گزارشی از یک جشن در کردستان
بعضي از نواحي فراموش شده و كمتر ديده شده در كشور ما وجود دارند كه علاوه بر طبيعت بكر و دست نخورده‌اي كه دارند وامدار مراسمي هستند كه پيشينه‌اي چند هزار ساله دارند. مراسم عروسي پيرشاليار يكي از مراسم قديمي در قلب زمستان است كه در روستاي هورامان در استان كردستان برگزار مي‌شود.
روزنامه آرمان: بعضي از نواحي فراموش شده و كمتر ديده شده در كشور ما وجود دارند كه علاوه بر طبيعت بكر و دست نخورده‌اي كه دارند وامدار مراسمي هستند كه پيشينه‌اي چند هزار ساله دارند. مراسم عروسي پيرشاليار يكي از مراسم قديمي در قلب زمستان است كه در روستاي هورامان در استان كردستان برگزار مي‌شود.
اين مراسم هر ساله با استقبال زيادي مواجه است و بسیاری براي حضور در اين مراسم راهي اين منطقه كوهستاني مي‌شوند. هورامان در حالي پذيراي اين حجم بالا از گردشگران است كه مشكلات ريز و درشت اين ناحيه، از حجم واقعي گردشگراني كه مي‌توانستند به اين منطقه بيايند به رقم قابل توجهي كاسته است.
كوه‌هاي سر به فلك كشيده و جاده‌هاي پر پيچ و خم را كه پشت سر مي‌گذاري به جايي مي‌رسي كه تاريخ در آن نفس مي‌كشد. هورامان تخت، روستايي كه اين روزها شور و نشاط خاصي در آن جريان دارد. زنگ شروع مراسم هزارساله پيرشاليار به صدا درآمده است. مراسم عروسي پيرشاليار يك مراسم كهن در روستاي هورامان است كه هر ساله در اواسط زمستان و اواسط بهار برگزار مي‌شود.
روستاي هورامان به تازگي در تقسيمات كشوري در رده شهر دسته‌بندي شده است، اما به نظر مي‌رسد اين كلمه شهر فقط يك عنوان باشد، زيرا كوچه‌هاي خاكي، نبود آب لوله كشي، ساخت روستايي خانه ها، معيشت مبتني بر باغداري و دامداري و محروميت‌هايی كه در اين منطقه وجود دارد بيشتر از اينكه به يك شهر شباهت داشته باشد يك ساخت روستايي را نمايان مي‌كند.
هورامان تخت قصه ما در شرايطي با اين حجم وسيع از محروميت‌ها دست و پنجه نرم مي‌كند كه به تنهايي تاريخي هزار ساله را به دوش مي‌كشد؛ تاريخي كه مراسم پيرشاليار تنها بخش كوچكي از آن است كه شهرتي جهاني پيدا كرده است.
عروسي پيرشاليار در راه است
عروسي پيرشاليار هر ساله دو بار در سال برگزار مي‌شود. يكي اواسط زمستان و ديگري اواسط بهار. توصيف اين مراسم را از زبان يكي از اهالي اين روستا به نام آسو مي‌خوانيم: «مراسم زمستان در اواسط بهمن در روزهاي چهارشنبه، پنجشنبه و جمعه برگزار مي‌شود. اين مراسم را مي‌توان در دو بخش مقدمه و اصل مراسم تقسيم‌بندي كرد.»
او در توصيف بخش مقدمه مي‌گويد: «بخش مقدمه با خبر آغاز مي‌شود كه يك هفته قبل از آغاز مراسم اصلي است و متوليان مراسم گردوهايي را كه وقف پيرشاليار شده‌اند در بين مردم تقسيم مي‌كنند تا از اين طريق به مردم اطلاع رساني كنند كه مراسم پير در راه است. در ادامه مراسم «كوته كوته» برگزار می‌شود كه روز سه شنبه يعني يك روز قبل از مراسم اصلي است قرار دارد.
در «كوته كوته» كودكان و نوجوانان در شهر به راه مي‌افتند و با گفتن «كوته كوته» آمدن مراسم سالگرد عروسي پيرشاليار را به مردم يادآوري مي‌كنند. در اين مرحله مردم روستا هم در ازاي اين خبررساني به بچه‌ها اقلامي مانند بسكوييت، شكلات، انجير خشك، كشمش و... كه بچه‌ها دوست دارند مي‌دهند.
بعد از «كوته كوته» مراسم «كلاوروچني» قرار دارد كه مانند همان «كوته كوته» است، اما با اين تفاوت كه «كلاوروچني» در روز برگزار مي‌شود و «كوته كوته» در حوالي غروب و شب. در «كلاوروچني» كودكان و نوجوانان به دم در خانه مردم مي‌روند و شاربان (شاباش)هايي را كه آنها براي مراسم دارند جمع‌آوري مي‌كنند.
بعد از شاربان مرحله سربريدن حيوانات نذر شده در صبح روز چهارشنبه است. در اين مرحله مردم و متوليان مراسم حيوان‌هايی مانند گاو، بز و گوسفند را كه براي مراسم نذر شده‌اند ذبح مي‌كنند. بعد از آماده شدن گوشت نوبت به پختن غذاي مخصوص مراسم پيرشاليار يعني هلوشين مي‌شود.
اين مراسم حال و هواي خاص خود را دارد و معمولا مردم زيادي براي تماشاي آن جمع مي‌شوند.» آسو در ادامه به توصيفي از مراحل بعدي مراسم كه اصل آن است، مي‌پردازد: «روز چهارشنبه بعد از نماز عصر مردم در خانه پيرشاليار جمع مي‌شوند و ذكر خدا و مراسم خاص آن روز را به جا مي‌آورند. اين مراسم هيچ محدوديتي ندارد و همه افراد از كودك تا سالخورده مي‌توانند در آن شركت كنند. مراسم روز پنجشنبه هم به همين صورت است و در آن سماع و ذكر خدا جريان دارد.
بعد از اين مرحله مراسم شه وو نيشته (شب نشست) است كه در آن مردم در خانه پير جمع مي‌شوند و روحانيون (ماموستاها) به سخنراني براي مردم مي‌پردازند و علاوه بر اين قصيده‌هايي هم در مدح ائمه و بزرگان خوانده مي‌شود. در اين شب دف‌زني و ذكر هم در جريان است. در شب نشست در خانه پير طايفه‌هاي مختلف هورامان كه مسئوليت برگزاري مراسم را بر عهده داشتند هر كدام جايگاه ويژه خود را دارند. معمولا شام اين مردم هم همان هلوشين است.
در ادامه اين مراسم مردم، گردشگران و افرادي كه از جاهاي ديگر به هورامان آمده‌اند از كلاش (گيوه) تسبيح و ساير وسايلي كه از پيرشاليار به جاي مانده است ديدن مي‌كنند. مرحله بعدي و پاياني اين مراسم كه يك هفته بعد از آن برگزار مي‌شود «تربي» است كه در آن مردم نان‌هاي مخصوص هورامان مانند گيته مژگه، كلوره نان ذراتينه و... را كه معمولا در محتواي آنها گردو جايگاه ويژه‌اي دارد درست مي‌كنند و به صورت دسته جمعي به بارگاه پيرشاليار مي‌روند و اين نان‌هاي مخصوص را به همراه ماست به عنوان تبرك بين مردم پخش مي‌كنند.»
به ظرفيت‌هاي هورامان توجه شود
منطقه هورامان چه به لحاظ طبيعي و چه به لحاظ فرهنگي و مراسم‌هاي خاصي كه در آن برگزار مي‌شود ظرفيت بالايي براي تبديل شدن به يك قطب مهم گردشگري دارد. اين منطقه به حدي مهم است كه پيشنهاد ثبت جهاني آن در كنار قنات‌هاي ايران و بيابان لوت از سوي ايران به يونسكو داده شده است.
با توجه به اينكه دست درازي تكنولوژي به حدي رسيده است كه ديگر كوه‌هاي سر به فلك كشيده و راه‌هاي صعب العبور هم نمي‌توانند مانعي براي ورود آن شوند، لازم است قبل از اينكه اين منطقه هم مانند ساير نقاط كشور قرباني دست‌درازي‌هاي متعدد شود در فهرست جهاني ثبت شود تا بتوان اين اثر باارزش طبيعي را براي نسل‌هاي بعد هم زنده نگه داشت. از آنجايي كه دولت يازدهم توجه به صنعت گردشگري را يكي از مهم‌ترين اهداف خود قرار داده است بايد از ظرفيت‌هاي نقاط مختلف كشور در اين زمينه به خوبي استفاده شود. در دو سال گذشته رشد گردشگري ايران رقمي حدود
۱۲ درصد يعني سه برابر رشد گردشگري دنيا بوده است و از آنجايي كه يكي از برنامه‌هاي طولاني مدت كشور ما ورود ۲۰ ميليون گردشگر تا سال ۲۰۲۵ است به نظر مي‌رسد كه بايد به ظرفيت‌هاي مورد غفلت واقع شده بيش از اين توجه كرد. هورامان يكي از اين ظرفيت‌هاي مورد غفلتواقع شده است كه بايد بيش از اين مورد توجه قرار گيرد.
كوچه‌تراشي هورامان داغان شده است
آسو به بخشي از مشكلاتي اشاره مي‌كند كه هورامان‌تخت ساليان درازي است با آنها دست و پنجه نرم مي‌كند: «جاده هورامان مهم‌ترين راه ارتباطي مردم با ساير نقاط است، اين جاده از هيچ استانداردي برخوردار نيست و با وجودي كه يك جاده كوهستاني و پرخطر است اما هيچ مانعي براي اينكه جلوی تصادفات گرفته شود وجود ندارد. خطرات رانندگي در اين جاده براي گردشگران و مسافراني كه به آن آشنايي ندارند خيلي بيشتر است. با وجودي كه رفت و آمد به اين روستا زياد است اما هيچ پايانه مسافربري وجود ندارد و اين موضوع مشكلات زيادي را براي افراد خودي و غيرخودي ايجاد كرده است.»
او در ادامه به مشكلاتي كه جديدا در روستا به وجود آمده است، اشاره مي‌كند: «كوچه‌تراشي هورامان خيلي داغان شده است و اين به دليل كنده كاري‌هايي است كه در كوچه‌هاي شهر به بهانه گازكشي و لوله‌كشي براي آب صورت گرفته است. اين به هم ريختگي كوچه‌ها كه كسي مسئوليت آن را بر عهده نمي‌گيرد براي مردم و مهمانان مشكلات زيادي را ايجاد كرده است.»
مشكلات در برگزاري مراسم
يك عضو شوراي شهر هورامان در گفت‌وگویی به مشكلات اين روستا اشاره مي‌كند و مي‌گويد: جاده‌هاي ارتباطي هورامان وضعيت مطلوبي ندارند و غيراستاندارد بودن اين جاده به حدي است كه با كمي باران و برف مسدود مي‌شود و با توجه به اينكه برگزاري مراسم پيرشاليار در اواسط بهمن ماه است كه فصل بارندگي‌هاست، اين موضوع مشكلات زيادي را براي رفت و آمد ايجاد مي‌كند.
زيربناي توسعه در هر مكاني راه ارتباطي است و وضعيت نامطلوب راه‌هاي ارتباطي هورامان به يك معضل مهم تبديل شده است كه از توسعه اين منطقه با وجود ظرفيت‌هايي كه دارد ممانعت مي‌كند.
بشير قاسمي در ادامه به مشكل مكان برگزاري مراسم پيرشاليار اشاره مي‌كند و مي‌گويد: اين‌گونه مراسم‌هاي قديمي بايد در مكان و بافت قديمي خود برگزار شوند و نمي‌توان در برگزاري آنها دخالتي كرد و مكان را تغيير داد و از آنجايي كه مكان برگزاري مراسم در بافت قديمي هورامان است كه فرسوده و تخريب شده است ازدحام بالاي جمعيت در آنجا امكان روي دادن حادثه را بالا مي‌برد.
به همين دليل بايد گفت كه اين مكان قديمي ظرفيت لازم براي برگزاري اين مراسم عظيم را ندارد و به همين دليل ميراث فرهنگي استان طرح بازسازي مكان را با كمك اهالي روستا در دست اجرا دارد. او ادامه مي‌دهد: با توجه به اينكه مراسم پيرشاليار در فصل سرما برگزار مي‌شود اسكان مردم از اهميت زيادي برخوردار است و با اين وجود هورامان از اين نظر هم محدوديت‌هاي زيادي دارد.
هتل هورامان ظرفيت محدود و قيمت بالايي دارد و به همين دليل براي تمامي افرادي كه به هورامان مي‌آيند امكان اسكان در آن وجود ندارد و از سوي ديگر خانه‌هاي استيجاري هم كه وجود دارند سازماندهي لازم را از سوي ميراث فرهنگي ندارند و بلاتكليف هستند و معمولا خود مردم به اجاره دادن خانه‌ها اقدام مي‌كنند. او تصريح مي‌كند: مراسم پيرشاليار يك مراسم سنتي با ديد عرفاني است و در حال حاضر شاهد افول استقبال از اين مراسم در بين مردم و جوانان هستيم.
اين عدم رغبت مردم براي برگزاري مراسم باعث شده كه مراسم حال و هواي قديمي خود را از دست بدهد و كيفيت سابق را نداشته باشد. بايد در اين زمينه يك متولي مسئوليت افزايش رغبت مردم براي برگزاري مراسم را برعهده بگيرد.
در غير اين صورت با وجود مشكلاتي كه به آنها اشاره شد و اين رغبت پايين شاهد زوال مراسم پيرشاليار خواهيم بود. قاسمي در ادامه به مشكل خاصي كه در برگزاري مراسم امسال وجود دارد اشاره مي‌كند و مي‌گويد: با توجه به اينكه طرح گازكشي و آب‌رساني در دست اجراست، كوچه‌ها و خيابان‌هاي روستا تخريب شده‌اند و هنوز فرصتي براي بازسازي آنها به وجود نيامده است. بنابراين امسال وضعيت معابر و كوچه‌ها نابسامان است و اين بر مشكلات برگزاري مراسم مي‌افزايد.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
ارسال نظر