پمپاژ غصه دَم افطار!

فرارو: برنامه «ماه عسل» یکی از پر حاشیه ترین و بحث بر انگیز ترین برنامه سال های اخیر تلویزیون ایران بوده است. موافقان و مخالفان آن دو سر طیف ایستاده اند و هر سال با آغاز ماه رمضان به مبارزه می پردازند. عده ای آن را موفق ترین برنامه تولیدی تاریخ سیما می دانند و عده ای دیگر آن را تلخ، تکراری و عبور از خط قرمزهای نابخشودنی. برنامه گفتگو محور «ماه عسل» امسال هم در ماه رمضان بر روی آنتن تلویزیون می رود.

برنامه «ماه عسل» امسال وارد یازدهمین سال فعالیت خودش می شود. برنامه ای که ابتدا با اجرای فرزاد حسنی و با نام «جزر و مد» در سال ۸۴ آغاز به کار کرد. برنامه گفتگو محوری کاملا مقابل آنچه امروز «ماه عسل» شده است. قرار بود این برنامه که ساعاتی پیش از اذان مغرب روی آنتن می رفت زوج های جوانی که اولین ماه رمضان را در کنار هم تجربه می کردند را به تصویر بکشد. اما تنها بعد از پخش چند قسمت، فرزاد حسنی از گروه جدا شد و جایش را احسان علیخانی گرفت. سال بعد علیخانی نام برنامه را به «ماه عسل» تغییر داد و خودش هم شد عضو جدانشدنی برنامه.

البته صندلی اجرای «ماه عسل» مجری های دیگری هم به خود دید. مانند حسن جوهری، محسن افشانی، علی ضیاء اما به عقیده مخاطبان نه «ماه عسل» بدون علیخانی هویت گذشته اش را داشت و نه حتی علیخانی بدون ماه عسل موفقیت گذشته‌اش را. به این تریتب برنامه ساده فرزاد حسنی درباره زوج های جوان تبدیل شد به برنامه ای جنجالی که سوژه هایی خاص را به نمایش می گذارد. آن هم بیشتر سوژه هایی اجتماعی. اما از نظر منتقدان تبدیل شدن به برنامه ای که تنها پیام اخلاقی اش آن است که "ببینید شما چه خوشبخت هستید."

بعد از گذشت چندین سال با نام ماه رمضان، آغاز مجدد «ماه عسل» هم در گوش مخاطبان زنگ می خورد. به عقیده بسیاری از موافقان برنامه و مسئولان، اجرای علیخانی و سوژه هایش به یکی از موفق ترین برنامه ها تبدیل شده است. حتی ترانه های تیتراژ این برنامه ها به محبوب ترین ترانه ها تبدیل شدند. نام های آشنایی همچون مرتضی پاشایی، محسن یگانه، فرزاد فرزین، مهدی یراحی و...

حال خود علیخانی هم علاوه بر اجرا، تهیه کنندگی برنامه را هم بر عهده گرفته و به گفته خودش در کنار تیمش همچون یک جراح عمل می کند. او گفته: «با گروه همه با هم رفیقیم اما مدلم مثل آن جراحی است که کلی آدم کنارش هستند اما موقع کار فکر می کنم حتی یک میلیمتر هم نباید خطا صورت گیرد. حالا شاید حساسیت برنامه به اندازه جراحی میلیمتری نباشد اما بالاخره نباید از حدی که برایش در نظر گرفته ایم فراتر برود.»

به گفته آنان سوژه های ناب و لحظات احساسی ای که در این برنامه بازگو می شوند به خوبی نبض مخاطبان را در دست گرفته و آنان را ساعتی قبل از اذان مغرب پای تلویزیون میخکوب می کند.

مهران مهام تهیه کننده گفت: «ماه عسل » یک گام به مردم نزدیک‌تر شده و توانسته برنامه‌ای باشد که در آن سوژه اصلی هنرمندان و ورزشکاران و چهره‌ها نیستند که مردم بارها و بارها حرفهایشان را شنیده‌اند بلکه این بار سوژه خود مردمند و این یعنی یک قدم دیگر به سمت مردم رفتن.» مهام گفتف علیخانی جای مناسبی قرار گرفته مثل عادل فردوسی‌پور.

در مقابل برخی گفتند درست است که این برنامه به یکی ار پر بیننده ترین برنامه های تلویزیون تبدیل شده اما به همان میزان هم حواشی و نقدهایی به همراه آورده است. منتقدان حتی گفتند که این برنامه بینندگان زیادی دارد چون چاره ای جز این نیست. مثلا روزنامه شرق نوشت: «کافي است پيش از افطار، نگاهي گذرا به شبکه هاي رسانه ملي داشته باشيد تا متوجه اين واقعيت شويد که ناگزير به ديدن برنامه «ماه عسل» هستيم. اين حرف، نه به معناي تاييد کيفيت برنامه، بلکه از اين جهت است که اساسا گزينه ديگري براي ديدن در نظر گرفته نشده است!»

احسان علیخانی و تیمش ماه عسل را به برنامه ای اجتماعی تبدیل کردند. آنان از افرادی دعوت می کردند که پیش از این داستان آنان گفته نشده بود. از باربر بازار، رفتگر، معتاد، کارتن خواب و قاتل گرفته تا افراد معلول، نابینا، زوج های نازا و افراد مبتلا به ایدز.

عیلخانی در این باره توضیح داده: «ما می‌توانستیم این برنامه را به ۳۰ چهره سیاسی، هنرمند، ورزشكار و... اختصاص بدهیم؛ افرادی كه دعوت‌كردنشان بسیار ساده است اما ما دوست داریم افرادی از میان مردم انتخاب شوند كه زندگی‌شان برای ما جالب و جذاب است این كار بسیار سخت است چون پس از شناسایی سوژه‌های مورد نظر باید كلی با آنها صحبت كرد تا به برنامه بیایند.»

البته در این میان شخصیت های معروفی هم در برنامه دیده می شدند همچون مایلی کهن، فوتبالیست ها، پیام دهکردی و... البته داستان آنان هم متفاوت از سایر چهره های بود.

دست گذاشتن بر روی چنین سوژه های مهم ترین انتقاد از این برنامه را به وجود آورد. اینکه: «ماه عسل تنها در اسم شیرین است.» منتقدان این سوال را مطرح کردند: «چرا در ماهي که جشن و ميهماني خداست بايد به هر بهانه اي غمگين شد؟» به گفته آنان این برنامه در ماهی که باید مظهر شادی باشد، در لحظات افطار که باید برای یک روز جهاد با نفس و عبور موفق از این عرصه خوشحال بود، جز اندوه چه در پی دارد و مجری نیز جز این، چه برنامه‌ دیگری ریخته است؟

حتی این شایعه هم مطرح شد که تمام این لحظه های احساسی، تمام سوال ها و تمام داستان ها پیش از برنامه تمرین شده اند. زیرا گاهی مهمانان برنامه آنقدر دقیق و درست حرف می زنند، یا آنقدر صحنه های دراماتیکی ایجاد می شود که باور این مسئله که اینها هیچکدام از پیش تعیین شده نیست سخت است و یا چطور هیچکدام از این آدم ها هیچ وقت جلوی دوربین گاف نمی دهند. هیچ وقت تپق نمی زنند، چه آن کسی که ساکن تهران است و چه کسی که از یک روستا یا شهر دورافتاده به برنامه می آید؟

علیخانی در پاسخ به این انتقادها گفت مهمانان برنامه با ماه عسل احساس راحتی می کنند. او در جواب از ترفندی گفت که برای راحتی آنها به کار برده است: «یک بخش از ایجاد شدن این فضا مربوط به من و تیم «ماه عسل» نیست. معتقدم یک چیزهایی در «ماه عسل» از جای دیگری درست می شود اما سعی کردیم با یکسری ابزار خودمان هم در این زمینه به مهمان هات کمک کنیم. مثلا طراحی دکور امسال ما به گونه ای است که از نظر نور وقتی مهمان وارد فضای گفتگو می شود دور و اطرافش کاملا تاریک است و حتی دوربین های تصویربرداری را هم نمی بیند. یعنی وقتی مهمان صحبت می کند فقط من را می بیند درحالی که در زاویه ای که من نشستم به جز دوربین پشت سرم بر همه چیز احاطه دارم. اینکه مهمان احساس کند دور و اطرافش اتفاق بزرگی رخ نمی دهد و انگار فقط با یک نفر در حال گفتگو است، استرسش به شدت پایین می آید. همیشه هم به مهمانان برنامه قبل از اینکه وارد فضای گفتگو شوند یک نکته را یادآوری می کنم و آن این است که به هر اتفاقی که در طول صحبت های آنها در استودیو و اطرافشان می افتد توجهی نشان ندهند.»

با ادامه روند «ماه عسل» این انتقادها هم بیشتر شدند. این بار بحث اجرای احسان علیخانی هم به میان آمد. به گفته مخالفان او در اجرایش نگاه از بالایی دارد. برخی از منتقدان گفتند او دوست دارد سطح اطلاعات خودش را به رخ مهمان بكشد. به گفته انان «احسان علیخانی، به شدت جنس احساسات مردم را می شناسد و خیلی خوب می داند که در لحظات قبل از افطار چه کار کند که با دست گذاشتن روی این احساسات، خودش را بزرگ جلوه دهد. مثلا خوب می داند کجا بلند شود و مهمان برنامه را جلوی دوربین بغل کند و بازی احساسات راه بیندازد.» حتی در آستانه آغاز آخرین «ماه عسل» این شوخی در فضای مجازی پخش شد که «احسان علیخانی چقدر خوب بغض می کند» و یا با نزدیک شدن به آغاز برنامه او در حال تمرین بغض کردن است.

او در مقابل این شوخی ها گفت: «در حالی که این گونه نبوده و شاید یکی دو بار این اتفاق پیش آمده باشد. به هر حال ممکن است قصه‌ای خوشحالمان کند بخندیم و یک قصه‌ای هم غمگینمان کند. کما اینکه اعتقاد راسخ دارم به اینکه عمده‌ موضوعات عمیق دنیا تلخ است و این حقیقت است. علیخانی در ادامه صحبت‌هایش به عکس‌العمل خود نسبت به صحبت‌های میهمانان برنامه اشاره کرد و گفت: به هر حال با توجه به روایت غم‌انگیز یا خنده‌داری که ممکن است میهمان برنامه داشته باشد، عکس‌العمل نشان می‌دهم و نمی‌توانم حس واکنش برعکسی را نسبت به حرف‌های میهمانان داشته باشم

او حتی در آخرین برنامه «ماه عسل» سال ۹۳ رو به دوربین گفت: «خیلی پشت سر ما حرف زدید، ‌خیلی شوخی کردید در مورد ما لطیفه ساختید ،‌ فکر نکنید که ما این موارد را نمی‌بینیم. بعضی از این موارد خوشمزه بود.»

جنجال های این برنامه قسمت به قسمت بیشتر می شد. دادن کودکی به زوجی نازا، تقاضا از پدری برای بخشش قاتل فرزندش، خواستگاری زنده روی آنتن، سوال های بی پروا، دست گذاشتن روی نقطه ضعف مهمانان و شکستن آنان همه و همه مواردی بودند که صدای منتقدان و معترضان را در می آوردند. با این حال احسان علیخانی به تمام این انتقادها پاسخ می داد و روند خود را پیش می گرفت.

او حتی از تکراری شدن برنامه اش بعد از این همه سال هم گله ای نداشت و گفت: ««ماه عسل يک برنامه برند است و بينندگان ما را با يک شاکله نسبتا ثابت پذيرفته‌اند و برنامه برايشان با ويژگي‌هاي مشخصي تعريف شده است. تغيير آن ريسک‌پذيري بالاتري دارد تا حفظ اين ثبات. ضمن اينکه خود برنامه بستري است براي اين که سوژه‌هاي مختلفي در آن اتفاق بيافتد. اين برنامه فضايي کلي در ذهن مخاطب ايجاد کرده است که دستکاري آن ريسک دارد.»

آنطور که خودش می گوید، پیشنهادهای زیادی داشته برای اینکه «ماه عسل» را به صورت هفتگی ادامه بدهد اما خودش آن را قبول نمی کند چون به نظرش بخش قابل توجهی از موفقیت آن را مدیون فضای ماه رمضان است: «چهار روز مانده بود به ماه رمضان ۸۶، یک شب ساعت ۵-۴ صبح بود که به این نتیجه رسیدم اسم برنامه را «ماه عسل» بگذارم. اولش هم فکر نمی کردم این اسم پذیرفته شود. اصلا طرحم هم چیز دیگری بود که نشد و آمدیم وارد این فاز شدیم. الان بعد از هشت سال باید اعتراف کنم چیزی را که ساختم و بزرگ کردم، دیگر زورم بهش نمی رسد.

با تمام انتقادها اما «ماه عسل» امسال هم به کار خود ادامه می دهد. انگار همان طور که دیگر علیخانی از «ماه عسل» جداشدنی نیست، این برنامه هم از «ماه رمضان» جدا نخواهد شد. اما شاید انتقادها از تلخی برنامه آنچنان هم نشنیده باقی نمانده اند زیرا مدیر شبکه سه سیما گفته برنامه تلویزیونی «ماه عسل» در ماه رمضان امسال با فضایی جدید و نو روی آنتن می‌رود.

به گفته او: «در برخی برنامه‌هایی که ماه عسل در سال‌های گذشته داشته، فضای حزن واندوه غالب شده است، امسال تلاش ما این است که این برنامه در لحظات منتهی به افطار غمگین نباشد و قطعا «ماه عسل» امسال شادتر می‌ شود.»