۱۰ اسفند - ۱ مارس؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۱۰ اسفند برابر با ۱ مارس تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

۱۷۳ پیش از میلاد - برقرارشدن دمكراسي در ايران

به نوشته مورخان رومي ـ يوناني و ارمني و تطبيق تقويمها، مِهرداد يکم [معروف به مهرداد بزرگ] ششمين شاه ايران از دودمان اشكانيان [پارت ها = خراسانیان] یکم مارس سال ۱۷۳ پيش از ميلاد دراجتماع بزرگان ايران اعلام كرد كه تصميم گرفته است كشور داراي ضوابط لاتغيير (اصول اساسي) شود تا حقوق و تكاليف همه [دولت و ملت] در آن روشن باشد. اين تصميم مِهرداد مورد تاييد حاضران در نشست قرارگرفت و ايران داراي قانون اساسی و دو مجلس شد كه مجموعه این دو مجلس را «مِهِستان» مي گفتند (مِه به كسر «ميم» به معناي بزرگ). انتخاب وليعهد از ميان شاهزادگان، اعلان جنگ و پيشنهاد صلح، بسيج نيرو، عزل شاه درصورت ديوانه شدن، بيماري ممتد، ارتکاب اشتباه (حتی بدون داشتن سوء نیّت) و ... و نیز تغيير اشل مالياتها و صدور دستور ضرب سكه با تصوير تازه، تعيين شاهان ارمنستان، تاييد تشريفاتي (ضمني) شاهان پارسي تبار سرزمين پنتوس (منطقه ساحلي جنوب و جنوب شرقی درياي سياه در آناتولي به پايتختي شهر سينوپ) و همچنین انتصاب فرمانده كل ارتش براي يك دوره معيّن و يا مديريت جنگ از جمله اختيارات مهستان بود. در موارد متعدد، مِهِستان كه بنیادی مشابه سناي روم بود شخص شاه را به عنوان فرمانده ارتش، فرمانده جبهه و مسئول لشكركشي تعيين كرده بود. مهستان از سال ۱۳۵ پیش از میلاد (۲۱۴۸ سال پیش) و پس از تکمیل شهرسازی تیسفون (واقع در ۳۶ کیلومتری جنوب بغداد امروز) و انتقال پایتخت ایران به این شهر، جلسات خودرا در اینجا برگزار می کرد. شهر تیسفون در ساحل دجله از سال ۱۳۵ پیش از میلاد تا سال ۶۳۷ میلادی به مدت ۷۷۲ سال پایتخت ایران بود که در این سال و پس از نبرد قادسیه به دست عرب افتاد و رو به ویرانی گذارد ولی ویرانه کاخ خسروانوشیروان (طاق کسری) همچنان پابرجا مانده است که تاریخ نگاران آن را «کاخ عدل» لقب داده اند زیراکه انوشیروان در آنجا [مستقیما و بدون واسطه] با مردم معمولی دیدارمی کرد و به درد دل آنان گوش فرا می داد. همچنین، وی یک زنجیر متصل به زنگ، در اطاق مجاور دفتر کار خود تعبیه کرده بود که یک سر زنجیر از تیری چوبی در میدان بیرونی کاخ آویزان بود و هرکس که شکایت و یا پیشنهاد داشت، به میدان می رفت و زنجیر را می کشید و زنگ به صدا درمی آمد و خسرو انوشیروان به بالکن کاخ می رفت و حرفهای آن فرد را می شنید و اگر لازم می آمد وی را به حضور در دفتر کار خود دعوت می کرد.


به نوشته مولفان تاريخ دمكراسي، دردوران اشكانيان كه علاقه مند و معتقد به انديشه هاي فلاسفه يونان باستان بودند، ايران از نوعي دمكراسي برخوردار بود. به علاوه، در اين دوره ايالات دوردست؛ ارمنستان و ... خودمختار بودند و لذا ايجاب مي كرد كه پارلمان وجود داشته باشد تا نظر همگان شنيده شود.

مورّخان رومي ايجاد مِهستان را یک اقتباس ايرانيان از روميان نوشته اند كه باور كردن اين ادعا دشوار است زيرا كه هنگام اعلام دمکراسی در ایران (173 سال پيش از ميلاد ـ دو هزار و 186 سال پيش) هنوز دولت روم با ايران همسايه نشده بود و برخورد نداشت، هنوز بازماندگان اسكندريان برمناطق يوناني نشين و مصر حكومت مي راندند، به علاوه اندیشه دمکراسی و واژه آن از فلاسفه یونان باستان است که این اندیشه به جنوب یونانی نشین ایتالیا (سیراکوز = سیراکیوز) انتقال یافته بود و ....

590 - كشته شدن خسروپرويز پادشاه ساساني

خسرو پرويز از سلاطين ساساني است كه در مدائن مي‏زيست و از سال 590 ميلادي - بيست سالگي حضرت محمد(ص) - به مدت 38 سال بر ايران حكومت كرد. وي در عصر پيامبر اسلام(ص) مي‏زيسته و حضرت طي نامه‏اي، او را به اسلام دعوت نمود. اين پادشاه مغرور نامه‏ي پيامبر اكرم(ص) را پاره كرد و به نماينده‏ي خود در يمن، دستور دستگيري پيامبر را داد. هنگامي كه فيروز، نماينده خسرو پرويز به حضور پيامبر رسيد گفت: خداوندگارم، خسرو، مرا فرموده كه تو را به نزد او ببرم. حضرت فرمود: خداي من، مرا خبر داد كه ديشب خداي تو به قتل رسيده است. پس از چندي خبر قتل خسرو پرويز و جانشيني پسرش، شيرويه، به مدينه رسيد و فيروز و همه‏ي همراهانش به اسلام گرويدند.

۱۵۶۲ - وقوع فاجعه واسي و آغاز جنگ‏هاي مذهبي اروپا

شكل‏گيري مذهب پروتستان در قرن شانزدهم ميلادي و ايجاد انشعاب در مسيحيت زمينه‏ ساز منازعاتي شد كه در تاريخ اروپا به جنگ‏هاي مذهبي موسوم مي‏باشد. در ۱۷ ژانويه ۱۵۶۲م به موجب فرمان صلح نايب‏السلطنه شارل نهم، پروتستان‏ها، نوعي آزادي در اعمال مذهبي پيدا كردند. اين وضعيت مي‏توانست به حل منازعات بين اين گروه بيانجامد. اما در اول مارس همين سال در جريان عبور رهبر كاتوليك‏ها از منطقه واسي در فرانسه، بين طرفداران دو مذهب درگيري رخ داد كه سبب كشته شدن ۲۳ نفر از پروتستان‏ها گرديد و جنگ‏هاي مذهبي به انتقام از آنها آغاز شد. اين جنگ‏ها در هشت مرحله حد فاصل سال‏هاي ۱۵۶۲ تا ۱۵۹۸م جريان داشت. جنگ‏هاي نخستين به نفع پروتستان‏ها به پايان رسيد تا اينكه اين جنگ‏ها پس از ۳۶ سال، در سال ۱۵۹۸م با فرمان هانري چهارم معروف به فرمان نانْتْ، خاتمه يافت. بر اساس اين فرمان يك سري آزادي‏هايي براي پروتستان‏ها در نظر گرفته شد. از جمله آزادي عقيده، آزادي عبادت خصوصي و دسته جمعي، بهره‏مندي از حقوق مدني، بقاي تشكيلات كليساي پروتستان و... . هفتاد سال بعد از آن، در زمان لويي چهاردهم فرمان نانت ملغي گرديد.

۱۸۶۸ - نشریه انقلابی زنان آمریکا

«سوزان انتوني» بانوي آمريكايي كه از اول ژانويه ۱۸۶۸ (۱۴۵ سال پیش) نشريه «انقلاب» را منتشر كرده بود پس از دو ماه، از اول مارس این سال با دعوت از نويسندگان مبارزي چون «اليزابت ستانتون» نشريه خودرا كه در نيويورك انتشار مي يافت به «منادي حق» تغییر نام داد. اين نشريه که كاررا با دفاع از «خواست حق راي در انتخابات براي زنان» آغاز كرده بود سپس به ساير حقوق درخواستی بانوان گسترش داد.

اين نشريه كه در ۱۶ صفحه و با هزينه اي برابر ۶۰۰ دلار براي هر شماره انتشار مي يافت سپس خواستار دستمزد برابر براي كار برابر (صرف نظر از مرد و یا زن بودن) و دادن اهميت به اتحاديه هاي كارگري و صنفي به عنوان مدافعان حقوق اعضاي خود شد. آنگاه خواستار قانونی شدن طلاق شد که در مذهب کاتولیک ممنوع است.


اين نشريه در جريان مبارزات خود تا به آنجا پيش رفت كه خواستار انتصاب زنان به كشيشي در كليساهاي كاتوليك شد. هنگامي كه نشريه دچار مسائل پولي شد و سوزان جريان را نوشت؛ برخلاف تصور، مردي به نام «جورج ترين» پرداخت همه هزينه نشريه را بر عهده گرفت.

1871 - پايان حكومت سلطنتي در فرانسه با خلع ناپلئون سوم از سلطنت

لويى ناپلئون، برادرزاده ناپلئون بُناپارت، در سال 1848م به رياست جمهوري فرانسه رسيد و از اين زمان جمهوري دوم فرانسه آغاز شد. وي پس از چندي خود را امپراتور فرانسه خواند و 18 سال در اين مقام ماند. عاقبت پس از شكست سنگين فرانسه از آلمان، مجلس ملي فرانسه، ناپلئون سوم، پادشاه اين كشور را از سلطنت خلع و نظام سلطنتي را لغو كرد. با انقراض سلطنت در فرانسه در اول مارس سال 1871، جمهوري سوم در اين كشور آغاز شد.


۷۱۴ - تصرف اندلس توسط اعراب

یکم مارس در سال ۷۱۴ ميلادي اعراب مسلمان كار تصرف اسپانيای جنوبی (اندلس Andalusia) را تكميل كردند. سپاهيان عرب به فرماندهي طارق بن زياد در جولاي سال ۷۱۱ از تنگه هركول كه از آن پس به نام وي «جبل طارق» خوانده مي شود گذشته، قدم به اسپانيا گذارده بودند و واحدهاي ارتش «رودريك» پادشاه ويزوگت (ژرمن تبار) اسپانيا را شكست داده بودند. نزديك به سه سال طول كشيد تا اسپانياي جنوبي به تصرف عرب درآمد كه آن را «اندلس» نامیدند.


اعراب مسلمان سالها بعد، از اسپانيا وارد فرانسه شدند و تا «پواتيه» در مركز فرانسه پيش رفتند و در آنجا از «شارل مارتل» سردار فرانك ها شكست خوردند و به اسپانیا بازگشتند.

۱۸۱۱ - محمدعلي پاشا خديو مقدونیایی مصر با هدف خلاص كردن خود از اشراف مصري بازمانده از دوران «مملوك» ها سران آنان را به كاخ خود براي شركت در ضيافت پسرش دعوت كرد و به نظامیانش دستور داد كه همه آنان را كه نزديك به پانصد تن بودند بكشند. وی سپس به تخريب دژها و تصاحب اموال اشراف دوران حکومت «مملوک» دست زد و به كار آنان پايان داد.


1872 - پارک ملی یلوستون، اولین پارک ملی در جهان، تاسیس شد.


1947 - صندوق جهانی پول سازمان ملل متحد فعالیت مالی خود را آغاز کرد.

1317 - محمدرضا پهلوی برای ازدواج با فوزیه به مصر سفر کرد.


۱۳۱۸ - برای انجام سرشماری در شهر تهران، مردم شهر از خروج از خانه‌ها منع شدند. جمعیت تهران بر طبق این سرشماری ۵۴۰ هزار نفر اعلام شد.

۱۳۱۶ - افتتاح شرکت سامسونگ در کره.


1299 - سيد ضياء وزيران خود را به اين شرح به احمدشاه معرفي كرد

سيد ضياء الدين رئيس الوزراء و وزير داخله، ماژور مسعود خان وزير جنگ، رضاقلي خان نيرالملك وزير معارف، ميرزا محمودخان مديرالملك وزير خارجه، ميرزا عيسي خان وزير ماليه، دكتر مؤدب الدوله وزير صحيه و خيرات عمومي، مشير معظم وزير پست و تلگراف، ميرزا محمودخان موقرالدوله، وزير فوائد عامه و تجارت. عدل الملك كفيل وزارت داخله، منصورالسلطنه كفيل وزارت عدليه. در كابينه سيد ضياء الدين طباطبائي جز رضاقلي خان نيرالملك هيچكدام از وزيران سابقه وزارت نداشتند. برخي از آنان گمنام و در محافل سياسي تهران هم شناخته نبودند. سيد وزارتخانه جديدي بنام امور صحيه و خيرات هم تأسيس كرد كه چندي بعد منحل شد.


1941 - یک فرستنده رادیو FM در آمریکا کار خودرا آغاز کرد که نخستین فرستنده غیر آزمایشی از این دست بود.

1944 - دولت ايران به صورت سمبوليك به امپراتوري ژاپن اعلان جنگ داد.

1992 - بوسنی ـ هرزگوینا از اعضای کنفدراسیون یوگوسلاوی اعلام استقلال کرد و زد و خوردهای خونین نژادی در آنجا آغاز شد که مدتها ادامه داشت. تحریک و دست دولتهای عضو «ناتو» در این ماجرا مشهود بود.


زادروزها

۱۹۲۲ - زادروز اسحاق رابین پنجمین نخست وزیر رژیم صهیونیستی.


1953 - زادروز کارلوس کی روش مربی پرتغالی فوتبال و سرمربی کنونی تیم ملی ایران.
۱۹۵۶ - زادروز دالیا گریبائوسکایته رییس‌جمهور فعلی کشور لیتوانی و کمیسر سابق بودجه و برنامه ریزی مالی اتحادیه اروپا.


۱۹۶۹ - زادروز خاویر باردم بازیگر اهل لاس پالماس جزایر قناری ، برندۀ جایزه اسکار.
۱۹۹۴ - زادروز جاستین بیبر خواننده، ترانه‌سرا، آهنگساز، نوازنده، بازیگر و سرگرمی‌ساز کانادایی.


۱۹۸۷ - کِشا رُز سبرت خواننده و ترانه سرا آمریکایی
۱۳۷۰ - پیام صادقیان، بازیکن فوتبال اهل ایران


درگذشت‌ها

۱۴۳۱ - درگذشت مارتین پنجم دویست وششمین پاپ کلیسای کاتولیک رم
۱۷۹۲ - درگذشت لئوپولد دوم امپراتور مقدس روم ،پادشاه اتریش و فرمانروای مجارستان


۱۹۱۱ - درگذشت یاکوبوس هنریکوس وانت‌هوف فیزیکدان و شیمیدان آلی هلندی
۱۹۳۸ - درگذشت گابریله دانونزیو شاعر و نویسندهٔ ایتالیائی


*****
منابع:

-پايگاه نوشيروان کيهاني زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون