آزمون سيد حسن خمينی
تنها دو روز به زمان برگزاری مرحله دوم آزمون خبرگان یعنی پانزدهم دی، زمان باقی است. در این دو روز معلوم خواهد شد که سیدحسن خمینی آیا تصمیمی برای شرکت در آزمون اجتهاد خواهد گرفت یا نه. این مهم‌ترین سؤالی است که از زمان نامزدی سیدحسن خمینی، موج رسانه‌ای خاصی در صدد یافتن پاسخ آن است.
روزنامه شرق: تنها دو روز به زمان برگزاری مرحله دوم آزمون خبرگان یعنی پانزدهم دی، زمان باقی است. در این دو روز معلوم خواهد شد که سیدحسن خمینی آیا تصمیمی برای شرکت در آزمون اجتهاد خواهد گرفت یا نه. این مهم‌ترین سؤالی است که از زمان نامزدی سیدحسن خمینی، موج رسانه‌ای خاصی در صدد یافتن پاسخ آن است.
موجی که از زمان اعلام نامزدی سیدحسن، هجمه‌ها و تخریب‌ها علیه او را نشانه رفته و با طرح موضوع لزوم شرکت سیدحسن در آزمون اجتهاد به نظر می‌رسد که تلاش دارد تا سوابق حوزوی نوه امام را مورد تردید قرار دهد. در همین راستا هم در روزهای گذشته شایعه‌ای در فضای مجازی دست‌به‌دست چرخید که آیت‌الله مؤمن از اعضای شورای نگهبان به سیدحسن خمینی گفته است که نیازی نیست او در آزمون اجتهادی شرکت کند. منبع و مبنای شایعه مشخص نبود.
با‌این‌حال دفتر آیت‌الله مؤمن، روز گذشته این شایعه را با صدور بیانیه‌ای تکذیب کرد.به گزارش ایسنا در متن این بیانیه کوتاه چنین آمده است: «دفتر آیت‌الله مؤمن درباره خبر منتشره در برخی رسانه‌ها مبنی بر اینکه این عضو شورای نگهبان خطاب به سیدحسن خمینی گفته باشد که نیازی نیست وی در آزمون اجتهاد روز سه‌شنبه ١٥ دی‌ماه شورای نگهبان شرکت کند، اعلام کرد که چنین خبری صحت ندارد».
بیانیه اگرچه کوتاه است و تنها تکذیبی را در دل خود دارد، اما روی دیگر آن در دل خود حاوي پيام لزوم شرکت سیدحسن در آزمون ١٥ دی است. با‌این‌حال روز گذشته شورای نگهبان در اطلاعیه‌ای که صادر کرد درباره داوطلبانی که باید در آزمون اجتهادی شرکت کنند و یا نکنند، توضیحاتی را ارائه کرده بود.
براساس آن اطلاعیه، تنها اعضای فعلی مجلس خبرگان رهبری و کسانی که در گذشته در آزمون خبرگان که از طرف شورای نگهبان برگزار شده، شرکت کرده و از نظر علمی تأیید شده‌اند، می‌توانند در دومین مرحله از آزمون خبرگان یعنی آزمون ١٥ دی شرکت نکنند. بنابراین براساس آن اطلاعیه کسانی که در آزمون ١٥ شهریور ١٣٩٤ یعنی مرحله اول، شرکت کرده‌اند اعم‌از آنان که تأیید شده‌اند یا خیر؛ باید دوباره در آزمون شرکت کنند. بر‌این‌اساس اعضایی که عضو فعلی خبرگان محسوب نمی‌شوند هم ازجمله افرادی هستند که باید در آزمون ١٥ دی شرکت کنند.
شرایط نامزدی در خبرگان از نگاه آیت‌الله مؤمن
اما علاوه بر این اطلاعیه، آیت‌الله مؤمن قبلا در مصاحبه‌ای که با خبرگزاری مهر داشت شرایط دیگری را هم برای شرکت‌کنندگان یا آنها که لازم نیست در آزمون شرکت کنند، تبیین کرده بود. آیت‌الله مؤمن که خود و پسرش در این دوره از خبرگان نامزد شده اند، ازجمله فقهای شورای نگهبان است.
او به گفته غرویان و دیگر اعضای خبرگان که آزمون اجتهادی شورای نگهبان را داده‌اند، ازجمله طراحان سؤال، برگزارکنندگان جلسه و نیز مصححان آزمون اجتهادی است. او در آن مصاحبه درباره آزمون خبرگان و لزوم برگزاری آن، چنین گفته بود: «اجتهاد براي احراز صلاحيت خبرگان کافي نيست بلکه بايد علميت افراد براي فقهاي شورا اثبات شود. يکي از شرايط کانديداهاي خبرگان براي حضور در صحنه رقابت انتخاباتي، تأييد اجتهاد آنها توسط فقهاي شوراي نگهبان است. يکي از آنها برگزاري آزمون اجتهاد است».
او درباره کسانی هم که از حضور در این آزمون مستثنا هستند، گفته بود: «گاهي کسي که ثبت‌نام مي‌کند، از قديم رفيق ما و از ما هم فاضل‌تر بوده است و ما نيز او را مي‌شناسيم، بنابراين اين فرد نيازي به امتحان‌دادن ندارد. کسي هم که ما با او آشنايي نداريم اما در حوزه تدريس مي‌کند، نوارهاي جلسات درس او نيز موجود است، در مسائل سياسي هم اظهارنظر کرده و مواضعش روشن است؛ اين فرد هم نيازي به امتحان اجتهاد ندارد».
آیت الله مؤمن در همان مصاحبه درباره اجازه اجتهاد هم چنین گفته بود: «یکی از جهاتی که تصمیم گرفته شد اجازه اجتهاد فایده‌ای نداشته باشد این بود که اعتبار‌داشتن اجازه اجتهاد موجب می‌شد که عده‌ای برای گرفتن اجازه اجتهاد به مراجع عظام تقلید اصرار کرده و باعث آزار و اذیت ایشان شوند و حتی بعضی از مراجع فرمودند که به اجازه اجتهاد ما ترتیب اثر ندهید. اگر برای ما مشخص شود که کسی کرسی فقاهت دارد، از او امتحان نمی‌گیریم ولی یک زمانی هست که یک نفر فقط برای خودش کرسی فقاهت دارد و فضلای قم هم او را قبول ندارند. خب ما در این شرایط چه کاری باید انجام دهیم؟ طبیعی است که به فقاهت و اجتهاد فرد شک کنیم.»
سابقه تدریس سیدحسن
سیدحسن خمینی اگرچه سابقه عضویت در خبرگان ندارد، اما در دسته کسانی است که در حوزه علمیه کرسی تدریس دارد. سیدحسن خمینی سابقه ٢٠ سال تدریس در سطوح عالی و شش سال تدریس درس خارج فقه دارد. قرارگرفتن در جایگاه کرسی تدریس درس خارج فقه و خارج اصول، از مباحث حوزوی اجتهاد محسوب می‌شود. سیدحسن خمینی در مهرماه سال ٨٩، در کرسی مدرس درس خارج قرار گرفته است. او در این سال، کرسی درس خارج اصول فقه خود را در مدرسه عالی دارالشفای قم دایر کرد.
سیدحسن خمینی از سال ١٣٩٢ تاکنون در کنار درس خارج اصول به تدریس خارج فقه نیز مشغول شده است که امسال (سال ٩٤) سومین سال برگزاری آن است. همچنین در این سال‌ها او در کنار درس‌های عمومی، درس خصوصی نیز برگزار کرده که می‌توان به «مقدمه قیصری»، «طلب و اراده»، «قواعد فقهیه» و... اشاره کرد. سیدحسن اما در سال‌های اخیر علاوه بر تدریس فقه، اصول، فلسفه و عرفان در حوزه‌های علمیه، به تدریس دانشجویان دکترا در دانشگاه‌های قم و تهران نیز مشغول بوده است. همچنین باید این توضیح را هم داد که برای تدریس در همین مقطع، دبیرخانه اساتید حوزه که زیر نظر مراجع اداره می‌شود، باید گواهی‌نامه‌ای را برای مدرس صادر کند که طبعا سیدحسن با اخذ این گواهی، تدریس خود را در طول این سال‌ها انجام داده است.
همچنین او اجازه اجتهاد خود را هم دریافت کرده است. هرچند که تا‌به‌حال اعلام نکرده این اجازه یا به بیان دیگر مجوز را از چه مراجعی دریافت کرده است. اگرچه که عبدالواحد موسوی‌لاری، وزیر کشور دولت اصلاحات، اعلام کرده بود سیدحسن اجازه اجتهاد خود را از طرف آیت‌الله وحید‌خراسانی دریافت کرده است. اگرچه او این اجازه را از سوی آیات دیگری هم دارد که هنوز اعلام نشده‌اند. با‌این‌حال اگر اصرار بر آزمون‌دادن سیدحسن باشد، یعنی که از آنجا که او قبلا نامزد هیچ دوره‌ای در خبرگان نبوده و به تبع آن در آزمونی هم شرکت نکرده، دلایل لازم و کافی برای حضور او در آزمون ١٥ دی وجود دارد. با‌این‌حال بیت امام و سیدحسن هنوز درباره بیانیه دفتر آیت‌الله مؤمن واکنشی نشان نداده و نیز اعلام نکرده که بنای شرکت در آزمون را دارد یا خیر.
شرایط آزمون اجتهادی چیست
آزمون اجتهادی که برگزاری آن از بعد از رحلت امام آغاز شده، دارای دو مرحله کتبی و شفاهی است و کسانی که در مرحله کتبی امتیاز لازم را کسب کنند، برای آزمون شفاهی معرفی می‌شوند. آزمون کتبی را آیت‌الله مؤمن برگزار می‌کند و سؤالات از دو درس مکاسب و کفایه طرح می‌شود. همچنین فرعی هم برای اینکه داوطلبان اجتهاد کنند مورد پرسش قرار می‌گیرد. در آزمون شفاهی توسط دو یا سه نفر از استادانی که شورای نگهبان معرفی می‌کند، سؤالاتی از داوطلبان پرسیده می‌شود که قدرت استنباط آنها برای پاسخ به سؤالات جدید براساس مباحث فقهی موجود را مورد سنجش قرار دهد.
اغلب داوطلبانی در این آزمون اجتهادی شرکت می‌کنند که سوابق علمی آنها نه‌تنها برای شورای نگهبان مورد تأیید نبوده بلکه از چهره‌های نام‌آشنای حوزه‌ها انتخابیه خود نبوده‌اند. در غیر‌این‌صورت استادانی از حوزه که جلسات درس و بحث به‌ویژه در مکاسب و کفایه که در خارج فقه و اصول تبلور می‌یابد، دایر است، ازجمله چهره‌های شناخته‌شده‌ای هستند که عموما به سبب حضور در دورههای مختلف خبرگان از امتحان بی‌نیاز هستند و یا آنکه در ایام شباب و در دورههای نخست خبرگان در آزمون شرکت کرده‌اند.
موج تخریب‌ها چگونه آغاز شد
اما شرکت در آزمون یکی از مواردی بود که مخالفان حضور سیدحسن در انتخابات خبرگان پنجم و نیز رسانه‌های آنها، در ذیل موارد اتهامی به آن اشاره داشتند. این موضوع از همان زمانی که سید‌علی، برادر کوچتر سیدحسن، اعلام کرد که برادرش قصد نامزدی در خبرگان را دارد، شروع شده بود.
به‌عنوان نمونه آنها کانال تلگرامی عمار با هشتگ «فتنه بزرگ» را راه‌اندازی کردند و تحلیل‌هایی را در رد صلاحیت‌های سیدحسن برای خبرگان منتشر کردند. بعد از این بود که کم‌کم ادبیات فتنه دوم یا فتنه بزرگ درباره خبرگان پنجم رایج شد و عموما فعالان سیاسی جریان اصولگرا نسبت به خبرگان پنجم ابراز خطر کردند. آنها از اینکه این خبرگان قطب‌بندی یا جناح‌بندی شود ابراز نگرانی کردند. اگرچه محملی برای این سخنان وجود نداشت.
آنها سعی کردند همه چیز، حتی نامزدی سیدحسن را هم به هاشمی‌رفسنجانی نسبت بدهند. آنها همچنین درباره علامه خوانده‌شدن سیدحسن از سوی آیت‌الله هاشمی هم واکنش نشان دادند. آیت‌الله هاشمی در همایشی که برای بزرگداشت جایگاه مرحوم همسر امام برگزار شده بود، در بیان جایگاه علمی سیدحسن از عنوان علامه برای او استفاده کرده بود. مهدی طائب، رئیس قرارگاه عمار که بعد از ماجراهای سال ٨٨ تأسیس شده است، در مراسمی به مناسبت نهم دی درباره حضور سیدحسن در خبرگان گفته بود: «به نوه امام خميني(ره) نصيحت مي‌کنم که بايد خود را پاک نگاه داري و مقدس بماني. چرا وقتي به تو گفتند علامه، توي دهانشان نزدي، زيرا علامه، عالم به همه علوم است. جناب آقاسيدحسن خميني وقتي هاشمي‌رفسنجاني شما را علامه خطاب مي‌کند يعني دارد شما را خرج مي‌کند پس چرا حواستان جمع نيست و در مقابل اين القاب واکنش نشان نمي‌دهيد».
در کنار این سخنان طائب، حجت‌الاسلام محسن‌زاده، نماینده ولی فقیه در سپاه انصارالله استان کرمان هم در سخنانی بی‌سابقه یا کم‌سابقه انتقادات تندی را نسبت به هاشمی و البته سیدحسن مطرح کرده بود.
او گفته بود در فتنه جمل، دشمن برای آنکه اسلام را زمین‌گیر کند به سراغ خانه پیغمبر رفت، به سراغ عایشه رفت، جمل که خودش توان جنگیدن را نداشت، باید دید که بالای جمل چه کسی قرار داشت و چه کسانی افسار جمل را در دست داشتند و او را می‌کشیدند. شتر جنگ جمل امروز از بیت امام (ره) کجاوه زده می‌شود و به‌شدت باید مراقب آیت‌الله‌سازی و علامه‌سازی بود که قصد دارد موضوع شورای رهبری و شورای فقاهت را مطرح کند.
اشاره این عضو سپاه، درباره شورای رهبری به سخنان هاشمی‌رفسنجانی درباره شورای رهبری است که البته واکنش‌های زیادی هم داشت؛ با‌این‌حال همه به‌اتفاق تأکید کردند که چنین چیزی در قانون اساسی وجود ندارد. رئیس دفتر آیت الله مصباح‌یزدی، هم ازجمله افرادی بود که نسبت به احتمال حضور سیدحسن در خبرگان پنجم از کلمات عجیبی استفاده کرده بود که بسیاری از خبرگزاری‌ها به دلیل رعایت شأن رسانه از درج آنها خودداری کردند.
حسین جلالی هم در سخنانی از فتنه‌ای نام می‌برد که باز هم از جانب بیت هاشمی‌رفسنجانی کلید می‌خورد. او در این سخنان مدعی شده بود: «هاشمی برای فتنه سال ٩٤ سرباز ندارد و از دیدگاه ایشان باید فتنه ٩٤ کلید بخورد و باید افرادی را در‌این‌باره اجیر کند. برای اجیر‌کردن هم باید این افراد ویژگی‌های خاصی داشته باشد؛ ازجمله باید قداست داشته باشند، منصوب به جایگاه ارزشمندی باشند، چه جایی باقداست‌تر از بیت امام خمینی(ره) و چه کسانی بهتر از نوه‌های امام که در ذهن مردم جایگاه خاصی دارند؛ بنابراین شرط حضور این افراد و سیاسی‌کردن خبرگان بسیار کار اشتباهی است که هاشمی کلید زده است».
استقبال کنندگان
در کنار این موج تخریبی اما گروهی هم بودند که از حضور سیدحسن در خبرگان پنجم استقبال کردند. ازجمله آنها می‌توان آیت‌الله محمدجواد فاضل‌لنکرانی، پسر آیت‌الله فاضل‌لنکرانی از مراجع تقلید را نام برد. او در گفت‌و‌گو با انتخاب گفته بود: «بزرگان و مراجع نسبت به جنبه علمی حاج‌حسن‌آقا اذعان دارند، ایشان نسبت به اصل ولایت فقیه و مقام معظم رهبری معتقد است و برخی مخالفت‌ها با ایشان براساس همان مخالفت با امام است». او گفته است: «هرکس با تلاش‌های علمی ایشان طی دو دهه اخیر شامل تدریس، رساله‌ها و مقالات، آشنا باشد به‌خوبی بر برجستگی علمی، فقهی و اصولی ایشان واقف است. من گاهی اوقات در بحث‌های بین‌الاثنینی دیده‌ام که ایشان قوت بالایی در مباحث فقهی و اصولی دارد».
همچنین، آیت‌الله سید‌علی محقق‌داماد از استادان حوزه علمیه قم ضمن تجلیل از شخصیت خانوادگی و علمی سیدحسن خمینی، تأکید کرد: «ایشان به رتبه اجتهاد و قدرت استنباط نائل آمده است».
همچنین آیت‌الله مقتدایی، مدیر شورای‌عالی حوزه علمیه قم و نیز نایب‌رئیس جامعه مدرسین که آیت‌الله محمد یزدی رئیس آن است، درباره نامزدی سیدحسن گفته بود: «ایشان(سیدحسن خمینی) فرزند همان پدر (سید احمد) است و حضورشان در خبرگان در مواقع خاص و حساس می‌تواند برای حفظ نظام و جایگاه رهبری تأثیر بالایی داشته باشد. نوه امام به‌عنوان کسی که وابسته به امام است و همیشه در مقام حمایت از نظام و جایگاه رهبری نظام بوده، قطعا منشأ خیر و برکت در خبرگان است». آیت‌الله سيد‌جعفر كريمي، ناظر و رئيس شوراي استفتائات مقام معظم رهبري هم درباره نامزدی سیدحسن گفته بود: سيد‌حسن خميني از حيث علمي، سياسي و اعتقادي براي مجلس خبرگان صلاحيت دارد».
فارغ از موج تخریب‌ها و استقبال‌ها اما در دو روز باقی‌مانده به آزمون مرحله دوم خبرگان، سیدحسن خمینی باید تصمیم مهمی را بگیرد.
در امتحان خبرگان برای هیچ فردی استثنا قائل نمی‌شویم
«سیامک ره‌پیک» سخنگوی هیأت عالی نظارت بر انتخابات مجلس شورای اسلامی و خبرگان رهبری در برنامه «متن-حاشیه» گفت: «در برخی موارد شاید گاهی تشخیص مجتهدبودن داوطلب خبرگان رهبری احراز نشود که در این شرایط، ابزار تشخیص و شکل تشخیص مجتهدبودن آن داوطلب را هم فقهای شورای نگهبان اعلام می‌کنند. در این شرایط از روش امتحان علمی استفاده می‌شود که البته روشی معقول و روشن است».
عضو حقوق‌دان شورای نگهبان، با بیان اینکه ما طبق قانون عمل می‌کنیم و خارج از آن هم نمی‌شود اقدامی انجام داد، یادآور شد: «مرجع قانونی تشخیص اجتهاد داوطلبان خبرگان رهبری با فقهای شورای نگهبان است. روحانی‌بودن داوطلبان خبرگان رهبری به معنای داشتن تحصیلات حوزوی است، نه ملبس‌بودن به لباس روحانیت. داوطلبان خبرگان رهبری باید دارای سوابق تحصیلی حوزوی باشند».
به گفته او، فهرست داوطلبانی که در آزمون علمی انتخابات خبرگان رهبری شرکت می‌کنند، به مرجعی که امتحان را برگزار می‌کند، اعلام شده است و شورای نگهبان یک ماه فرصت دارد صلاحیت داوطلبان خبرگان رهبری را بررسی و نتایج را اعلام کند. در ادامه این برنامه، مجری از ره‌پیک پرسید: «آیا شورای نگهبان در جریان بررسی صلاحیت داوطلبان خبرگان رهبری مصلحت‌سنجی هم دارد یا نه؟ این روزها چهره‌ای که در رسانه‌ها هم بسیار مطرح می‌شود و هوادارانی دارد، داوطلب خبرگان رهبری شده و جزء هیچ‌کدام از سه گروهی که شورای نگهبان اعلام کرد نیازی به شرکت آنان در آزمون علمی نیست، قرار ندارد».
او ادامه داد: «همه مراحل احراز صلاحیت داوطلبان خبرگان رهبری برعهده فقهای شورای نگهبان است و تقسیم‌بندی‌ها را هم فقها انجام می‌دهند. شورای نگهبان در جریان احراز صلاحیت‌ها برای هیچ‌کس استثناء قائل نمی‌شود».
موجی که از زمان اعلام نامزدی سیدحسن، هجمه‌ها و تخریب‌ها علیه او را نشانه رفته و با طرح موضوع لزوم شرکت سیدحسن در آزمون اجتهاد به نظر می‌رسد که تلاش دارد تا سوابق حوزوی نوه امام را مورد تردید قرار دهد. در همین راستا هم در روزهای گذشته شایعه‌ای در فضای مجازی دست‌به‌دست چرخید که آیت‌الله مؤمن از اعضای شورای نگهبان به سیدحسن خمینی گفته است که نیازی نیست او در آزمون اجتهادی شرکت کند. منبع و مبنای شایعه مشخص نبود.
با‌این‌حال دفتر آیت‌الله مؤمن، روز گذشته این شایعه را با صدور بیانیه‌ای تکذیب کرد.به گزارش ایسنا در متن این بیانیه کوتاه چنین آمده است: «دفتر آیت‌الله مؤمن درباره خبر منتشره در برخی رسانه‌ها مبنی بر اینکه این عضو شورای نگهبان خطاب به سیدحسن خمینی گفته باشد که نیازی نیست وی در آزمون اجتهاد روز سه‌شنبه ١٥ دی‌ماه شورای نگهبان شرکت کند، اعلام کرد که چنین خبری صحت ندارد».
بیانیه اگرچه کوتاه است و تنها تکذیبی را در دل خود دارد، اما روی دیگر آن در دل خود حاوي پيام لزوم شرکت سیدحسن در آزمون ١٥ دی است. با‌این‌حال روز گذشته شورای نگهبان در اطلاعیه‌ای که صادر کرد درباره داوطلبانی که باید در آزمون اجتهادی شرکت کنند و یا نکنند، توضیحاتی را ارائه کرده بود.
براساس آن اطلاعیه، تنها اعضای فعلی مجلس خبرگان رهبری و کسانی که در گذشته در آزمون خبرگان که از طرف شورای نگهبان برگزار شده، شرکت کرده و از نظر علمی تأیید شده‌اند، می‌توانند در دومین مرحله از آزمون خبرگان یعنی آزمون ١٥ دی شرکت نکنند. بنابراین براساس آن اطلاعیه کسانی که در آزمون ١٥ شهریور ١٣٩٤ یعنی مرحله اول، شرکت کرده‌اند اعم‌از آنان که تأیید شده‌اند یا خیر؛ باید دوباره در آزمون شرکت کنند. بر‌این‌اساس اعضایی که عضو فعلی خبرگان محسوب نمی‌شوند هم ازجمله افرادی هستند که باید در آزمون ١٥ دی شرکت کنند.
شرایط نامزدی در خبرگان از نگاه آیت‌الله مؤمن
اما علاوه بر این اطلاعیه، آیت‌الله مؤمن قبلا در مصاحبه‌ای که با خبرگزاری مهر داشت شرایط دیگری را هم برای شرکت‌کنندگان یا آنها که لازم نیست در آزمون شرکت کنند، تبیین کرده بود. آیت‌الله مؤمن که خود و پسرش در این دوره از خبرگان نامزد شده اند، ازجمله فقهای شورای نگهبان است.
او به گفته غرویان و دیگر اعضای خبرگان که آزمون اجتهادی شورای نگهبان را داده‌اند، ازجمله طراحان سؤال، برگزارکنندگان جلسه و نیز مصححان آزمون اجتهادی است. او در آن مصاحبه درباره آزمون خبرگان و لزوم برگزاری آن، چنین گفته بود: «اجتهاد براي احراز صلاحيت خبرگان کافي نيست بلکه بايد علميت افراد براي فقهاي شورا اثبات شود. يکي از شرايط کانديداهاي خبرگان براي حضور در صحنه رقابت انتخاباتي، تأييد اجتهاد آنها توسط فقهاي شوراي نگهبان است. يکي از آنها برگزاري آزمون اجتهاد است».
او درباره کسانی هم که از حضور در این آزمون مستثنا هستند، گفته بود: «گاهي کسي که ثبت‌نام مي‌کند، از قديم رفيق ما و از ما هم فاضل‌تر بوده است و ما نيز او را مي‌شناسيم، بنابراين اين فرد نيازي به امتحان‌دادن ندارد. کسي هم که ما با او آشنايي نداريم اما در حوزه تدريس مي‌کند، نوارهاي جلسات درس او نيز موجود است، در مسائل سياسي هم اظهارنظر کرده و مواضعش روشن است؛ اين فرد هم نيازي به امتحان اجتهاد ندارد».
آیت الله مؤمن در همان مصاحبه درباره اجازه اجتهاد هم چنین گفته بود: «یکی از جهاتی که تصمیم گرفته شد اجازه اجتهاد فایده‌ای نداشته باشد این بود که اعتبار‌داشتن اجازه اجتهاد موجب می‌شد که عده‌ای برای گرفتن اجازه اجتهاد به مراجع عظام تقلید اصرار کرده و باعث آزار و اذیت ایشان شوند و حتی بعضی از مراجع فرمودند که به اجازه اجتهاد ما ترتیب اثر ندهید. اگر برای ما مشخص شود که کسی کرسی فقاهت دارد، از او امتحان نمی‌گیریم ولی یک زمانی هست که یک نفر فقط برای خودش کرسی فقاهت دارد و فضلای قم هم او را قبول ندارند. خب ما در این شرایط چه کاری باید انجام دهیم؟ طبیعی است که به فقاهت و اجتهاد فرد شک کنیم.»
سابقه تدریس سیدحسن
سیدحسن خمینی اگرچه سابقه عضویت در خبرگان ندارد، اما در دسته کسانی است که در حوزه علمیه کرسی تدریس دارد. سیدحسن خمینی سابقه ٢٠ سال تدریس در سطوح عالی و شش سال تدریس درس خارج فقه دارد. قرارگرفتن در جایگاه کرسی تدریس درس خارج فقه و خارج اصول، از مباحث حوزوی اجتهاد محسوب می‌شود. سیدحسن خمینی در مهرماه سال ٨٩، در کرسی مدرس درس خارج قرار گرفته است. او در این سال، کرسی درس خارج اصول فقه خود را در مدرسه عالی دارالشفای قم دایر کرد.
سیدحسن خمینی از سال ١٣٩٢ تاکنون در کنار درس خارج اصول به تدریس خارج فقه نیز مشغول شده است که امسال (سال ٩٤) سومین سال برگزاری آن است. همچنین در این سال‌ها او در کنار درس‌های عمومی، درس خصوصی نیز برگزار کرده که می‌توان به «مقدمه قیصری»، «طلب و اراده»، «قواعد فقهیه» و... اشاره کرد. سیدحسن اما در سال‌های اخیر علاوه بر تدریس فقه، اصول، فلسفه و عرفان در حوزه‌های علمیه، به تدریس دانشجویان دکترا در دانشگاه‌های قم و تهران نیز مشغول بوده است. همچنین باید این توضیح را هم داد که برای تدریس در همین مقطع، دبیرخانه اساتید حوزه که زیر نظر مراجع اداره می‌شود، باید گواهی‌نامه‌ای را برای مدرس صادر کند که طبعا سیدحسن با اخذ این گواهی، تدریس خود را در طول این سال‌ها انجام داده است.
همچنین او اجازه اجتهاد خود را هم دریافت کرده است. هرچند که تا‌به‌حال اعلام نکرده این اجازه یا به بیان دیگر مجوز را از چه مراجعی دریافت کرده است. اگرچه که عبدالواحد موسوی‌لاری، وزیر کشور دولت اصلاحات، اعلام کرده بود سیدحسن اجازه اجتهاد خود را از طرف آیت‌الله وحید‌خراسانی دریافت کرده است. اگرچه او این اجازه را از سوی آیات دیگری هم دارد که هنوز اعلام نشده‌اند. با‌این‌حال اگر اصرار بر آزمون‌دادن سیدحسن باشد، یعنی که از آنجا که او قبلا نامزد هیچ دوره‌ای در خبرگان نبوده و به تبع آن در آزمونی هم شرکت نکرده، دلایل لازم و کافی برای حضور او در آزمون ١٥ دی وجود دارد. با‌این‌حال بیت امام و سیدحسن هنوز درباره بیانیه دفتر آیت‌الله مؤمن واکنشی نشان نداده و نیز اعلام نکرده که بنای شرکت در آزمون را دارد یا خیر.
شرایط آزمون اجتهادی چیست
آزمون اجتهادی که برگزاری آن از بعد از رحلت امام آغاز شده، دارای دو مرحله کتبی و شفاهی است و کسانی که در مرحله کتبی امتیاز لازم را کسب کنند، برای آزمون شفاهی معرفی می‌شوند. آزمون کتبی را آیت‌الله مؤمن برگزار می‌کند و سؤالات از دو درس مکاسب و کفایه طرح می‌شود. همچنین فرعی هم برای اینکه داوطلبان اجتهاد کنند مورد پرسش قرار می‌گیرد. در آزمون شفاهی توسط دو یا سه نفر از استادانی که شورای نگهبان معرفی می‌کند، سؤالاتی از داوطلبان پرسیده می‌شود که قدرت استنباط آنها برای پاسخ به سؤالات جدید براساس مباحث فقهی موجود را مورد سنجش قرار دهد.
اغلب داوطلبانی در این آزمون اجتهادی شرکت می‌کنند که سوابق علمی آنها نه‌تنها برای شورای نگهبان مورد تأیید نبوده بلکه از چهره‌های نام‌آشنای حوزه‌ها انتخابیه خود نبوده‌اند. در غیر‌این‌صورت استادانی از حوزه که جلسات درس و بحث به‌ویژه در مکاسب و کفایه که در خارج فقه و اصول تبلور می‌یابد، دایر است، ازجمله چهره‌های شناخته‌شده‌ای هستند که عموما به سبب حضور در دورههای مختلف خبرگان از امتحان بی‌نیاز هستند و یا آنکه در ایام شباب و در دورههای نخست خبرگان در آزمون شرکت کرده‌اند.
موج تخریب‌ها چگونه آغاز شد
اما شرکت در آزمون یکی از مواردی بود که مخالفان حضور سیدحسن در انتخابات خبرگان پنجم و نیز رسانه‌های آنها، در ذیل موارد اتهامی به آن اشاره داشتند. این موضوع از همان زمانی که سید‌علی، برادر کوچتر سیدحسن، اعلام کرد که برادرش قصد نامزدی در خبرگان را دارد، شروع شده بود.
به‌عنوان نمونه آنها کانال تلگرامی عمار با هشتگ «فتنه بزرگ» را راه‌اندازی کردند و تحلیل‌هایی را در رد صلاحیت‌های سیدحسن برای خبرگان منتشر کردند. بعد از این بود که کم‌کم ادبیات فتنه دوم یا فتنه بزرگ درباره خبرگان پنجم رایج شد و عموما فعالان سیاسی جریان اصولگرا نسبت به خبرگان پنجم ابراز خطر کردند. آنها از اینکه این خبرگان قطب‌بندی یا جناح‌بندی شود ابراز نگرانی کردند. اگرچه محملی برای این سخنان وجود نداشت.
آنها سعی کردند همه چیز، حتی نامزدی سیدحسن را هم به هاشمی‌رفسنجانی نسبت بدهند. آنها همچنین درباره علامه خوانده‌شدن سیدحسن از سوی آیت‌الله هاشمی هم واکنش نشان دادند. آیت‌الله هاشمی در همایشی که برای بزرگداشت جایگاه مرحوم همسر امام برگزار شده بود، در بیان جایگاه علمی سیدحسن از عنوان علامه برای او استفاده کرده بود. مهدی طائب، رئیس قرارگاه عمار که بعد از ماجراهای سال ٨٨ تأسیس شده است، در مراسمی به مناسبت نهم دی درباره حضور سیدحسن در خبرگان گفته بود: «به نوه امام خميني(ره) نصيحت مي‌کنم که بايد خود را پاک نگاه داري و مقدس بماني. چرا وقتي به تو گفتند علامه، توي دهانشان نزدي، زيرا علامه، عالم به همه علوم است. جناب آقاسيدحسن خميني وقتي هاشمي‌رفسنجاني شما را علامه خطاب مي‌کند يعني دارد شما را خرج مي‌کند پس چرا حواستان جمع نيست و در مقابل اين القاب واکنش نشان نمي‌دهيد».
در کنار این سخنان طائب، حجت‌الاسلام محسن‌زاده، نماینده ولی فقیه در سپاه انصارالله استان کرمان هم در سخنانی بی‌سابقه یا کم‌سابقه انتقادات تندی را نسبت به هاشمی و البته سیدحسن مطرح کرده بود.
او گفته بود در فتنه جمل، دشمن برای آنکه اسلام را زمین‌گیر کند به سراغ خانه پیغمبر رفت، به سراغ عایشه رفت، جمل که خودش توان جنگیدن را نداشت، باید دید که بالای جمل چه کسی قرار داشت و چه کسانی افسار جمل را در دست داشتند و او را می‌کشیدند. شتر جنگ جمل امروز از بیت امام (ره) کجاوه زده می‌شود و به‌شدت باید مراقب آیت‌الله‌سازی و علامه‌سازی بود که قصد دارد موضوع شورای رهبری و شورای فقاهت را مطرح کند.
اشاره این عضو سپاه، درباره شورای رهبری به سخنان هاشمی‌رفسنجانی درباره شورای رهبری است که البته واکنش‌های زیادی هم داشت؛ با‌این‌حال همه به‌اتفاق تأکید کردند که چنین چیزی در قانون اساسی وجود ندارد. رئیس دفتر آیت الله مصباح‌یزدی، هم ازجمله افرادی بود که نسبت به احتمال حضور سیدحسن در خبرگان پنجم از کلمات عجیبی استفاده کرده بود که بسیاری از خبرگزاری‌ها به دلیل رعایت شأن رسانه از درج آنها خودداری کردند.
حسین جلالی هم در سخنانی از فتنه‌ای نام می‌برد که باز هم از جانب بیت هاشمی‌رفسنجانی کلید می‌خورد. او در این سخنان مدعی شده بود: «هاشمی برای فتنه سال ٩٤ سرباز ندارد و از دیدگاه ایشان باید فتنه ٩٤ کلید بخورد و باید افرادی را در‌این‌باره اجیر کند. برای اجیر‌کردن هم باید این افراد ویژگی‌های خاصی داشته باشد؛ ازجمله باید قداست داشته باشند، منصوب به جایگاه ارزشمندی باشند، چه جایی باقداست‌تر از بیت امام خمینی(ره) و چه کسانی بهتر از نوه‌های امام که در ذهن مردم جایگاه خاصی دارند؛ بنابراین شرط حضور این افراد و سیاسی‌کردن خبرگان بسیار کار اشتباهی است که هاشمی کلید زده است».
استقبال کنندگان
در کنار این موج تخریبی اما گروهی هم بودند که از حضور سیدحسن در خبرگان پنجم استقبال کردند. ازجمله آنها می‌توان آیت‌الله محمدجواد فاضل‌لنکرانی، پسر آیت‌الله فاضل‌لنکرانی از مراجع تقلید را نام برد. او در گفت‌و‌گو با انتخاب گفته بود: «بزرگان و مراجع نسبت به جنبه علمی حاج‌حسن‌آقا اذعان دارند، ایشان نسبت به اصل ولایت فقیه و مقام معظم رهبری معتقد است و برخی مخالفت‌ها با ایشان براساس همان مخالفت با امام است». او گفته است: «هرکس با تلاش‌های علمی ایشان طی دو دهه اخیر شامل تدریس، رساله‌ها و مقالات، آشنا باشد به‌خوبی بر برجستگی علمی، فقهی و اصولی ایشان واقف است. من گاهی اوقات در بحث‌های بین‌الاثنینی دیده‌ام که ایشان قوت بالایی در مباحث فقهی و اصولی دارد».
همچنین، آیت‌الله سید‌علی محقق‌داماد از استادان حوزه علمیه قم ضمن تجلیل از شخصیت خانوادگی و علمی سیدحسن خمینی، تأکید کرد: «ایشان به رتبه اجتهاد و قدرت استنباط نائل آمده است».
همچنین آیت‌الله مقتدایی، مدیر شورای‌عالی حوزه علمیه قم و نیز نایب‌رئیس جامعه مدرسین که آیت‌الله محمد یزدی رئیس آن است، درباره نامزدی سیدحسن گفته بود: «ایشان(سیدحسن خمینی) فرزند همان پدر (سید احمد) است و حضورشان در خبرگان در مواقع خاص و حساس می‌تواند برای حفظ نظام و جایگاه رهبری تأثیر بالایی داشته باشد. نوه امام به‌عنوان کسی که وابسته به امام است و همیشه در مقام حمایت از نظام و جایگاه رهبری نظام بوده، قطعا منشأ خیر و برکت در خبرگان است». آیت‌الله سيد‌جعفر كريمي، ناظر و رئيس شوراي استفتائات مقام معظم رهبري هم درباره نامزدی سیدحسن گفته بود: سيد‌حسن خميني از حيث علمي، سياسي و اعتقادي براي مجلس خبرگان صلاحيت دارد».
فارغ از موج تخریب‌ها و استقبال‌ها اما در دو روز باقی‌مانده به آزمون مرحله دوم خبرگان، سیدحسن خمینی باید تصمیم مهمی را بگیرد.
در امتحان خبرگان برای هیچ فردی استثنا قائل نمی‌شویم
«سیامک ره‌پیک» سخنگوی هیأت عالی نظارت بر انتخابات مجلس شورای اسلامی و خبرگان رهبری در برنامه «متن-حاشیه» گفت: «در برخی موارد شاید گاهی تشخیص مجتهدبودن داوطلب خبرگان رهبری احراز نشود که در این شرایط، ابزار تشخیص و شکل تشخیص مجتهدبودن آن داوطلب را هم فقهای شورای نگهبان اعلام می‌کنند. در این شرایط از روش امتحان علمی استفاده می‌شود که البته روشی معقول و روشن است».
عضو حقوق‌دان شورای نگهبان، با بیان اینکه ما طبق قانون عمل می‌کنیم و خارج از آن هم نمی‌شود اقدامی انجام داد، یادآور شد: «مرجع قانونی تشخیص اجتهاد داوطلبان خبرگان رهبری با فقهای شورای نگهبان است. روحانی‌بودن داوطلبان خبرگان رهبری به معنای داشتن تحصیلات حوزوی است، نه ملبس‌بودن به لباس روحانیت. داوطلبان خبرگان رهبری باید دارای سوابق تحصیلی حوزوی باشند».
به گفته او، فهرست داوطلبانی که در آزمون علمی انتخابات خبرگان رهبری شرکت می‌کنند، به مرجعی که امتحان را برگزار می‌کند، اعلام شده است و شورای نگهبان یک ماه فرصت دارد صلاحیت داوطلبان خبرگان رهبری را بررسی و نتایج را اعلام کند. در ادامه این برنامه، مجری از ره‌پیک پرسید: «آیا شورای نگهبان در جریان بررسی صلاحیت داوطلبان خبرگان رهبری مصلحت‌سنجی هم دارد یا نه؟ این روزها چهره‌ای که در رسانه‌ها هم بسیار مطرح می‌شود و هوادارانی دارد، داوطلب خبرگان رهبری شده و جزء هیچ‌کدام از سه گروهی که شورای نگهبان اعلام کرد نیازی به شرکت آنان در آزمون علمی نیست، قرار ندارد».
او ادامه داد: «همه مراحل احراز صلاحیت داوطلبان خبرگان رهبری برعهده فقهای شورای نگهبان است و تقسیم‌بندی‌ها را هم فقها انجام می‌دهند. شورای نگهبان در جریان احراز صلاحیت‌ها برای هیچ‌کس استثناء قائل نمی‌شود».
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
ارسال نظر