چرا علی حاتمی تکرار نشد؟

خبرگزاری ایسنا: ۲۳ مرداد سال ۱۳۲۳ در جایی شبیه همان جایی که رضا خوشنویس در "هزاردستان" به مفتش آدرس می‌دهد؛ خیابان شاهپور، خیابان مختاری، کوچهٔ اردیبهشت، فرزندی متولد شد که او را «علی» نامیدند.

علی حاتمی ملقب به "سعدی سینمای ایران" اگر زنده بود، ۲۳ مرداد امسال ۷۱ شمع برای تولدش فوت می‌کرد، اما حالا ۱۷ سال است که جشن تولد او با حسرت نبودنش برگزار می‌شود.

در آستانه سالروز تولد این هنرمند از تعدادی از هنرمندان شناخته شده سینما و تئاتر فقط پرسیده است که "چرا علی حاتمی در سینمای ما تکرار نشد؟"

آن دوره سیکلی داشت که ...

علی نصیریان در پاسخ به این پرسش گفت: علی حاتمی هم مانند بسیاری از هنرمندان همچون بتهوون، موتزارت و ... تکرارنشدنی است. این یگانگی به دلیل آموزش آکادمیک یا حضور او در یک مدرسه هنری خاص و ... نیست. بلکه محصول سیکلی است که باعث پدید آمدن یکسری نوابغ می‌شود. نوابغی که آثاری تکرار ناشدنی خلق می‌کنند.

این هنرمند باسابقه اضافه کرد: به هرحال شاید به طور قطع نتوان پاسخ دقیق و روشنی به این پرسش داد. درست است که شرایط این زمانه با گذشته متفاوت است، اما آن زمان هم بهشت برین نبود. جوانی و نوجوانی ما هم با سختی‌های بسیار آمیخته بود با این حال آن دوره، سیکلی داشت که بر مبنای آن آدم‌هایی یگانه ظاهر شدند.

او نجابت و شرافت هنری داشت

محمدعلی کشاورز که خود این روزها به دلیل ضعف جسمانی‌اش در منزل استراحت می‌کند، نیز تاکید کرد: مثل علی حاتمی نداریم، او نجابت و شرافت هنری و دانش بسیار بالایی داشت.

وی افزود: بسیار مهم است که کسی بتواند مثل حاتمی بنویسد و کارگردانی کند. سال‌ها باید بگذرد تا یکی مثل او پیدا شود که شالوده مهر و محبت، نجابت و درک بالا را یک جا با خود داشته باشد. به ندرت پیش می‌آید تا یکی مانند علی حاتمی پیدا شود که اینگونه فرهنگ کشور خود را بشناسد.

کشاورز که خود دچار ضعف جسمانی است، برای خانواده حاتمی آرزوی سلامتی کرد و افزود: برای همسرش خانم زهرا حاتمی، دخترش لیلا و دامادش علی مصفا آرزوی سلامتی، موفقیت و پیشرفت دارم و امیدوارم همچنان در کارشان درخشان باشند.

می‌خواست تصاویرش مانند مینیاتور خاص ایرانی باشد

عبدالله اسکندری چهره‌پرداز باسابقه‌ای که سابقه چندین همکاری با علی حاتمی را دارد، در پاسخ به این پرسش که چرا حاتمی در سینمای ما تکرار نشد، توضیح داد: علی حاتمی تنها کسی بود که سینما را از دریچه فرهنگ، آداب و رسوم و تصویر ایرانی می‌دید. فیلم او را در هر جای دنیا نمایش دهند، بلافاصله این حس را ایجاد می‌کند که فیلمی ایرانی است. او هم مانند سینماگران اروپای شرقی، کره و ... سینمایی را از آن خود کرده بود، اما متاسفانه بسیاری دیگر از هنرمندان، فیلم‌هایشان قدری کپی‌برداری دارد.

وی با اشاره به توجه کامل علی حاتمی به تمام جزییات فرهنگی ایران، افزود: او همیشه دوست داشت قاب عکسی که برای هر پلانش می‌گیرد، جزییاتی مانند یک فرش ایرانی داشته باشد. برای او گرفتن هر پلان فقط به عنوان یک کار سینمایی مطرح نبود بلکه می‌خواست تصاویرش مانند مینیاتور خاص ایرانی باشد. به همین دلیل است که هنرمندی مانند حاتمی تکرار نمی‌شود.

اسکندری با اشاره به دیگر ویژگی‌های علی حاتمی اضافه کرد: او علاوه بر تسلطی که به تاریخ کشورش داشت، حتی از تمام اشیاء قدیمی، نقاشی‌ها، مینیاتورها و ... شناخت داشت و مثلا خوب می‌دانست یک فنجان قدیمی را در چه پلانی و با چه ترکیبی قرار بدهد.

او هنرمندی یگانه بود

عزت‌الله انتظامی نیز که مانند محمد علی کشاورز دچار ضعف جسمانی است، به ایسنا گفت: خیلی چیزها در سینمای ما بوده که دیگر تکرار نمی‌شود؛ هنرمندی مانند فردین هرگز تکرار نشد. هرچند به لحاظ هنری کارش را در سطح بالایی ارزیابی نمی‌کنند، اما او در شیوه‌ی خودش موفق و فراموش نشدنی است. چنین آدم‌هایی در هیچ زمانی فراموش نمی‌شوند.

او، علی حاتمی را هنرمندی یگانه دانست و گفت: حاتمی تک بود، کسی بود که هیچ کس مثل او نیست. او نه تنها کارگردان خوبی بود که دست به قلم‌اش هم بسیار ستودنی بود. حاتمی بسیار اهل فرهنگ بود. او تاریخ ایران، آداب و رسوم مردم ما، اصطلاحات کوچه و بازار، شعر و نقاشی و فرش ایرانی را خوب می‌شناخت و این شناخت همه جانبه او را این گونه یگانه کرده بود.

به گزارش ایسنا، علی حاتمی با وجود عمر نه چندان طولانی‌اش کارنامه‌ای سترگ از خود بر جای گذاشت. کدام سینما دوستی است که خاطره فیلم‌هایی چون"سوته دلان"، "دلشدگان"،"مادر"،"کمال الملک"، "ستارخان"، "حاجی واشنگتن" و ... یا مجموعه‌های"هزار دستان"،"سلطان صاحبقران" و ... را در ذهن نداشته باشد.

اما او با وجود کارنامه درخشان خود، مانند بسیاری از دیگر همکارانش آرزوهای بسیار داشت، آرزوهایی مانند ساخت فیلم"جهان پهلوان تختی" یا ساخت فیلمی درباره حضرت محمد(ص).

او خود در واپسین ماه‌های زندگی‌اش درباره این آرزوی آخر چنین گفته است:"من یک آرزوی بسیار مهم دارم و آن این است اگر عمر ناقابلم یاری کند و اگر مهر خداوند شامل زندگی هنری‌ام شود یک بار به ساخت یک شخصیت بدون نقطه ضعف بپردازم و آن ساخت فیلم عظیمی از زندگی حضرت رسول خدا (ص) است.من از روزی که فیلم محمد (ص) و یا «الرساله» آثار مصطفی عقاد را دیدم، همواره این آرزو را داشته و دارم و از خداوند می‌خواهم که قبل از مرگم این توفیق نصیبم شود..."

اما روز ۱۵ آذر ماه که خیل عظیم علاقه‌مندان و هنرمندان شاعر سینما را به آغوش خاک سپردند، می‌دانستند این آرزو، رویای ناکام حسرت جاویدان علی حاتمی خواهد ماند.

۱۷ سال است که قطعه هنرمندان بهشت زهرا (س) سنگ مزاری را در بر دارد که روی آن نوشته شده:"آیین چراغ خاموشی نیست".