داعش، چه می کند در شبکه های اجتماعی!

هفته نامه چلچراغ - کامیاب جعفرنژاد: امروزه قدرت و تاثیرگذاری شبکه های اجتماعی به شکل چشم گیری در حال افزایش است؛ تا جایی که تعداد کاربران آن در سراسر دنیا به میلیاردها نفر می رسد. این امر سبب ارتباط گسترده مردم و به تبع آن گردش هرچه بیشتر اطلاعات شده است. جنبش های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و... از این شبکه ها به منظور هماهنگی و تسهیل در برقراری ارتباط استفاده می کنند.

به واقع این شبکه ها ابزاری مهم و تاثیرگذار برای پیشبرد صلح و آزادی بوده اند. در این جا فارغ از جنبه های مثبت و مفیدی که این شبکه ها را محلی امن برای برقراری ارتباط بین افراد در اقصی نقاط دنیا می کند قصد داریم به مواردی چند از سوء استعمال این شبکه ها توسط گروه تروریستی داعش بپردازیم.


گروه تروریستی داعش که این روزها همه جهان را به مکانی ناامن تبدیل کرده، به منظور عضوگیری و گسترش نفوذ خود در میان نوجوانان و جوانان در چند سال اخیر دست به اقدامات وسیعی در دنیای مجازی زده است.

در بهشت می بینیمت مادر

مدتی پیش چهار برادر استرالیایی به منظور پیوستن به گروه تروریستی داعش از مرز ترکیه عبور کردند. آن ها که با هدف سفر به تایلند خانواده خود را ترک کرده بودند، بعد از پیوستن به داعش در پیامی اینترنتی به مادر خود گفته اند: «مقصدمان را به شام تغییر دادیم، در بهشت می بینیمت مادر».

این چهار برادر به همراه ۷۰ تن دیگر کشور استرالیا را برای پیوستن به داعش ترک کرده اند تا در عراق و سوریه تحت فرامین شیطانی این گروه تروریستی قرار بگیرند. این برادران نمونه کلاسیک استراتژی جذب نیرو توسط داعش هستند. کمپین تبلیغاتی گروه تروریستی داعش که در زمره استراتژی های مدرن تر این گروه به حساب می آید، طیف وسیعی از شبکه ها و برنامه های اینترنتی را شامل می شود و برای اولین بار در طول تاریخ، اقدامات و فعالیت های گسترده ای را برای فریب و جذب افراد آسیب پذیر جوامع در فضای مجازی به راه انداخته است.

نزدیک به یک دهه پیش، گروه تروریستی القاعده، پس از وقایع ۱۱ سپتامبر، برای حفظ چرخه ارعاب و نمایش قدرت در دنیا، اقدام به تهیه فیلم هایی از اوسامه بن لادن، رهبر این گروه می کرد که در قیاس با تولیدات هالیوودی و پیشرفته داعش که با تکنولوژی دیجیتالی و استفاده از دوربین های دی.اس.ال.آر و دراون صورت می گیرد به فیلم های غیرحرفه ای شباهت داشتند.

این ویدیوها از لحاظ کیفی بسیار نازل بود و عموما بدون تدوین، به تک گویی های رهبر این گروه می پرداخت رهبری که در کنار خود اسلحه ای قرار می داد. می توان یک دو جنی از این ویدیوها را که از طریق آن سازمان های تروریستی به بیان نظراتشان می پردازند نام برد، اما نکته ای که در خور توجه است، تفاوت و شکاف بزرگ در نحوه تبلیغات این گروه ها است و فعالیت های گسترده و بی سابقه گروه تروریستی داعش در شبکه های اجتماعی که توجه بسیاری را به خود معطوف کرده است.

به شکلی مختصر می توان نحوه عملکرد آن ها را در اینترنت در سه سطح نشان داد:

سطح اول: ایجاد حساب کاربری

در ابتدا، آن ها با ایجاد حساب های کاربری در توئیتر و فیس بوک و صفحاتی مانند اسک اف.ام، پینترست، یوتیوب، کیک و واتس آپ، تومبلر و دیگر صفحات اجتماعی و به منظور دستیابی به مخاطبان شروع به برقراری ارتباط کرده و در ادامه با پیام هایی که عمدتا حاوی مطالبی مهییج برای نسل جوان است شروع به شست و شوی مغزی و فریب این افراد می کنند.


برای مثال می توان به استفاده آن ها از جنبه های فرهنگی غرب و وجوهی از این فرهنگ که امکان ایجاد احساس نزدیکی فرهنگی و در ادامه نزدیکی به افراد را در آن منطقه از دنیا فراهم می آورد، اشاره کرد و همچنین استفاده آن ها از زبان های بومی همان مناطق، که مسلما از طریق اعضای این گروه در همان منطقه صورت می گیرد. استفاده آن ها از تصاویر و قطعاتی از فیلم های هالیوودی و ابراز علاقه به سلبریتی های کشورهای غربی، و در مواردی حتی ابراز علاقه به فیلم های والت دیزنی!

سطح دوم: به کارگیری تم مرد جنگجو

در سطح بعدی آن ها با استفاده از تم مرد جنگی برای برانگیختن حس مبارزه جویی و انگاره های سنتی مردانگی از طرفی و تکریم و تجلیل جنگ پا به میدان می نهند. با استفاده از این تم آن ها جنگ و ستیز را مشروع جلوه داده و حتی در مواردی به فروش تیشرت ها و تولیدات دیگر خود به طور آن لاین می پردازند!

سطح سوم: خیر علیه شر

مرحله پایانی ترسمی داعش به عنوان نیرویی خیر است که قصد ریشه کردن شرارت ها را دارد! در این سطح می توان برای نمونه به اظهارات یکی از سرکردگان انگلیسی داعش به نام ابوبرالهندی اشاره کرد که در ویدیویی به نام «زندگی ای بدون جهاد وجود ندارد» بیان شده که توسط شبکه الحیات پخش شده است (بله داعش شبکه ها و رسانه های خود را دارد!). او در این ویدیو می گوید: «زندگی در غرب! من می دونم که تو احساسی داری؛ تو در قلبت افسرده ای» و ادامه می دهد: «درمان افسردگی جهان است!»

توییتر در تسخیر ولایت شام

براساس گزارش موسسه بروکنیگ حدود ۹۰۰۰۰ توئیت در روز از طرف هواداران این گروه به اشتراک گذاشته می شود. مطابق با این گزارش، تا پایان سال ۲۰۱۴، حداقل ۴۶۰۰۰ حساب کاربری در توییتر مرتبط با این گروه تروریستی است. از هشتگ های معروف این گروه می توان به alleyesinISIS و calamituwillbefallus اشاره کرد.

«شیران دولت اسلامی»، «بازهای دولت اسلامی»، «یاران دولت اسلامی» و «ولایت شام» از جمله اسامی صفحات این گروه در توییتر است، اما «موسسه الاعتصام» نام حساب اصلی «داعش» در توییتر است که شعار «اعتصموا» به معنای «به ما بپیوندید» را برای خود برگزیده است.

گروه تروریستی داعش نحوه خاصی از همراهی و شناسایی افرادی که کاربر اینترنت هستند را پی می گیرد. آن ها با وارونه جلوه دادن شرایط مناطق تحت تصرف خود در عراق و سوریه، پیشنهادهایی از قبیل ارائه خانه با برق آزاد و بدون کرایه در این مناطق را به عنوان هدیه به افراد داده و در روند ارتباط گیری خود با کاربران از عکس هایی معمول از خود در حال غذاخوردن، بازی با حیوانات و عروسک دادن به کودکان و... برای ایجاد اعتماد در دل افراد استفاده می کنند تا بتوانند با ترکیب زندگی معمول و طبیعی و تجلیل از جنگ و خشونت به اهداف خود دست یابند.


موسسه بروکینگ گزارشی مفصل از اقدامات داعش در شبکه های مجازی تهیه کرده است. طبق این گزارش، از دسامبر سال ۲۰۱۴، حداقل ۴۶۰۰۰ حساب کاربری توئیتر توسط حامیان این گروه تروریستی ایجاد شده است. نکته قابل توجه این است که تعداد کمی از این حساب های کاربری اقدام به ارسال پیام های توییتری با نمایش دادن محل جغرافیایی خود کرده اند و دیگر حساب ها نیز محل خود را در پروفایلشان ثبت کرده اند، اگرچه در مورد دوم، آدرس ها کمتر قابل اعتماد بوده است. این گزارش هم چنین یافته هایی را در خصوص زبان استفاده شده در این پیام ها ارائه می دهد. مطابق با داده های این گزارش، بیشتر کاربران این حساب ها از زبان های انگلیسی و عربی استفاده کرده اند.

یکی از مشهورترین اپلیکیشن های توییتری گروه تروریستی داعش، موسوم به فجرالبشائر است. تروریست ها با ساختن حسابی در این اپلیکیشن، این امکان را می یابند تا پیام های خود را بدون ردیابی نرم افزار اسپم انتشار دهند.

این گروه تا به حال به خوبی نشان داده است که در استفاده از شبکه های اجتماعی به منظور گسترش تبلیغات خود و جذب نیروهای چیره دست و موفق بوده است. ما هر روزه تیترهای مختلفی را در رسانه ها در ارتباط با پیوستن افراد کم سن و سال به این گروه تروریستی می بینیم.

دولت ها تدابیر مختلفی را برای مبارزه با نفوذ و گسترش ایدئولوژیک این گروه در شبکه های اجتماعی اتخاذ کرده اند، اما هم چنان نیازمند شیوه ها و راه هایی برای تقویت صدای صلح طلبی و مدارا و همزیستی مسالمت آمیز در شبکه های اجتماعی هستیم.

شاید یکی از بهترین اقدامات عملی در مبارزه با فعالیت های این گروه تروریستی توسط هکرهای ناشناس گروه آنانیموس باشد که پس از حوادث پاریس به صدها حساب و لینک این گروه در فیس بوک و توییتر حمله کرده اند.

بسیاری از این صفحات پس از برملا شدن ارتباطشان توسط هکرهای ناشناس به حالت تعلیق در آمده اند، اما گزارش هایی هم مبنی بر راه اندازی و بازگشایی حساب های جدید توسط این گروه تروریستی و هوادارانشان به گوش می رسد. البته شبکه های اجتماعی هم چندان بی کار ننشسته اند. به عنوان مثال، تلگرام در تاریخ ۲۷ آبان ماه برابر با ۱۸ نوامبر پستی را در توییتر خود با این مضمون منتشر کرد: «طی روزهای اخیر ۷۸ کانال مربوط به داعش به ۱۲ زبان مسدود شدند.»


کودکان ما را رها کنید

واقعیت این است که یافتن حامیان این گروه تروریستی در شبکه های مجازی چندان هم سخت ودشوار نیست. در برنامه هایی مانند اسکرابد و تومبلر، کتابچه هایی وجود دارد که اطلاعات دقیقی را از نحوه سفر به تریکه و از آن طریق به سوریه ارائه می دهد، راه هایی که این افراد می توانند بدون مواجه شدن با ماموران دولتی خود را به مقصدهای از پی شتعیین شده برسانند. اکسا محمود، نوجوانی سوئدی است که خانواده اش را برای پیوستن به این گروه ترک کرده است.

او دارای نرم افزار تومبلر بود. تومبلر نرم افزاری است که به انعطاف در برابر محتوای حساس شهرت دارد. محمود مدت ها در صفحه اش به بیان نظرات افراطی خود می پرداخت. مثلا به دختران دیگر می گفت: چرا به این گروه نمی پیوندید و زندگی بی هدف و ناراحت کننده خود را رها نمی کنید. او در نهایت موفق به فریب سه خواهر شد.

مادر این سه خواهر که زرین خان نام داد چند ماه است که در رسانه های مختلف خطاب به ابوبکر البغدادی می گوید: «کودکان ما را رها کنید» اما کسی نیست که صدای این مادر بخت برگشته را بشنود. اعضا داعش با قوت به فعالیت های خود در شبکه های اجتماعی ادامه می دهند و هر روز مادران بیشتری را داغدار می کنند.