جالب ترین آداب و رسوم نوروزی ایرانی ها

سایت نیکو - خاطره فرامرزی: جشن نوروز، بلند مرتبه ترین جشن ایران زمین است. شاید کم و بیش برای همه مان آشنا باشند. اما می دانید همه ی ما ایرانی ها نوروز را به یک صورت جشن نمی گیریم؟

قرن هاست که شروع فصل بهار و سال نو با مجموعه ای از آداب و رسوم، که از ماه اسفند شروع می شوند و تا سیزدهم فروردین ادامه پیدا می کنند، گرامی داشته می شود. مراسمی چون خانه تکانی، خرید سال نو، چیدن سفره هفت سین، چهارشنبه سوری، دید و بازدید عید و سیزده به در و … در اینجا، به سراغ مناسکی از نوروز رفته ایم که کمتر شناخته شده هستند.

ترکمن صحرا


نوروز در ترکمن صحرا

در ترکمن صحرا، پس از انجام مناسک خانه تکانی، رسم است که نخ سفید و سیاه را با هم می بافند و در میانه ی آن اسپند، نظر چشم، منجوق، نمک و داغدان (که نوعی چوب است) قرار می دهند و آن را، به نشانه ی برکت، بالای در خانه ها می آویزند.

از دیگر سنتهای این قوم، تراشیدن موی سر پسرها در چهارشنبه ی آخر سال بوده است، به طوری که مقداری مو را در دو طرف سر، روی گوش یا پشت سرها باقی می گذاشتند و به آن "قولپاق" می گفتند. از دیگر رسومی که امروزه کمرنگ تر شده، رفتن به صحرا ها در چهارشنبه سوری است. آنها نگریستن به چشمه های آب را به فال نیک می گرفتند و در راه بازگشت، تعدادی سنگریزه بر می داشتند و هفت بار به طرفی غیر از قبله پرتاب می کردند تا بدی ها دفع شود.

از جمله سرگرمی های نوروز، بازی "منجوق آتدی" به معنای انداختن دانه ی منجوق است. که در این بازی دختران ترکمن دور هم جمع می شوند و منجوق های خود را با علامتی مشخص می کنند و دانه دانه در ظرفی پر آب می اندازند. سپس یکی از دختران ظرف را می گیرد، بالای سر دوستانش می برد و در حالی که یک بیت شعر می خواند، منجوق ها را با هم قاطی می کند و بعد یکی را از ظرف در می آورد. منجوق متعلق به هر دختری که باشد، معنای شعر در ارتباط با او قلمداد می شود.

ورامین

در ورامین از حدود بیست روز مانده به عید، مراسم سمنو پزان با همیاری اقوام و همسایه ها برگذار می شود. در این مراسم، زنان حین پخت سمنو، از حضرت زهرا طلب حاجت می کنند. همچنین رسم است که در روز پخت سمنو، که ۱۵ ساعت به طول می انجامد، آشی هم بار می گذارند و از آن خیرات می دهند. ورامینی ها معتقدند که چشم مردها و افراد ناپاک نباید به گندم خیس خورده ی سمنو بیافتد.

از دیگر خوراکی های شب عید در این منطقه، می توان به نان کسمه اشاره کرد که اهالی ورامین از دیر باز به پختن آن بسیار مقید بوده اند. کسمه نانی است مانند تافتون، با این تفاوت که در تهیه ی خمیر آن، از شکر یا خاکه قند هم استفاده می شود.

از دیگر رسوم زیبای ورامینی ها، شال اندازی است در شب چهارشنبه سوری است. بدین صورت که در بعضی خانه ها، سوراخ هایی وسط سقف داشته است. رهگذری، شالی را به داخل خانه می انداخته و صاحبخانه هم چیزی را، به اندازه ی وسعش، در شال میپیچیده است. سپس رهگذر شال را به بالا می کشیده و عموما هم این تحفه را برای شفای مریض مفید می دانسته اند.

بانه


مراسم کوسه گردی

کردها از دیرباز نوروز را با مراسم و مناسک بسیاری جشن می گرفته اند. یکی از آنها، رسم کوسه گردی است. کوسه گردی،که در روستاهای کردستان رواج دارد، در واقع گشتن فردی است در آخرین روزهای پیش از عید با لباسی مانند کوسه که باعث سرگرمی و تفریح و خنده ی مردم می شود. کوسه با سخنانی جالب حضار را متوجه حضور خود می کند. عامه مردم آن را رسمی فکاهی می دانند اما باید گفت که کوسه گردی از قدمت بسیاری برخوردار است. در حقیقت شخص در هیئت کوسه، با زبانی طنزگون، از عمیق ترین واقعیات تلخ جامعه پرده بر می دارد و از دردها و رنج ها و آرزوهای تحقق نیافته ی یک قوم سخن می گوید.

همچنین در شهر بانه، رسم بوده که زنان در شب چهارشنبه سوری، دسته ای از موی کودکان خود را می بریدند و به دور می انداختند تا از هر آسیبی به دور باشند و معتقد بودند که انجام ندادن این کار موجب انتقال بلاها به سال جدید می شود.

همدان

در همدان سبزه انداختن یا به گویش محلی "سبزه رِختن" با وسواس بسیاری انجام می شود. به طوری که گفته می شود در قدیم آنها معتقد بودند که دانه سبزه هفت سین، حتما باید از فرد مومنی خریداری شود. که این موضوع باعث رشد بهتر سبزه و نماد محصول بیشتر در سال آینده است. پس اگر فروشنده ای مغازه ای رو به قبله داشت، شانس با او بیشتر یار بود و مردم بیشتر به سراغ او می رفتند.

از غذاهای پیش از نوروزی می توان به "قوت خدر نبی" یا غذای خضر نبی اشاره کرد که از اواسط اسفند ماه هر سال افرادی در کوچه ها و خیابان ها با ظرفی بر روی سر، غذای خضر نبی می فروختند و فریاد می زدند "عید آمده خدر نبی یادت نره". این غذا از ترکیب نان خشک، گردو، پنیر و شیر تهیه می شد و باور بر این بود که هرکس این غذا را بخورد، حضرت خضر بر او نظر دارد.

از دیگر رسوم جالب همدانی ها در لحظه ی تحویل سال این است که دست خود را در تنگ ماهی می برند، آن را می گیرند، آرزویی کرده و سپس او را آزاد می کنند.

تاسکوه ماسال


طبیعت زیبای ماسال

تالشی ها ﺑﺮاي ﺗﻬﻴه ﺣﻠﻮای ﻋﻴﺪ ﻧﻮروز اﻫﻤﻴﺖ زﻳـﺎدي ﻗﺎﺋﻠﻨـﺪ ﻛــﻪ در ﮔـﻮﻳﺶ ﺗﺎﻟــﺸﻲ ﺑـﻪ آن "ﺣﻠﺒــﺎ سازی" می ﮔﻮﻳﻨﺪ. در ﭘﺨﺖ اﻳﻦ ﺣﻠﻮاي ﺧﺎص و ﺧﻮﺷﻤﺰه، ﺑﺎﻧﻮان و دﺧﺘﺮان ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺷـﻮر زﻳـﺎد و ﺳـﻠﻴﻘﻪ ﺳـﻌﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧـﻮردﻧﻲ ﻣﺨـﺼﻮص ﻋﻴـﺪ، ﺧﻮﺷـﺮﻧﮓ، ﺧﻮﺷﻤﺰه و ﺑﺎ ﻋﻄﺮ و ﺑﻮي اشتها برانگیز از کار درآید.

در شب چهارشنبه سوری هم، خانم خانه از تمام غذاهایی که برای این شب تدارک می بیند، بشقابی را هم در ایوان خانه، در جای بلندی به نام تجر می گذارد. آنها معتقدند بانویی به نام چهارشنبه خاتون در سه شنبه ی آخر هر سال به روستای آنها می آید. وقتی خانه ها را پس از رسم خانه تکانی، تمیز می یابد از غذای گذاشته شده در تجر می چشد و برای اهالی خانه دعای خیر می کند و برکت و رزق و روزی برایشان به ارمغان می آورند.

همچنین رسم از روی آب پریدن در روزهای پایانی سال در این خطه از کشورمان رواج دارد؛ در صبح روز چهارشنبه، سه تا هفت مرتبه از روی نهری می پرند و طلب سلامتی خود و خانواد شان را می کنند.

رسم جالب خشابندان نیز، از مراسم زیبای این منطقه است. خشابندان در حقیقت، مراسم رفتن داماد برای اولین بار به خانه ی والدین عروس، برای دید و بازدید عید است. رسم است که پدر نو عروس هدایایی را برای زوج جوان آماده کند که وجود دو چیز در آن طبق سنت واجب است: بره شیر مست ( یک ساله) و کله قند.

میناب

ﻣﺮدم ﻣﻴﻨﺎب در ﻋﻴﺪ ﻧﻮروز ﭘﻴﺸﺎﻧﻲ و ﺷﺎخ ﮔﺎو و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ درب ﻣﻨﺎزل را ﺑﺎ ﮔﻠﻚ (گل سرخ) رﻧﮕﻴﻦ می ﺳﺎزﻧﺪ. در گذشته مردم این منطقه باور داشته اند ﻛﻪ زﻣﻴﻦ روي ﺷﺎخ ﮔﺎوی ﻗﺮار دارد و ﻧﻮروز، روزي اﺳﺖ ﻛﻪ این ﮔﺎو ﺑﺮاي رﻓﻊ ﺧﺴﺘﮕﻲ، زﻣﻴﻦ را از اﻳﻦ ﺷﺎخ ﺑﻪ آن ﺷﺎخ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲ کند. همچنین فکر می کردند که هرگاه در آسمان، رنگین کمانی درآید، سال تحویل شده است. به همین دلیل به انتظار رؤﻳﺖ رنگین کمان می ماندند.

همچنین در اﻳﺎم نوروز، در باغ های اطراف میناب گلی به رنگ بنفش می روید که به بهار کو معروف است. رسم است که دخترها و پسرها این گل را به بند می کشند و به گردن می آویزند.

از غذاهای نوروزی که در گذشته مردم میناب برای نوروز تدارک می دیدند، می توان به پیاز وسوراغ، که نوعی چاشنی است، اشاره کرد. کلا مردم معتقد بودند که غذای سال نو باید با مواد تازه طبخ شود. بنابراین اگر گندمی از قدیم در خانه داشتند، از آن استفاده نمی کردند و برای دروی گندم تازه به مزارع می رفتند. باورشان بر این بود که با این کار، سال دیگر سفره شان پر از دسترنج خودشان خواهد بود.

شیخ محله شفت - استان گیلان


مراسم عروس گوله

در این خطه بهار، علاوه بر صدای خوش فاخته ها و شانه بسرها و گل های زیبای پامچال، با مراسم زیبای عروس گوله می آید. عروس گوله یا گل عروس، نمایش گونه‌ای ست که غول، پیربابو و نازخانم نقش اصلی را آن ایفا می‌کنند. پیربابو شخصی است که خود را به هیات پیرمردی در می آرد و غول مردی است که کلاهی از ساقه‌های خشک شالی (کلش یا کلوش) بر سر می‌گذارد و نقش ناز خانم را هم یکی از جوانانی که لباس زنانه به تن دارد، اجرا می‌کند. موضوع این نمایش میدانی شادی بخش، دعوای غول و پیربابو بر سر نازخانم است که به کشتی بین این دو می‌انجامد. غول مظهر سیاهی و زمستان و پیربابو، نماد باغبانی و زیبایی پسندی است.

در این کشتی، غول پیروز می‌‌شود و همراه نازخانم رقص‌کنان بازی را به پایان می برد. زمان برگزاری نمایش در روستاهای مختلف، از حدود نیمه دوم اسفند ماه شروع می‌شود. گروه نمایش پس از غروب آفتاب از خانه‌ای به خانه دیگر می‌روند و در حیاط و فضای باز جلوی هر خانه، برنامه خود را اجرا می‌کنند و در هر خانه‌ای هم که این نمایش شادی بخش را انجام دهند، هدایایی مثل برنج، تخم مرغ، شیرینی و گاهی هم پول می گیرند.

از ﺗﻔﺮﻳﺤﺎت ﻣﺮدم روﺳﺘﺎي ﺷﻴﺦ محله ﺷﻔﺖ در تعطیلات نوروز، ﺑﺎزي ﻫﺎي ﮔﺮوﻫﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي آﻧﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻔﺮح و ﺷﺎدي ﺑﺨﺶ اﺳﺖ؛ ﺑﺎزي هایی از ﻗﺒﻴـﻞ "ﻣﺮﻏﺎﻧﻪ ﺟﻨﮓ ﻳـﺎ ﺟﻨﮕـﻪ ﺟﻨﮕـﻪ "، "ﻗـﻴﺶ ﺑـﺎزي"، "گودک ﺑﺎزي"، "قطار زنی" و غیره.

بوشهر

با اینکه در گذشته در این شهر عید فطر از اهمیت بیشتری نسبت به نوروز برخوردار بوده، اما سفره ی هفت سین بوشهری ها یکی از جالب ترین سفره ها در میان اقوام مختلف است. آنها علاوه بر سفره ی هفت سین، یک سفره ی هفت میم نیز، متشکل از ماهی، میگو، میوه، مرغ، مربا، ماست و مسقطی بر خوان نوروزی برپا می کنند.

همچنین علاوه بر شیرینی های خانگی، تهیه ی "قراپیچ" و "بی بی گلی" نیز از رسوم نوروزی مردم جنوب کشورمان است.

قوچان


طبیعت قوچان

در قوچان رسم است که هفده روز پیش از آمدن بهار، برای گردش به دشت و صحرا می روند و سنگی را در محلی قرار می دهند. یک یا دو هفته پس از عید دوباره به سراغ همان سنگ می روند؛ اگر در زیر آن گیاهی سر از خاک درآورده باشد و یا حشره ای در آنجا باشد، آن را به فال نیک می پندارند و بر این باورند که سال پر خیر و برکتی در پیش رو خواهند داشت.

در چهارشنبه سوری هم آشی می پزند به نام "آش هفت رنگ" که در آن، به یمن عدد هفت، هفت چیز می ریزند: نخود، لوبیا، عدس، سبزی و غیره. همچنین رسم است که مهره ای هم، پس از پخته شدن آش، در آن می اندازند که هرکس آن را بیابد، نشان برکت و رحمت برای خانواده است.

"عرفه" از دیگر رسوم قوچان است؛ دو روز مانده به شب اول فروردین، در فرهنگ قوچانی ها روز عرفه یا روز اموات نام دارد. در این روز به یاد درگذشتگان شیر برنج درست می کنند و خیرات می دهند. شب بعدی به "عرفه ی زنده ها" معروف است و این بار، شیر برنج نصیب همه می شود.

از این دست رسوم جالب نوروزی، در گوشه گوشه ی کشورمان بسیار است. اگر شما هم از منطقه ی خاصی هستید و یا نوروز را با رسوم زیبا و منحصر به فرد خود جشن می گیرید، حتما به ما اطلاع دهید.