نشانه‌های تمایل غرب به توافق با ایران

خبرگزاری ایرنا: این روزها صحنه تلاش های سخت دیپلماتیک میان تیم مذاکره کننده هسته ای ایران و شش قدرت بزرگ جهان برای نهایی کردن توافقی است که تعهدهای مهمی را برای دو طرف میز مذاکره ایجاد خواهد کرد؛ توافقی که قرار است منافع هر دو طرف را تامین کند تا بتوان بدرستی آن را یک توافق خوب دانست.

پایه های اصلی توافقی که ممکن است در آینده نزدیک در وین نهایی شود، روز سوم آذر ماه ۱۳۹۲ و در ماه های نخستین روی کار آمدن دولت تدبیر و امید در ایران، با امضای یک توافق اولیه در هتل اینترکنتیننتال شهر ژنو در سوییس بنا نهاده شد.

همه چیز بعد از امضای این توافق اولیه در ژنو آغاز شد. مدت کوتاهی بعد از این این توافق، موج جدیدی از سفر هیات های مختلف اقتصادی، تجاری، پارلمانی و سیاسی از سوی کشورهای مختلف جهان به ویژه کشورهای اروپایی به ایران آغاز شد که در واقع از نخستین نشانه های تمایل و نیاز غرب به امضای توافق هسته ای جامع با ایران بود.

اهمیت اقتصادی توسعه روابط با ایران

اعمال تحریم های اقتصادی یکجانبه علیه ایران و وادار کردن بسیاری از کشورهای کوچک و بزرگ به تبعیت از این تحریم ها، باعث شد تا غرب سال ها از فرصت بهره مند شدن از روابط تجاری گسترده با کشوری که از نظر دارا بودن ذخایر نفتی در رتبه چهارم و از نظر ذخایر گاز در ربته دوم کشور های جهان قرار دارد، محروم شود.

تحریم ها علیه ایران از عواملی بود که سبب افزایش چند برابری بهای این کالای راهبردی در بازارهای جهانی در سال های گذشته شد هرچند که طی بیش از یک سال اخیرا و بعد از شنیده شدن زمزمه های احتمال توافق تاریخی قدرت های بزرگ جهان با ایران بر سر موضوع هسته ای، نگرانی های ادعایی برخی اعراب حوزه خلیج فارس و دست و پا زدن های آنان برای جلوگیری از تبعات ناشی از این توافق هسته ای و احتمال کاسته شدن از رونق تجارت پرسود آنان با کشورهای مصرف کننده نفت، باعث کاهش ناگهانی بهای این کالا شد.

همچنین نیاز روز افزون اروپا به انرژی و ایجاد بحران سال های اخیر در مناطق شرقی اروپا که تهدیدی جدی برای تامین گاز مورد نیاز بخش قابل توجهی از کشورهای اروپایی محسوب می شود، اکنون نگاه ها را به سمت منابع عظیم گاز ایران معطوف ساخته است.

در سال های تحریم، فشارهای آمریکا بر تعداد زیادی از کشورهای صنعتی جهان که همواره به ایران به عنوان یکی از امن ترین و منطقی ترین مقصدهای سرمایه گذاری نگاه می کنند، باعث شد این کشورها نتوانند از فرصت های بکر و سودآور سرمایه گذاری در ایران بهره مند شوند و همچنان به دنبال فرصتی هستند تا از ظرفیت های عظیم سرمایه گذاری در ایران در حوزه های مختلف بهره مند شوند.

سرمایه گذاری های نفتی و گازی، استفاده از ظرفیت عظیم سرمایه گذاری در صنایع گوناگون، تنها بخشی از پتانسیل هایی است که جذابیت فراونی برای بسیاری از کشورها دارد.

سیر صعودی منحنی سفر مقامات و هیات های مختلف سیاسی و اقتصادی به ایران بعد از توافق اولیه در ژنو، میل و دورخیر کشورها را برای رقابت در استفاده از پتانسیل های فراوان همکاری های اقتصادی و تجاری با ایران به نمایش گذاشت.

اظهارات وزیر خارجه وقت ایتالیا که به عنوان یکی از نخستین مقامات اروپایی بعد از توافق ژنو، در پایان آذر ماه سال ۱۳۹۲ به تهران سفر کرد، مهر تاییدی بر این واقعیت است. خانم «اما بونینو» که بعد از ۱۰ سال، اولین وزیر خارجه ایتالیا بود که به تهران سفر می کرد، پیش از انجام این سفر در مصاحبه ای اذعان کرده بود: در آستانه تعدیل تحریم ها، از هم اکنون یک صف از کشورهایی تشکیل شده است که آماده حضور در ایران برای تجارت هستند.

او همچنین گفته بود: ما به خوبی می دانیم که درصورت کاهش تحریم ها، یک مسابقه برای ایجاد روابط با ایران (میان کشورهای غربی) بوجود می آید.

ناکارآمدی هر گزینه دیگر غیر از توافق و مذاکره

غربی ها و در راس آن آمریکایی که پیش تر، عادت داشتند از طریق بازی با 'گزینه های غیردیپلماتیک روی میز' برای مرعوب ساختن ایران و استفاده از زبان تهدید برای وادار کردن ایران به دست کشیدن از فعالیت های صلح آمیز هسته ای استفاده کنند، بعد از گذشت مدتی بدرستی دریافتند که استفاده از هرگونه گزینه دیگر غیر از مذاکره و رسیدن به یک توافق منطقی با ایران، هزینه زیادی برای آنان خواهد داشت.

غربی ها که اکنون مذاکرات را از هر زمان دیگر در گذشته، جدی تر گرفته اند، به این واقعیت دست یافته اند که ادامه تحریم ها به زیان خودشان خواهد بود و عبور از مرحله تحریم به مرحله استفاده از گزینه های نظامی نیز هزینه های گزافی برایشان خواهد داشت.

سناریوهای مختلفی که غربی ها برای ادامه راه در برخورد با ایران به آن فکر می کردند، تشدید تحریم ها، حمله هوایی به تاسیسات، آغاز جنگ تمام عیار علیه ایران، محاصره حوزه خلیج فارس و مذاکره بود. براساس گزارش های مختلف و برآوردهای انجام شده از سوی مراکز ذیربط وابسته به کشورهای گروه ۱+۵، تشدید تحریم ها دست کم ۲۰۰ میلیارد دلار، حمله هوایی ۵۰۰ میلیارد دلار و وارد شدن به جنگ تمام عیار با ایران بیش از دو هزار میلیارد دلار می توانست برای آنان هزینه داشته باشد که البته هزینه های سیاسی هم به آن افزوده می شد.

آنها مذاکره برای دستیابی به توافق را کم هزینه ترین راه یافتند، راهی که طبق برآوردهای انجام شده از سوی آنان، کمتر از ۱۰۰ میلیارد دلار هزینه برایشان خواهد داشت ضمن اینکه می تواند تا حدودی موجب بهبود وجهه نه چندان مطلوب آنان در عرصه بین الملل و نزد افکار عمومی جهان شود.

ایران، لنگر ثبات و امنیت منطقه

یکی دیگر از دلایل تمایل غرب برای امضای توافق با ایران، موقعیت و نقش غیرقابل انکار ایران در کمک به امنیت، صلح و ثبات منطقه است. موقعیت ژئواسترتژیک ایران در منطقه از جمله برخورداری از نزدیک به پنج هزار کیلومتر خط ساحلی آبهای فوق العاده مهم خلیج فارس و دریا عمان (شامل خط ساحلی جنوب و سواحل جزایر ایرانی در آبهای جنوب) و همچنین همسایگی و مرزهای مشترک طولانی با کشورهایی که آمریکا و برخی کشورهای غربی منافع زیادی در آن دارند، تنها دو مورد از ویژگی های منحصر بفرد ژئواستراتژیک ایران است که اهمیت آن برای قدرت های بزرگ هرگز قابل انکار نیست.

پس از لشگر کشی دولت وقت آمریکا به افغانستان و عراق در نخستین سال های هزاره سوم میلادی، اکنون مسایل مربوط به این دو کشور همسایه ایران، مشکلات فراوانی را پیش روی دولت کنونی آمریکا قرار داده است. آمریکا که قصد ندارد از منافع خود در این دو کشور چشم پوشی کند، برای تامین حداکثری منافع خود، نیاز به استقرار صلح و امنیت در این دو کشور و البته در دیگر کشورهای منطقه خاورمیانه و جنوب آسیا دارد.

واشنگتن برای تحقق این هدف و تامین امنیت منافع خود در منطقه، نیاز به همکاری های ایران دارد. بنابراین امضای یک توافقنامه خوب با ایران را تضمینی برای تحقق اهداف تامین منافع خود در کشورهای منطقه می داند ضمن اینکه تمام کشورهایی که از نفت کشورهای حوزه خلیج فارس استفاده می کنند، تسلط ایران بر تمام گستره آبهای جنوبی این کشور را عاملی برای تامین امنیت این مسیر راهبردی به عنوان شریان حیاتی اقتصاد خود می دانند.

نیاز به همکاری ایران برای مبارزه موثر با گروه های تروریستی در منطقه را نیز باید از جمله دلایل علاقمندی نیاز طرف مقابل مذاکرات هسته ای برای حصول توافق جامع با ایران برشمرد.

دلواپسان منطقه ای توافق

امضای توافق نهایی و جامع میان ایران و گروه ۱+۵ و لغو هم تحریم ها همزمان با امضای توافق، که انجام آن در روزهای آتی دور از انتظار نیست، دلواپسی و نگرانی هایی را در میان برخی کشورهای نفت خیر حوزه خلیج فارس ایجاد کرده ضمن اینکه سخت موجب پریشانی رژیم های های نامشروع حاضر در منطقه خاورمیانه شده است.

لغو تحریم ها علیه ایران و فراهم شدن زمینه دسترسی سرمایه گذاران بزرگ و غول های صنعتی و نفتی جهان به جذابیت های فراوان سرمایه گذاری و تجارت با ایران، شوک شدیدی به بازارهای پررونق سال های اخیر در برخی کشورهای نفت خیز حوزه خلیج فارس ایجاد خواهد کرد.

برخی اعراب با همراه شدن با رژیم صهیونیستی این بهانه و ادعا را مطرح می کنند که امضای توافق هسته ای با ایران و موافقت با ادامه فعالیت های هسته ای این کشور، باعث خواهد شد تا ایران بعد از این توافق، به سمت فعالیت های مخفی برای تولید سلاح هسته ای گام بردارد. هدف آنان از این بهانه جویی ها، ترغیب غرب به ادامه تحریم های اقتصادی علیه ایران است زیرا اعراب نمی خواهند مشتریان دست به نقد و تشنه نفت را از دست بدهند. ضمن اینکه آنان علاقه ندارند تا موقعیت ایران در منطقه، بیش از پیش تثبیت شود.

رژیم صهونیستی نیز که دائم در اندیشه وسعت بخشیدن به دامنه اشغالگری های خود در منطقه است، ایران مقتدر را هسته متراکم جنبش های مقاومت در منطقه می داند و بخوبی واقف است که با لغو تحریم ها، بر استحکام این هسته متراکم افزوده خواهد شد.

اکنون، در هتل کوبورگ وین، همه چیز برای امضای یک توافق جامع و خوب تقریبا مهیا شده است و اگر ۱+۵ به تفاهم های انجام شده در مسیر حدود دوسال اخیر مذاکرات از جمله تفاهم لوزان پایبند باشند و زیاده خواهی نکنند، تنها چند گام کوتاه اما مهم دیگر تا امضای 'توافق' قرن باقی است.