اما عربستان تلاش می‌کند با حمایت از خط لوله صادرات گاز تاپی (از تركمنستان به هند)، انگیزه این كشورها را برای واردات گاز از ایران كاهش دهد.
در واقع خط لوله تاپی، رقیب خط لوله آی.پی (صادرات گاز ایران به پاكستان)است. بنابراین، ساخت خط لوله تاپی از آسیای میانه به شبه‌قاره هند با حمایت مالی عربستان می‌تواند، رقیبی جدی برای آی‌پی به شمار رود. بر این اساس، محمدوف، رئیس‌جمهوری تركمنستان اعلام كرده این طرح فرصت خوبی برای مشاركت شركت‌های عربستانی است. البته كارشناسان معتقدند به دليل مشكلات امنيتي كه بر سر راه ساخت خط لوله تاپي وجود دارد، بازی سیاسی عربستان با خط لوله تاپی، نتیجه‌ای جز شكست برای ریاض به دنبال نداشته باشد. آنها معتقدند عبور خط لوله تاپي از مناطق ناامن افغانستان كه طالبان در آنجا نفوذ دارد، انگیزه كشورهای ذی‌نفع در این پروژه را تاكنون سست كرده است.
هرچند نمي‌توان ناديده گرفت كه تحقق خط لوله تاپی می‌تواند تأثیر منفی در قیمت و حجم گاز صادراتی ایران به پاكستان و شبه‌قاره هند داشته باشد و قدرت چانه‌زنی ايران را كاهش دهد.
سعودی‌ها کشورهای گازی را با تطمیع جذب می‌کنند
تلاش عربستان برای حمایت از خط لوله صادرات گاز تاپی در شرایطی است که به اعتقاد رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران، عربستان از هیچ حرکتی که به تضعیف نقش ایران در بازار جهانی انرژی منجر شود، کوتاهی نخواهد کرد از این رو حمایت مالی سعودی‌ها از این خط لوله، بیش از اینکه اقتصادی باشد، سیاسی است.
منصور معظمی در گفت‌وگو با «شرق» پیش از اینکه بخواهد رفتار عربستان را تحلیل کند یا به تبعات احتمالی احداث این خط لوله گازی برای صادرات گاز ایران بپردازد، روی این مسئله تأکید می‌کند که جمهوری اسلامی ایران باید با استفاده از دیپلماسی انرژی، توانمندی داخلی و با استفاده از منابعی که در اختیار دارد، تلاش کند فرصت‌هایی که می‌تواند از آن ما باشد به رقبا نرسد. او با استناد به اینکه بخش گاز عربستان حرفی برای گفتن ندارد، می‌گوید: «طبیعی است سعودی‌ها به سمت مراوده با کشورهایی حرکت کرده که منابع گازی دارند اما به لحاظ موقعیت ژئوپلیتیک نمی‌توانند در بازارهای بین‌المللی فعالیت چندانی داشته باشند و با استفاده از منابع مالی خود، آنها را با روش‌های مختلف، که عمدتا تطمیع است، به سمت خود جذب کنند».
معظمی، ناامنی و بي‌ثباتی منطقه‌ای در کشور افغانستان را بزرگ‌ترین مشکل پیش روی احداث خط لوله انتقال گاز موسوم به تاپی، انتقال گاز ترکمنستان به کشورهای افغانستان، پاکستان و هند، می‌داند و با اشاره به اینکه افغانستان نخستین گذرگاه این خط لوله است و اختلافات داخلی، مسائل سیاسی و شرایط منطقه‌ای این کشور مانع تحقق آسان آن می‌شود، معتقد است کشورهای پاکستان و هند زیاد روی این طرح حساب نمی‌کنند چراکه نمی‌توانند به امنیت و ثبات آن اعتماد کنند. رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران، ترکمنستان را ذی‌نفع اصلی این طرح می‌داند که به این واسطه از بن‌بست خارج می‌شود و خواهد توانست به صادرات گاز بپردازد.
آنچه معظمی در ادامه بیشتر برآن تأکید می‌کند این است که استراتژی توسعه صادرات گاز ایران باید به صورت جدی‌تر و فعال‌تر از طرف وزارت نفت مورد توجه قرار بگیرد و اجرائی شود تا برای رقبا فرصت ایجاد نشود. معظمی با بیان اینکه خط لوله انتقال گاز ایران به پاکستان و هند، موسوم به ای‌پی، تا نزدیکی بندر گوادر پاکستان کشیده شده است، اظهار می‌کند از این به بعد نوبت پاکستان است که جدی‌تر باشد و به تعهدات خود عمل کند چراکه از منظر ایران هیچ مشکلی برای صادرات گاز از طریق این خط لوله وجود ندارد.
«تاپی» رقیب «آی پی» نیست
عضو هیأت مدیره اتحادیه صادرکنندگان فراورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی معتقد است حمایت عربستان از خط لوله تاپی، صرفا تلاش برای کاهش نفوذ ایران در بازار جهانی گاز نیست بلکه سعودی‌ها علاوه بر این به دنبال کسب سود نیز هستند. فرهاد فزونی در گفت‌وگو با «شرق» از دو جهت به احتمال احداث خط لوله تاپی با حمایت عربستان می‌پردازد. از جنبه نظری معتقد است عربستان پول دارد و ترکمنستان هم برای اجرای طرح تاپی محتاج این پول است، پس حضور عربستان در احداث این خط لوله می‌تواند امکان‌پذیر تلقی شود؛ اما از جنبه عملی کار به این سادگی نیست چراکه در بدو امر حضور طالبان و القاعده در افغانستان درصد موفقیت اجرای این طرح و تداوم فعالیت پیوسته آن در آینده را با چالش مواجه می‌کند.
او احداث این خط لوله با حمایت عربستان را یک نوع جدال گازی با ایران نمی‌داند و ترجیح می‌دهد آن را یک فعالیت اقتصادی برای کسب سود لقب بدهد مگر اینکه جزئیات بیشتری از این همکاری، مانند میزان سرمایه‌گذاری، درصد بهره و نحوه بازگشت اصل سرمایه، منتشر و روشن شود که این کار صعودی‌ها توجیه اقتصادی نداشته است.
عضو هیأت‌مدیره اتحادیه صادرکنندگان فراورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی معتقد است این خط لوله نمی‌تواند رقیب جدی خط لوله انتقال گاز ایران به پاکستان و هند، موسوم به «ای‌پی»، باشد چراکه ایران از مسیر جنوب پاکستان به این کشور و هند گاز صادر می‌کند و خط لوله گاز، به شمال پاکستان و شمال غربی پاکستان گاز صادر می‌کند درحالی‌که هندوستان به تنهایی جمعیتی بیش از قاره اروپا دارد و به همین نسبت نیاز این کشور به گاز نیز بسیار زیاد است.
البته فزونی منکر این نیست که احداث خط لوله گاز تاپی می‌تواند قدرت چانه‌زنی ایران برای تعیین قیمت گاز صادراتی به پاکستان و هند را کاهش دهد اما فرضیه لابی سعودی‌ها و ترکمنستان به نرخ‌شکنی در این حوزه را مردود می‌داند چراکه در طرف دیگر ماجرا، ایران از ترکمنستان گاز می‌خرد و به اروپا صادر می‌کند و هر نوع نرخ‌شکنی در خط لوله تاپی، در تعیین قیمت گاز خریداری‌شده توسط ایران نیز تأثیر می‌گذارد.
او ناتوانی مالی پاکستان را مهم‌ترین عامل به اتمام نرسیدن خط لوله ای‌پی عنوان می‌کند و یافتن یک سرمایه‌گذار توانمند برای اجرای این طرح و همچنین تلاش برای ایجاد مودت و دوستی بین هند و پاکستان را از جمله اقداماتی می‌داند که برعهده ایران است و می‌تواند نوید‌بخش اتمام این طرح لوله باشد. فزونی توصیه می‌کند ایران در مسیر خط لوله‌ای که از حوالی جاسک تا مزر پاکستان ایجاد کرده است، واحدهای پتروشیمی و پالایشی ایجاد کند تا هم از سرمایه‌گذاری‌های این طرح استفاده شود و هم در آینده قدرت چانه‌زنی ایران در فروش گاز به هند و پاکستان افزایش یابد چراکه در این شرایط ایران اجبار چندانی به فروش گاز به هر قیمتی ندارد. به گزارش ايرنا، خط لوله گازی تاپی (تركمنستان - افغانستان - پاكستان - هند) یك خط لوله ١٠٧٨ مایلی است كه قرار است گاز تركمنستان را به هند ترانزیت كند.
هزینه اجرای این طرح بین ٧,٥ میلیارد تا ١٠ میلیارد دلار برآورد می‌شود. بر اساس طرح اولیه، این خط لوله ظرفیت تحویل ٩٠ میلیون مترمكعب گاز در روز یا ٣٠ میلیارد مترمكعب در سال را دارد. تركمنستان قصد دارد كه كنسرسیوم ساخت خط لوله گازی تركمنستان- افغانستان- پاكستان-هند موسوم به خط لوله تاپی را تا ماه سپتامبر (شهریور) انتخاب كند.
در مقابل، ایران، هند و پاكستان در دهه ١٩٩٠ میلادی قرارداد ساخت خط لوله صلح را كه بعدها به آی‌پی تغییر كرد، امضا كردند؛ بر اساس این طرح قرار بود كه گاز ایران به شبه‌قاره هند صادر شود. ساخت این خط لوله به دلیل مشكلات سیاسی و تحریم تاكنون محقق نشده و قرار است كه با رفع تحریم‌ها، سرمایه‌گذاران چینی در این طرح سرمایه‌گذاری كنند.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
ارسال نظر