چرا از لفظ «تجاوز» نباید استفاده کنیم؟

خبرگزاری ایسنا: "هنگام بازگشت یکی از کاروان‌های اعزامی عمره، در آخرین بخش بازرسی فرودگاه جده دو تن از ماموران پلیس فرودگاه به بهانه بازرسی از دو نوجوان زائر، قصد تعرض به آن‌ها را داشتند که با هوشیاری زائران عزیز و خانواده‌هایشان، پیگیری مدیر و روحانی کاروان و همچنین دخالت سریع مقامات کنسولگری کشورمان در جده و احضار مسؤولان سعودی و فرماندهی پلیس جده افراد خاطی شناسایی و دستگیر شدند."

این روایت رییس سازمان حج و زیارت از اتفاقی است که در هفته دوم فروردین ماه سال ۹۴ در جده افتاد. اما گویا تاخیر در اطلاع‌رسانی از سوی متولیان مربوط موجب شد که برخی از لفظ "تجاوز" به جای "تعرض" استفاده کنند؛ تا جایی که این موضوع در شبکه‌های اجتماعی دستمایه طنز نیز قرار گرفت. درحالی‌که براساس اظهارات مقامات مسوول در سازمان حج و زیارت و همچنین نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت، تجاوزی وقوع نیافته بود. برای اهل فقه و حقوق هم این دو موضوع دارای تفاوت‌های بنیادین هستند.

البته وقتی چنین فضایی شکل گفت، هرگونه اظهار نظر با تاخیر در زمینه اصلاح موضوع، ازسوی مخاطبان به نوعی عقب‌نشینی و سهل‌انگاری تبدیل می‌شود؛ درحالی که واقعیت مهمی که در این میان نباید از نظر دور داشت، شرایط روحی و روانی دو نوجوان مزبور و خانواده‌هایشان هستند که قرار است آینده تازه آغاز شده‌ای را در جامعه و زندگی پیش روی خود ببینند. ضمن آن‌که آن‌چه بیش از پیش عیان است، این‌که سهل‌انگاری اصلی در رویکردهای اطلاع‌رسانی معیوب اما جاافتاده در کشور ماست که گاه هزینه‌های سنگینی را به افراد یا عموم تحمیل می‌کند.

سعید اوحدی - رییس سازمان حج و زیارت - چند روز قبل با اعتراض به نحوه انتشار این خبر اظهار کرد: پیگیری‌های ما در حال انجام بود که خبر فرودگاه جده با عنوان «تجاوز» درز کرد که متأسفانه عنوان درستی نبود. اطلاع‌رسانی نکردن این موضوع از طرف سازمان حج نیز به منزله سکوت نبوده است، چون مکاتبات ما در بالاترین سطح امنیتی عربستان در حال انجام بود. استنباط سازمان حج براساس احکام شرعی این بود که اشاعه این موضوع بدون اجازه خانواده آن‌ها حرام است. با این حال پس از انتشار خبر، ما اطلاع‌رسانی‌های خود را از طریق صداوسیما انجام دادیم.

او همچنین درباره خلأ اطلاع‌رسانی رسمی درباره این موضوع توضیح داد: براساس احکام همه مراجع و همچنین آیه‌های صریح قرآن، اشاعه این موضوع به عنوان فحشا حرام است. تا آن لحظه ما حریم آن خانواده را در نظر گرفتیم و اجازه هم نداشتیم، اما بعد از انتشار شایعه اطلاع رسانی کردیم.

توضیحات اوحدی حکایت نوش‌دارو بعد از مرگ سهراب را دارد؛ تعرض به دو نوجوان ایرانی موضوعی نیست که درباره شفاف‌سازی آن - بویژه با مو.ج حضور شبکه‌های اجتماعی - تعلل شود. رییس این سازمان درحالی برای نخستین‌بار جزییات ماجرای فرودگاه جده را تشریح و درباره‌ استفاده نکردن از عنوان «تجاوز» تاکید کرد که دو هفته از آن واقعه گذشته بود و شایعه‌های متفاوت و اخبار ضد و نقیض شبکه‌های اجتماعی و برخی رسانه‌های پرمخاطب را فراگرفته بود و رییس سازمان حج مانده بود و این آب روی زمین ریخته.

اوحدی در همان نشست خبری از احوال نامناسب خانواده‌های این دو نوجوان که به شدت در محاصره‌ی این اخبار نادرست قرار گرفته‌اند سخن گفت و خواهش کرد رسانه‌ها از این پس از لفظ «تجاوز» استفاده نکنند.

مسؤولان دیگر از جمله رییس کمیته مطالبات ملی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز در سخنان خود از لفظ "تعرض" استفاده و بیان کرد: تعرض به دو نوجوان ایرانی اقدامی غیراخلاقی، غیرانسانی و غیرشرعی است و حکایت از آن دارد که هنجارهای اخلاقی در کشور عربستان به هم ریخته است.

مهدی دواتگری حادثه جده را چنین روایت کرد: در ابتدای سال دو نوجوان ۱۴ و ۱۵ ساله درحالی که از مراسم عمره به کشور بازمی‌گشتند؛ به بهانه بازرسی مورد تعرض قرار گرفتند. البته طبق اعلام وزارت خارجه و سازمان حج تعرض به آن‌ها در حد شبه‌ تجاوز بوده و تجاوز به مفهوم عینی مطرح نیست، این اظهارات نیز از سوی دستگاه‌های ذیربط مطرح شده است.

رییس جمهور کشورمان در متن نامه‌ای خطاب به وزیر ارشاد برای ارائه گزارشی دقیق از پیگیری‌های انجام شده نیز از لفظ "تعرض" استفاده و بیان کرد: با توجه به حادثه تعرض به دو نوجوان زائر ایرانی در فرودگاه جده، اگرچه احترام به علائق مذهبی مردم و تامین امکانات زیارتی برای علاقمندان جزو سیاست‌ها و برنامه‌های دولت است، لیکن در صورتی که امنیت و کرامت زائران تامین نشود استحباب این امر در مقابل گناه بزرگ توهین به زائران و صدمه به عزت ملی رنگ می‌بازد و در شرایطی ممکن است به حرام تبدیل شود.

نماینده مردم قم در مجلس شورای اسلامی نیز با اشاره به برگزاری جلسه مشترکی با حضور نماینده قوه قضاییه، سازمان حج و وزارت خارجه در محل وزارت خارجه برای بررسی حادثه جده گفت: در این جلسه خانواده‌ی دو نوجوان مورد تعرض تاکید کردند که تجاوز رخ نداده و بیشتر آزار و اذیت و بی‌حرمتی بوده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلی قاضی عسکر - نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت - نیز حادثه فرودگاه جده را تأسف‌بار و در دنیا بی‌سابقه دانسته و از شیطنت برخی افراد، سایت‌ها و رسانه‌ها در تحریف این جریان گلایه کرده و با بیان اینکه خبر تجاوز به دو نوجوان ایرانی دروغ است، گفت: برخی اشخاص، سایت‌ها و رسانه‌ها به راحتی حرمت مردم را می‌شکنند.

او با تأکید بر اینکه حادثه فرودگاه جده تجاوز نبوده، بلکه اقدام برای تعرض و آزار جنسی بوده است، اظهار کرد: در این حادثه با هوشیاری دو نوجوان عزیز و عکس‌العمل به موقع آنان تجاوزی انجام نگرفته و دو نفر پلیس به خاطر اقدام زشت و شرم‌آور خود از سوی مقامات عربستان شناسایی و دستگیر شد‌ه‌اند و مسؤولان عالی‌رتبه عربستان نیز قول داده‌اند با این اقدام غیرانسانی و ضد اسلامی قاطع برخورد کنند.

او همچنین انتقادهای تندی به برخی سایت‌ها و رسانه‌هایی داشت که به زعم او مغرضانه به اشاعه لفظ «تجاوز« اقدام کردند.

با اینکه مسئولان مربوطه در سخنان خود بارها و بارها از لفظ "تعرض" به جای "تجاوز" استفاده کرده‌اند اما برخی از رسانه‌ها برای استفاده از عنوان تجاوز در اخبار منتشر شده در این باره تاکید نشان می‌دادند و این موضوع موجب شد که رییس سازمان حج و زیارت در نشست خبری با خبرنگاران تاکید کند از عنوان تجاوز در این باره استفاده نشود.

اما عیان است که درنگ سازمان‌های متولی درباره‌ی شفاف‌سازی این اتفاق به حدی بوده که برخی در فضای مجازی به خود اجازه دادند کلیپ‌های کاذب و جعلی با عنوان تجاوز به دو نوجوان ایرانی در فرودگاه جده یا صدای خانواده‌های آن‌ها را به اشتراک بگذارند و به انتشار این خبر به شکل کاملا نادرستی دامن بزنند، در حالی‌که بنابر اظهارات رییس سازمان حج و زیارت، اتاق محل وقوع حادثه، به دوربین مداربسته مجهز نبوده است.