حال خزر خوب نیست
حال خزر خوب نیست، بزرگترین دریاچه جهان که به آن دریا هم می‌گویند، می‌رود تا واقعا دریاچه باشد.
روزنامه شهروند: حال خزر خوب نیست، بزرگترین دریاچه جهان که به آن دریا هم می‌گویند، می‌رود تا واقعا دریاچه باشد.
سطح آب آن کاهش یافته و پهنه آبی‌اش هم کوچک شده تا حدی که دبیر اجرایی شبکه علم و فناوری کشورهای اسلامی می‌گوید: «سطح آب دریای خزر در گذشته بالاتر از تمام دریاها بوده است و آب آن وارد دریای سیاه، مرمره و اژه می‌شد اما امروز برعكس شده است و سطح آب دریای خزر پایین‌تر از سطح آب تمام دریاها قرار دارد. اگر سطح آب دریاها را صفر در نظر بگیریم، امروزه سطح آب دریای خزر منفی ٢٨ است درحالی‌که در گذشته سطح آب آن، مثبت ١٠٠ بوده و این اتفاق می‌تواند ناشی از تغییر اقلیم باشد.»
کاهش قابل توجه سطح آب خزر که مصطفی ارگون از آن یاد می‌کند را ستون‌های اسکله بندر ترکمن که از آب بیرون مانده‌اند به‌خوبی به نمایش می‌گذارند. همان جایی که تا همین چند‌سال پیش، پرآب بود و کشتی در آن پهلو می‌گرفت، حالا چند قایق موتوری و پارویی در آن به گل نشسته‌اند تا تلخی حال این روزهای خزر را نشان دهند. این حال نه‌چندان خوب، دیروز نمایندگان پنج کشور ایران، جمهوری آذربایجان، روسیه، قزاقستان و تركمنستان و پژوهشگرانی از تركیه، لبنان، عراق، پاكستان و انگلیس را در پژوهشگاه اقیانوس‌شناسی و علوم جوی برای برگزاری کارگاه تغییر اقلیم و دریای خزر گرد هم آورد.
مصطفی ارگون در این کارگاه درباره بازگشت تراز آب خزر می‌گوید: «امكان همه چیز وجود دارد اینكه بعد از میلیون‌ها سال دوباره به همان تراز اولیه خود برگردد دور از ذهن نیست.» او در ادامه با تاکید بر این‌که تحقیقات نشان داده، برخی زلزله‌هایی که در ایران و ترکیه رخ می‌دهد ناشی از رسوب‌گذاری دریای خزر است، ادامه می‌دهد: «در مورد حوضچه‌های آبی خزر، سیاه و مدیترانه تحقیقات و مطالعات زیادی انجام شده است و نتایج نشان داد برخی از زلزله‌هایی كه در ایران و تركیه رخ می‌دهد ناشی از رسوب‌گذاری دریای خزر و حركت و فشار صفحات تكتونیكی كف این دریا است.
مطالعات در مورد دریای خزر نشان می‌دهد كه این حوضه آبی مستعد بروز سونامی است اما به شرطی كه شرایط آن فراهم شود.» دبیر اجرایی شبكه علم و فناوری كشورهای اسلامی با اشاره به این‌که لایه رسوبی كف دریای خزر تا ١٥ كیلومتر است درحالی كه این لایه در دریای سیاه ١٢ كیلومتر است، یادآوری می‌کند: «در واقع صفحه عربی به بخش ایرانی و تركیه فشار وارد می‌كند و زلزله ایجاد می‌شود.»
کاهش ١٨ سانتیمتری آب خزر در نواحی جنوبی
نوسانات آب خزر در سال‌های اخیر، تئوری‌های مختلفی را با خود همراه کرده است؛ از چشمه‌های کف دریا تا خشک شدن دریای آرال و ساخت سدها و ... . این تئوری‌ها و پیش‌بینی‌هایی که درباره وضع خزر در آینده انجام شده است، موضوعی بود که معاون محيط زيست دريايي سازمان حفاظت محيط زيست، در این کارگاه آموزشی به آن اشاره کرده و توضیح می‌دهد: «در طول تاريخ نوسانات سطح آب درياي خزر بسيار پيچيده و ناشناخته بوده است حتي نوساناتي در حد منفي و مثبت ٧ نيز داشته است، يعني ٧ متر كاهش و ٧ متر افزايش داشته است.»
پروین فرشچی ادامه می‌دهد: «تاكنون تئوري‌هاي گوناگوني در رابطه با دلايل نوسانات آب درياي خزر مانند چشمه‌هاي كف دريا، حركات تكنوتيكي صفحه‌هاي كف دريا، خشك شدن درياي آرال و فعاليت‌هاي بشري مانند احداث سدها و ايجاد خليج قره بوغاز و تغييرات بالانس آب دريا و تعادل ورودي آب‌ها به دريا و خروجي از طريق تبخير ارايه شده است.»
او با یادآوری این‌که تغييرات اقليم و نوسانات آب درياي خزر اثرات گسترده‌اي بر جمعيت، اقتصاد و توسعه منطقه دارد، می‌گوید: «تبعات زيست‌محيطي، اقتصادي، اجتماعي و تغييرات اقليم و نوسانات آب دريا در اين منطقه چندبعدي بوده و متاسفانه تاكنون به‌خوبي مورد مطالعه قرار نگرفته است. اثرات تغييرات اقليم و نوسانات آب دريا بر فعاليت‌هاي كشاورزي، واحدهاي صنعتي، تصفيه فاضلاب، آب شيرين‌كن‌ها، خطوط ارتباطي و واحدهاي مسكوني مستقر در سواحل در سال‌هاي گذشته بسيار گسترده بوده است.»
او با تاكيد بر اينكه نوسانات آب درياي خزر مي‌تواند باعث بروز سيل در مناطق پست سواحل شمالي آن شود یادآوری می‌کند: «سيل مي‌تواند مناطق تحت بهره‌برداري نفت و گاز در مناطق ساحلي به‌ویژه چاه‌هاي نفت رها شده در سواحل شمالي درياي خزر را مورد تهديد آلودگي قرار دهد، همچنين اثرات بر كيفيت آب آشاميدني نيز بسيار حايز اهميت است.»
معاون محيط زيست دريايي سازمان حفاظت محيط زيست ادامه می‌دهد: «اگرچه پيش‌بيني‌ها تا سال ٢٠٢٠ افزايش ٧٠ تا ٨٠ سانتيمتري تراز آب خزر را نشان مي‌دهد، اما از سال ٢٠٠٦ همچنان شاهد كاهش تراز آب خزر از ٣ تا ٥ سانتيمتر هستيم. در نواحي جنوبي درياي خزر نیز كاهش تراز آب تا حدود ١٨ سانتيمتر مشاهده می‌شود كه موجب كاهش عمق تالاب‌هاي ساحلي شده است.»
او در ادامه از کشورهای حاشیه دریای خزر درخواست کرد: «از آنجايي كه كشورهاي حاشيه درياي خزر عضو كنوانسيون تهران، قرارداد همكاري‌هاي هيدرومتئولوژي و كنوانسيون چارچوبي تغيير اقليم سازمان ملل هستند و تعهد به اجراي نشست پاريس درباره كاهش انتشار گازهاي گلخانه‌اي را دارند بايد امكان ايجاد كميته منطقه‌اي تغييرات اقليم و نوسانات سطح آب درياي خزر را مورد بررسي قرار دهند.»
سطح آب آن کاهش یافته و پهنه آبی‌اش هم کوچک شده تا حدی که دبیر اجرایی شبکه علم و فناوری کشورهای اسلامی می‌گوید: «سطح آب دریای خزر در گذشته بالاتر از تمام دریاها بوده است و آب آن وارد دریای سیاه، مرمره و اژه می‌شد اما امروز برعكس شده است و سطح آب دریای خزر پایین‌تر از سطح آب تمام دریاها قرار دارد. اگر سطح آب دریاها را صفر در نظر بگیریم، امروزه سطح آب دریای خزر منفی ٢٨ است درحالی‌که در گذشته سطح آب آن، مثبت ١٠٠ بوده و این اتفاق می‌تواند ناشی از تغییر اقلیم باشد.»
کاهش قابل توجه سطح آب خزر که مصطفی ارگون از آن یاد می‌کند را ستون‌های اسکله بندر ترکمن که از آب بیرون مانده‌اند به‌خوبی به نمایش می‌گذارند. همان جایی که تا همین چند‌سال پیش، پرآب بود و کشتی در آن پهلو می‌گرفت، حالا چند قایق موتوری و پارویی در آن به گل نشسته‌اند تا تلخی حال این روزهای خزر را نشان دهند. این حال نه‌چندان خوب، دیروز نمایندگان پنج کشور ایران، جمهوری آذربایجان، روسیه، قزاقستان و تركمنستان و پژوهشگرانی از تركیه، لبنان، عراق، پاكستان و انگلیس را در پژوهشگاه اقیانوس‌شناسی و علوم جوی برای برگزاری کارگاه تغییر اقلیم و دریای خزر گرد هم آورد.
مصطفی ارگون در این کارگاه درباره بازگشت تراز آب خزر می‌گوید: «امكان همه چیز وجود دارد اینكه بعد از میلیون‌ها سال دوباره به همان تراز اولیه خود برگردد دور از ذهن نیست.» او در ادامه با تاکید بر این‌که تحقیقات نشان داده، برخی زلزله‌هایی که در ایران و ترکیه رخ می‌دهد ناشی از رسوب‌گذاری دریای خزر است، ادامه می‌دهد: «در مورد حوضچه‌های آبی خزر، سیاه و مدیترانه تحقیقات و مطالعات زیادی انجام شده است و نتایج نشان داد برخی از زلزله‌هایی كه در ایران و تركیه رخ می‌دهد ناشی از رسوب‌گذاری دریای خزر و حركت و فشار صفحات تكتونیكی كف این دریا است.
مطالعات در مورد دریای خزر نشان می‌دهد كه این حوضه آبی مستعد بروز سونامی است اما به شرطی كه شرایط آن فراهم شود.» دبیر اجرایی شبكه علم و فناوری كشورهای اسلامی با اشاره به این‌که لایه رسوبی كف دریای خزر تا ١٥ كیلومتر است درحالی كه این لایه در دریای سیاه ١٢ كیلومتر است، یادآوری می‌کند: «در واقع صفحه عربی به بخش ایرانی و تركیه فشار وارد می‌كند و زلزله ایجاد می‌شود.»
کاهش ١٨ سانتیمتری آب خزر در نواحی جنوبی
نوسانات آب خزر در سال‌های اخیر، تئوری‌های مختلفی را با خود همراه کرده است؛ از چشمه‌های کف دریا تا خشک شدن دریای آرال و ساخت سدها و ... . این تئوری‌ها و پیش‌بینی‌هایی که درباره وضع خزر در آینده انجام شده است، موضوعی بود که معاون محيط زيست دريايي سازمان حفاظت محيط زيست، در این کارگاه آموزشی به آن اشاره کرده و توضیح می‌دهد: «در طول تاريخ نوسانات سطح آب درياي خزر بسيار پيچيده و ناشناخته بوده است حتي نوساناتي در حد منفي و مثبت ٧ نيز داشته است، يعني ٧ متر كاهش و ٧ متر افزايش داشته است.»
پروین فرشچی ادامه می‌دهد: «تاكنون تئوري‌هاي گوناگوني در رابطه با دلايل نوسانات آب درياي خزر مانند چشمه‌هاي كف دريا، حركات تكنوتيكي صفحه‌هاي كف دريا، خشك شدن درياي آرال و فعاليت‌هاي بشري مانند احداث سدها و ايجاد خليج قره بوغاز و تغييرات بالانس آب دريا و تعادل ورودي آب‌ها به دريا و خروجي از طريق تبخير ارايه شده است.»
او با یادآوری این‌که تغييرات اقليم و نوسانات آب درياي خزر اثرات گسترده‌اي بر جمعيت، اقتصاد و توسعه منطقه دارد، می‌گوید: «تبعات زيست‌محيطي، اقتصادي، اجتماعي و تغييرات اقليم و نوسانات آب دريا در اين منطقه چندبعدي بوده و متاسفانه تاكنون به‌خوبي مورد مطالعه قرار نگرفته است. اثرات تغييرات اقليم و نوسانات آب دريا بر فعاليت‌هاي كشاورزي، واحدهاي صنعتي، تصفيه فاضلاب، آب شيرين‌كن‌ها، خطوط ارتباطي و واحدهاي مسكوني مستقر در سواحل در سال‌هاي گذشته بسيار گسترده بوده است.»
او با تاكيد بر اينكه نوسانات آب درياي خزر مي‌تواند باعث بروز سيل در مناطق پست سواحل شمالي آن شود یادآوری می‌کند: «سيل مي‌تواند مناطق تحت بهره‌برداري نفت و گاز در مناطق ساحلي به‌ویژه چاه‌هاي نفت رها شده در سواحل شمالي درياي خزر را مورد تهديد آلودگي قرار دهد، همچنين اثرات بر كيفيت آب آشاميدني نيز بسيار حايز اهميت است.»
معاون محيط زيست دريايي سازمان حفاظت محيط زيست ادامه می‌دهد: «اگرچه پيش‌بيني‌ها تا سال ٢٠٢٠ افزايش ٧٠ تا ٨٠ سانتيمتري تراز آب خزر را نشان مي‌دهد، اما از سال ٢٠٠٦ همچنان شاهد كاهش تراز آب خزر از ٣ تا ٥ سانتيمتر هستيم. در نواحي جنوبي درياي خزر نیز كاهش تراز آب تا حدود ١٨ سانتيمتر مشاهده می‌شود كه موجب كاهش عمق تالاب‌هاي ساحلي شده است.»
او در ادامه از کشورهای حاشیه دریای خزر درخواست کرد: «از آنجايي كه كشورهاي حاشيه درياي خزر عضو كنوانسيون تهران، قرارداد همكاري‌هاي هيدرومتئولوژي و كنوانسيون چارچوبي تغيير اقليم سازمان ملل هستند و تعهد به اجراي نشست پاريس درباره كاهش انتشار گازهاي گلخانه‌اي را دارند بايد امكان ايجاد كميته منطقه‌اي تغييرات اقليم و نوسانات سطح آب درياي خزر را مورد بررسي قرار دهند.»
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
نظر کاربران
حال خزر خوب نیست ای کاش کشورهای حاشیه خزر مسئولیت رسیدگی به خزر را به ایران واگذار نکنند چرا که اگر مسئولین بی مسئولیت ما واقعا احساس مسئولیت می کردند جلوی خشک شدن دریاچه ارومیه را می گرفتند.