چرا پوتین اس ۳۰۰ را تحویل ایران داد؟

عصرایران - جلیل بیات: در زبان فارسی ضرب المثلی داریم بدین عنوان که: «هیچ گربه ای برای رضای خدا موش نمی گیرد.» مهم ترین مصداق این ضرب المثل را در عرصه سیاست خارجی می توان رفتار و سیاست های روسیه در قبال ایران دانست. کشوری که اگرچه به ظاهر عنوان می کند با سیاست های ایران نزدیکی دارد، اما در واقع صرفا به دنبال منافع خود می باشد.

جدیدترین اقدام روسیه در این باره موضوع تحویل سامانه موشکی اس ۳۰۰ به ایران است که واکنش های مختلفی را به دنبال داشته است. به طور خلاصه باید گفت قرارداد فروش این سامانه در سال ۲۰۰۷ و به ارزش ۸۰۰ میلیون دلار میان ایران و روسیه منعقد شده بود؛ اما روسیه علی رغم دریافت پیش پرداخت، در سال ۲۰۱۰ به بهانه اجرای قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت از ارسال آن به ایران خودداری کرد. با شکایت ایران به دیوان بین المللی داوری، روسیه در این موضوع محکوم به پرداخت ۴ میلیارد دلار جریمه به ایران شد. اما در نهایت با تحولات صورت گرفته در سال های اخیر ولادمیر پوتین هفته پیش دستور لغو ممنوعیت فروش سامانه اس ۳۰۰ به ایران را صادر کرد.

درباره این تصمیم تحلیل های مختلفی ارائه شده است؛ از تاثیرگذاری بر موضوع هسته ای تا مقابله جویی روسیه با آمریکا و ... . اما به نظر می رسد موضوعی که کمتر بدان توجه شد و اتفاقا از سوی کاخ سفید هم ابراز شده بود، اهداف اقتصادی روسیه از این اقدام است. موضوعی که شاید در نظر اول خیلی به چشم نیاید اما با کمی دقت و کنار هم قرار دادن صحبت برخی مقامات روسیه می توان بدان رسید.

ولادمیر پوتین در گفتگوی تلفنی سالانه با مردم روسیه گفته بود: روسیه به دلیل تعلیق قرارداد فروش اس ۳۰۰ به ایران با ضرر مالی روبه رو می شد. احتمالا منظور وی جریمه ۴ میلیارد دلاری است که روسیه محکوم به پرداخت آن به ایران شده است.

سفیر روسیه در انگلیس هم در نوشتاری تاکید کرده: واضح است که نمی‌توان جنبه مالی این مساله را نادیده گرفت. در شرایط سیاسی و اقتصادی کنونی به ویژه به دلیل تحریم‌های اقتصادی که از سوی برخی کشورها علیه روسیه اعمال شده نمی‌توانیم به خودمان اجازه دهیم که از منافع کاملا قانونی این قرارداد با ایران چشم پوشی کنیم یا مسئول خساراتی باشیم که به دلیل همکاری نکردن با ایران در قرار داد اصلی به وجود آمده است. این یک کار ساده، خالصانه و روشن‌بینانه است که به نفع‌مان خواهد بود.

این صحبت ها کاملا نشان می دهد علی رغم ادعای پوتین مبنی بر اینکه این تصمیم پاداش ایران به دلیل نرمش در مذاکرات هسته ای است، اما روسیه در پشت پرده این تصمیم اهداف اقتصادی نیز داشته است.

اما پیرامون این تصمیم در صحبت مقامات روسیه نکته مهمی وجود دارد که به نظر می رسد بدان توجه نشده است. سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه گفته که با توجه به برداشته شدن منع فروش اس-۳۰۰ به ایران، این کشور باید "قرارداد جدیدی" برای تحویل این سامانه با مسکو امضاء کند. اینکه منظور روسیه از "قرارداد جدید" چیست و چه شرایطی دارد خیلی مشخص نیست؛ اما می توان حدس زد که آنها خواهان افزایش قیمت محصول خود نسبت به سال ۲۰۰۷ هستند.

لذا به نظر می رسد اگر روسیه در گذشته از لغو فروش سامانه اس ۳۰۰ منافع خود را حاصل کرده، اکنون با لغو ممنوعیت فروش آن به دنبال منافع خود است. البته قابل ذکر است سردار دهقان وزیر دفاع ایران قبل از عزیمت به مسکو گفته بود: سیاست نظام در اختیار گرفتن این سامانه بر اساس قرارداد منعقده و با همان شرایط ]گذشته[ است.

اینکه ایران حاضر می شود با عقد قرارداد جدید (و احتمالا با قیمت افزون تر) اس ۳۰۰ کذایی را تحویل بگیرد یا خیر، تنها گذشت زمان مشخص خواهد کرد، اما اینکه روس ها ممکن است دوباره به بهانه ای دیگر زیر قرارداد بزنند احتمالش وجود دارد.

* کارشناس ارشد روابط بین الملل