تغییر ذائقه موسیقیایی در ایران

روزنامه دنیای اقتصاد: سی‌ویکمین دوره جشنواره موسیقی فجر در حالی فردا آخرین روز خود را سپری می‌کند که جشنواره این دوره در مقایسه با سال‌های گذشته از نظم و ترتیب قابل تاملی برخوردار بود.

هرچند انتقادهایی هم از سوی کارشناسان و منتقدان موسیقی کشور درباره این فستیوال فرهنگی شنیده می‌شود؛ اما برآیند اظهارنظرها از برگزاری رویدادی مطلوب حکایت می‌کند. با این حال اتفاق مهم جشنواره اما توجه خاص علاقه‌مندان موسیقی کشور به ژانرهایی بود که شاید تا سال گذشته کمتر تمرکزی روی آنها صورت می‌گرفت.

عدم استقبال جدی مردم از اجرای چهره‌های سرشناس موسیقی پاپ در روزهای آغازین بلیت فروشی در مقایسه با سابق از شکل گیری پدیده تازه‌ای حکایت می‌کند. اگر تا سال گذشته پاپ خوان‌های سرشناس به رونق جشنواره می‌افزودند؛ اما امسال اجرای موسیقی نواحی و حضور موزیسین‌های خارجی با اقبال چشمگیری روبه‌رو شد و فضای سی‌ویکمین دوره جشنواره موسیقی فجر را تحت‌تاثیر قرار داد. کارشناسان موسیقی کشور بروز این پدیده را قابل توجه می‌دانند و از تغییر سلیقه مخاطبان موسیقی خبر می‌دهند.

سه‌شنبه در فرهنگسرای نیاوران، ناصر وحدتی خواننده موسیقی گیلانی شور و حال عجیبی در سالن برپا کرد و اجرای گروهش با واکنش‌های مثبتی روبه‌رو شد. نظیر این اتفاق حتی در دیگر اجراهای موسیقی نواحی هم افتاده بود و همین ماجرا باعث شد تا خیلی‌ها از این اتفاق به عنوان بهار موسیقی نواحی در ایران نام ببرند. البته خرید همه بلیت‌های کنسرت‌های نمایندگان موسیقی نواحی ایران در جشنواره امسال فجر آن هم طی دو روز ابتدایی از بازگشایی سایت اینترنتی مربوطه، نشان‌دهنده استقبال خیره کننده از اجرای این گروه بود؛ موضوعی که برای مسوولان جشنواره نیز غیرقابل پیش‌بینی بوده است.

طبق برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، امسال از ۶ گروه برجسته از هنرمندان منتخب موسیقی نواحی ایران دعوت شده بود تا در فرهنگسرای نیاوران روی صحنه بروند. گروه «مازرون» مازندران از جمله گروه‌های شرکت‌کننده در جشنواره بود که در رپرتوار خود ضمن معرفی ساز قره نی با هنرمندی استاد دیوسالار و محمد ابراهیم عالمی به اجرای آثاری در حوزه موسیقی مازندران پرداختند. این برنامه بزرگداشتی برای زنده یاد استاد احمد محسن‌پور از پیشکسوتان موسیقی نواحی مازندران بود که چندی پیش دار فانی را وداع گفت. اجرای یک برنامه پژوهشی در حوزه ساز قره نی آثار برگزیده گروه موسیقی «شاباش» به سرپرستی زنده‌یاد محسن پور برای علاقه‌مندان ارائه شد.

اجرای گروه «ساحل مکران» بلوچستان یکی دیگر از برنامه‌های قابل توجه جشنواره بود؛ چون در منطقه بلوچستان رپرتوارهای زیادی وجود دارند بنابراین این گروه به روایت موسیقایی داستان‌های خنیایی بلوچ می‌پردازد که محمد اسحاق بلوچ نسب سرپرست گروه «ساحل مکران» همراه با سایر هنرمندان کنسرت خود را برگزار کردند. البته در حال حاضر پس از مرگ ماشاءالله بامری تنها بازمانده نسل قدیمی منطقه بلوچستان استاد شیرمحمد اسپندار است که قرار بود در این برنامه حضور داشته باشد اما با توجه به رپرتوار گروه «ساحل مکران» که با سبک استاد اسپندار متفاوت بود این اتفاق روی نداد. گروه موسیقی «گیل و آمارد» گیلان هم به سرپرستی استاد ناصر وحدتی در کنسرت جشنواره خود ترانه‌های شالیزارهای منطقه دیلمان تا جلگه‌های گیلان را برای مخاطبان اجرا کردند.

گروه «عاشیقلارمیشو» آذربایجان به سرپرستی عاشیق احد ملکی نیز امسال اجرای قابل‌توجهی داشتند. این کنسرت نیز بر اساس داستان‌ها و ترانه‌های قدیمی عاشیق‌های منطقه آذربایجان برگزار شد که عاشیق احد ملکی همراه با یکی از عاشیق‌های مطرح به اجرای رپرتوار عاشیق‌های آذربایجان پرداخت. این کنسرت در برگیرنده روایت‌های جالبی از موسیقی منطقه آذربایجان بود که همچون کنسرت‌های دیگر در بخش اول پژوهشی و در بخش دوم اجرای قطعات مختلف را در برگرفت.

به گفته پیمان بزرگ‌نیا، پژوهشگر و مدیر بخش موسیقی نواحی سی‌ویکمین جشنواره موسیقی فجر طبق برنامه‌ریزی‌هایی که در ابتدا انجام داده بودیم قرار بر این بود که ۱۵ گروه مختلف در بخش موسیقی نواحی جشنواره موسیقی فجر حضور داشته باشند اما با توجه به محدودیت‌های موجود جشنواره تنها میزبان شش گروه بود که این شش گروه علاوه بر بهره‌مندی از حضور استادان برجسته و پیشکسوت موسیقی نواحی از هنرمندان جوانی استفاده کردند که به لحاظ موسیقایی به روز هستند و می‌توانند قدم‌های خوبی را در معرفی موسیقی ملی که به نظرم محلی نیست، بردارند.

گروه «آوای موج» بوشهر هم یکی دیگر از گروه‌های برگزیده بخش موسیقی نواحی جشنواره است که در اجرای زنده خود بخشی از موسیقی تلفیقی مناطق بوشهر و هرمزگان را اجرا می‌کند و امروز روی صحنه می‌رود. در این کنسرت که بخش اول آن پژوهشی است ضمن معرفی ساز «نی جفتی» به عنوان ساز قدیمی منطقه بوشهر و هرمزگان با هنرمندی احمد علی شرفی از بوشهر و خالو قنبر راستگو از هرمزگان قطعاتی از گونه‌های مختلف موسیقایی منطقه بوشهر ازجمله خیام‌خوانی به سرپرستی محسن آقایی اجرا خواهد شد.

گروه «راهو» از لرستان نیز دیگر مجموعه شرکت‌کننده در جشنواره است که این بار با خوانندگی استاد ایرج رحمانپور و نوازندگی احسان عبدی‌پور که در ماه‌های اخیر تلاش‌های زیادی برای ارتقای جایگاه سرنا در سطوح بین‌المللی کرده کنسرتی را برگزار خواهند کرد و فردا روی صحنه می‌روند و اجرای خود را به زنده‌یاد «شاه حیدر» از پیشکسوتان سرنانوازی لرستان که در تثبیت جایگاه سرنا در موسیقی نواحی نقش ارزنده‌ای داشت، تقدیم می‌کنند.