حاشیه های مذاکرات لوزان به روایت تصویر
در حالی که مذاکرات هستهای با فشردگی و پیچیدگی خاص و بیسابقه خود در تاریخ روابط بینالملل و نیز ایران و آمریکا جریان داشت، رویدادها و حاشیههایی در خلال مذاکرات ۱۵ روزه لوزان ۱ و ۲ و البته جلوی چشم خبرنگاران رخ داد که گاهی به خاطر توجه و اهمیت مذاکرات و مسایل مطرح در آن، فرصت پرداختن به آنها نبود.
از ابراز همدردی وزیر خارجه آمریکا با برادر رییسجمهور، تا حضور گاه و بیگاه هیاتهای مذاکرهکننده ایران و آمریکا در کنار یکدیگر در بطن کار یا در حین استراحت از جمله رویدادهایی است که در حاشیه مذاکرات مورد توجه خبرنگاران قرار گرفت.
تمامی اعضای هیات مذاکرهکننده ایران اعم از محمد جواد ظریف و علی اکبر صالحی، معاونان و کارشناسان سیاسی، فنی و حقوقی در اتاق کار هیات ایرانی در هتل محل مذاکرات جمع شده و مشغول بررسی آخرین نتایج و کار بر روی متن توافق با 1+5 هستند.
ایران و 1+5 در حدود یک سال و نیم است که مذاکرات درباره توافق جامع را آغاز کردهاند و بیش از 35 دور مذاکره در سطح معاونان، کارشناسان و وزیران خارجه برگزار شده است. طی دورههای مذاکرات کمتر اتفاق افتاده است که عکاسان و تصویربرداران اجازه ورود به اتاق کار مذاکرهکنندگان را پیدا کنند، شاید در طی یک سال و نیم گذشته این برای دومین بار است که، اجازه داده میشود تا رسانهها این امکان را به دست آورند. البته به رسانهها گفته شد که مطالب و یادداشتهای در دست مقامات و مذاکرهکنندگان نباید مشخص باشد. شاید آنچه در این تصویر در دست مسوولان ایرانی است، متن توافق هستهای است که قرار است در سه ماه آینده به عنوان متن قطعی و نهایی به امضا برسد، پیشنویس توافق جامع هستهای که البته بعد قانونی و حقوقی ندارد و به قول مقامات کشورمان آنچه الان وجود دارد، چرکنویسی از توافق است.
لوران فابیوس وزیر خارجه فرانسه برخلاف سابقه ای که از او در بهم زدن مذاکرات هسته ای (ژنو 2) داشتیم، در لوزان 2 بسیار بسیار کم حرف و کم فروغ بود. در راهروهای طبقه همکف هتل مذاکرات از سوی خبرنگاران غربی شنیده میشد که همتایان اروپایی و آمریکایی فابیوس به وی نسبت به هرگونه اظهارنظر تند علیه مذاکرات و ایران هشدار دادهاند، چرا که فضای عمومی درباره اختلاف نظرها میان آمریکا و اروپا به ویژه فرانسه در یک ماه اخیر تشدید شده بود. وزیران خارجه سه کشور اروپایی قصد داشتند با ملحق شدن به مذاکرات در لوزان 1 به طرح موضوعاتی بپردازند که بخشی از آنها اختلاف نظر میان آنها با آمریکا از یک سو و با ایران از سوی دیگر بود. ایران در این بین معتقد بود که اروپایی ها به ویژه فرانسه باید خیلی قبل تر موضوعاتشان را بیان می کردند و آن را به دقیقه 90 نمیکشاندند که بر روی "راه حل ها" تفاهم به دست آمده است. از آنجایی که ایران از ابتدای مذاکرات نظرات 1+5 را از طریق هماهنگ کننده مذاکرات دریافت می کرد و در چهار ماه اخیر بیشتر از سوی آمریکا این کار صورت گرفته بود ترجیح داد که ابتدا 1+5 مشکلاتش را با خود حل کنند و دوباره به مذاکرات بازگردند.
حضور سه وزیر خارجه اروپایی در سومین روز مذاکرات و در حالی که لوران فابیوس به عنوان اولین وزیر خارجه قرار بود به مذکرات وارد شود، نگرانی ها را افزایش داد، اما فابیوس با چهره متفاوتی نسبت به آنچه از او سراغ داشتیم وارد مذاکرات شد.
فابیوس در صحبت های اولیه اش در جمع خبرنگان بسیار محتاطانه و با لحنی آرام پاسخ گفت. او بر "شفافیت مکانیسم" و "کنترل اجرای تعهدات در طول اجرای توافق" تاکید کرد.
اما فابیوس واقعی، زمانی که در کنار محمد جواد ظریف در دیدار دو جانبه قرار گرفت خود را نشان داد. او سعی کرد با تعلل در دست دادن و نفشردن دست ظریف اختلاف نظر خود با ایران در مذاکرات را نشان دهد. در این میان حتی قهه قهه های ظریف که نشان می داد با اعتماد به نفس کامل و در آرامش کنار فابیوس ایستاده است باعث نشد تا او گره از ابرو باز کند.
اولین نشست عمومی ایران و 1+5 با حضور وزیران خارجه دو طرف در حالی برگزار شد که نکات قابل توجهی در خود داشت.
اولین نکته جالب نشستن جان کری و معاونش وندی شرمن به همراه ارنست مونیز وزیر انرژی آمریکا در ردیف آخر میز مذاکرات بود، مشخص نبود معیار قرار گرفتن کشورهای عضو گروه 1+5 چیست؛ اهمیت و قدرت سیاسی کشورها؟، چیدمان پرچمهای کشورها؟ یا شاید هم ترتیب ورود هیات ها به اتاق مذاکرات؟!
اما از آن جالبتر حضور تمامی اعضای تیم مذاکرهکننده ایران اعم از کارشناسان سیاسی، فنی و حقوقی در ردیف اول میز مذاکرات بود به شکلی که پنج تن از کارشناسان ایرانی در مقابل و هم سطح با وزیران خارجه و معاونان آنها قرار گرفته بودند.
"س ان ان: ایران با یا بدون توافق قدرتش افزایش یافته است" این تیتری است که شبکه تلویزیونی سی.ان.ان برای یکی از گزارشهای خود انتخاب کرد و توسط یکی از اعضای هیات مذاکره کننده ایران مورد توجه و مطالعه قرار گرفت.
گزارش سی.ان.ان در ادامه با این تیتر "بازی خیلی پیچیده ایران در شطرنج ژئوپلتیک" به این مساله پرداخته است که ایران توافق می کند، جنگ می کند و انگیزه برای همکاری مشترک با آمریکا ایجاد میکند و مذاکره کنندگان ایرانی در سوییس بر روی توافقی کار میکنند که بر اساس آن تحریمها برداشته شده و از سویی محدودیتهایی بر برنامه هستهای ایران ایجاد میشود و اینها برای تغییر محاسبات در خاورمیانه است. در بخشی از این گزارش که با نمودار نشان داده شده است به بررسی افزایش قدرت ایران در منطقه و در میان کشورهایی از جمله عراق، لبنان، یمن، سوریه، بحرین و در میان گروه های جهادی اسلامی (حماس) پرداخته شده است.
در تمام سالهای مذاکرات همواره سایه مسایل منطقه و موضوعات بینالمللی بر مساله هستهای وجود داشته است با این حال بسیاری از کارشناسان و صاحبنظران معتقدند که تاثیر تحولات در بحث هستهای و نتیجه مذاکرات اثر مستقیم بر موضوعات و مسایل منطقه دارد.
در عین حال برخی تحلیل گران غربی بر این نظرند که توافق با ایران به افزایش قدرت ایران در منطقه و در کشورهایی که ایران در آنها نفوذ طبیعی و معنوی دارد می انجامد.
حسین فریدون، علی اکبر صالحی، سیدعباس عراقچی، فیلیپ هاموند و جان کری. شخصیتهای سیاسی و حقوقی هستند که در این تصویر در کنار یکدیگر نشستهاند. پس از حضور وزیران خارجه ایران و 1+5 به همراه فدریکا موگرینی، رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا و بعد از آنکه ظریف و موگرینی پشت تریبون برای قرائت بیانیه مشترک قرار گرفتند به درخواست و اصرار لوران فابیوس، وزیر خارجه فرانسه، سایر وزیران و مقامات 1+5 ، سن را ترک کردند، اما برخلاف دفعات قبل، این بار مقامات 1+5 برای شنیدن متن بیانیه در سالن کنفرانس باقی ماندند و در صندلیهای ردیف اول که برای مقامات در نظر گرفته شده بود نشستند.
خبر درگذشت مادر حسین فریدون بردار رییسجمهور در اولین ساعت روز 29 اسفند به وقت تهران، گمانهزنیها درباره ماندن یا رفتن این عضو تیم مذاکرهکننده را ایجاد کرد. هنوز مذاکرات در صبح روز جمعه آغاز نشده بود که از سوی منابع نزدیک به هیات ایرانی و نیز آمریکایی اعلام شد جان کری وزیر خارجه آمریکا به همراه وندی شرمن، ارنست مونیز و رابرت مالی برای عرض تسلیت در اتاق هیات ایرانی حاضر و با حسین فریدون ابراز همدردی کردند.
انتشار این خبر و سپس تصاویر آن بمب خبری بود که در حاشیه مذاکرات منتشر شد و تعجب رسانهها و اصحاب رسانه را با توجه به سابقه طولانی اختلافها میان ایران و آمریکا درپی داشت؛ هر چند که دیگر رسانهها نسبت به انتشار اخبار عجیب و تازه از تعامل و روابط دیپلماتیک ایران و آمریکا ولو در چارچوب مذاکرات هستهای واکسینه شدهاند.
فریدون در شرایط حزن و اندوه در مقابل در ایستاد و از جان کری و همراهانش استقبال کرد و برای دقایقی طولانی در حضور کری اشک ریخت و پس از آن مونیز و مالی نیز او را دلداری دادند. وندی شرمن آخرین فردی بود که وارد اتاق شد و به فریدون ادای احترام کرد. جان کری که به نظر دستپاچه میآمد و سعی داشت نهایت احساسات خود را برای همدردی با برادر رییسجمهور به کار گیرد، چندین بار با اعضای هیات ایرانی (صالحی و عراقچی) دست داد. فضای حاکم بر اتاق به شکلی بود که برای دقایقی احساسات انسانی و صمیمانه جای خود را به کدورتها و اختلافهای سیاسی داده بود.
وزیر خارجه آمریکا برای لحظاتی دست فریدون را گرفت و با بیان اینکه «من هم پدر و مادرم را از دست دادهام و احساس شما را درک میکنم» با وی ابراز همدردی کرد. پس از آن دو طرف وارد مذاکرات شدند و در حالی که شب قبل از آن منابع نزدیک به مذاکرات اعلام کرده بودند که سه وزیر اروپایی عضو گروه 1+5 قرار است روز شنبه اول فروردین به مذاکرات ملحق شوند، اعلام شد که مذاکرات عصر روز جمعه پایان یافته و وزیر خارجه آمریکا برای دیدار با همتایان اروپایی خود راهی لندن میشود. برخی معتقدند که خروج فریدون از لوزان برای شرکت در مراسم ختم مادرش بر تصمیم کری برای ملاقات با وزیران خارجه آلمان، انگلیس و فرانسه خارج از فضای مذاکرات تاثیرگذار بوده است و به این شکل هیات ایرانی که قرار بود ناچارا به خاطر مذاکرات سال نو را در لوزان تحویل کند دو ساعت مانده به آغاز سال نو به کشور بازگشت.
هیات مذاکرهکننده ایران پس مذاکرات دو ساعته با هیات آمریکایی برای استراحت به حیاط هتل آمده بودند و ظریف به همراه صالحی و فریدون مشغول بحث و گفت وگو بودند که با حضور خبرنگاران در تراس طبقه همکف مواجه شدند و بعد از گپ وگفتی کوتاه با خبرنگاران، ظریف و اعضای هیات به سمت دیگر حیاط رفتند و از آنجایی که ماموران امنیتی اجازه نزدیک شدن خبرنگاران به مقامات را نمیدادند، رسانهها مجبور شدند از دور تماشگر لحظاتی باشند که در نوع خود بیسابقه بود.
درحالی که احساس میشد هیات ایرانی قصد دارد باغ هتل را ترک کند، به سمت دیگر حیاط هتل که مشرف به لابی بود و هیات آمریکایی به سرپرستی جان کری مشغول استراحت و گفتوگو بودند وارد شد. هیات ایرانی نیز در صندلیهای نزدیک به صندلیهای هیات آمریکایی برای دقایقی نشستند. جان کری قبل از ورود هیات ایرانی به آن بخش از حیاط مشغول صحبت با تلفن همراهاش بود و بعد از دقایقی که در جای خود نشست و در حالی که نور آفتاب اجازه نمیداد به خوبی چشمانداز اطرافش را نگاه کند به نظر از حضور هیات ایرانی و توجه و تلاش خبرنگاران و رسانهها برای ثبت لحظات گیج شده بود.
امروز کمتر کسی است که به نقش مثبت و راهگشای علیاکبر صالحی در مذاکرات هستهای و باز شدن برخی گرههای کور فنی به دست او باور نداشته باشد. بیش از یک ماه پیش بود که بدون اعلام قبلی علی اکبر صالحی در لیست هیات همراه محمد جواد ظریف در سفر به ژنو در اوایل اسفند 1393 قرار گرفت. همراه با او حسین فریدون دستیار ویژه رییس جمهور نیز به مذاکرهکنندگان اضافه شد. حرف و حدیثها درباره دلایل حضور صالحی در مذاکرات در ابعاد و اشکال مختلف گسترش یافت اما آنچه بیش از همه مورد توجه و تاکید است نیاز مذاکرات به مقامات عالی فنی هستهای از دو طرف (ایران و آمریکا) است تا علاوه بر ورود مستقیم و از نزدیک آنها به مباحث، به مذاکرات هر چه بیشتر سرعت دهند. اما بیش از همه این بحث که صالحی در بحثهای فنی هستهای مورد اعتماد و تایید مقام معظم رهبری است مورد توجه قرار گرفت.
بدون شک حضور صالحی با منطق و باور مبتنی بر حل و فصل مسالمتآمیز مساله هستهای با رعایت جدی خطوط قرمز، تاثیر جدی و مهمی در تحقق و تکمیل "راهحلها" و رسیدن به تفاهم میان ایران و 1+5 داشته است. امری که از سوی مقامات غربی نیز با توجه به توان علمی و فنی صالحی مورد اشاره قرار گرفته است.
ارسال نظر