واکنش ها به استانی شدن انتخابات مجلس

خبرگزاری ایرنا: طرح استانی شدن انتخابات مجلس که به تازگی فوریت آن به تصویب نمایندگان مجلس رسید طیفی از نظرات و واکنش ها را در پی داشته است؛ برخی آن را ضامن پررنگ شدن نگاه ملی در مجلس و بالارفتن تراز کفایت نمایندگان می دانند و در مقابل نیز عده یی نتیجه ی استانی شدن انتخابات را کاهش سطح مشارکت سیاسی مردم و بی توجهی به مناطق کمتر توسعه یافته و کوچک ارزیابی می کنند.

نمایندگان مجلس در نیمه ی نخست آذر ماه با یک فوریت طرحی موافقت کردند که در صورت تصویب نهایی، به استانی شدن انتخابات مجلس خواهد انجامید. موافقان این طرح بر این عقیده اند که در صورت استانی شدن انتخابات نگاه ملی در میان نمایندگان گسترش می یابد و وقت مجلس صرف امور جزیی و محلی نخواهد شد. علاوه بر این سطح کیفی و کارایی مجلس با انتخاب چهره های شاخص تر و معروف تر، افزایش می یابد.

در مقابل مخالفان این طرح اعتقاد دارند که با تصویب این طرح حلقه ی ارتباط حاکمیت با مردم مناطق محروم، قطع می شود و این فرصت از نظام برای حل مشکلات مردم گرفته خواهد شد. مخالفان همچنین می گویند که به این ترتیب هزینه های انتخابات چند برابر می شود و افرادی رای می آورند که به لابی های قدرت و ثروت متصل باشند.

«مهرداد بائوج لاهوتی» یکی از نمایندگان پیشنهاد دهنده این طرح در همان جلسه ی تصویب فوریت طرح در مجلس با تشریح دلایل توجیهی ارایه ی این طرح که به امضای ۱۶۹ نفر از نمایندگان رسیده است، عادلانه شدن نظام انتخاباتی و ایجاد فرصت های برابر برای آحاد ملت، همچنین کنترل تخلفاتی نظیر خرید رای و تقویت فرهنگ تحزب را از ویژگی های آن خواند و توضیح داد: این طرح از طریق تغییر و تعیین حدود جدید حوزه های انتخابی در پی کسب اهدافی نظیر ارتقای سطح کیفی مجلس، افزایش میزان مشارکت عمومی در انتخابات و جلوگیری از وقوع برخی تخلفات همچون خرید رای است و امکان تحقق اهدافی از جمله پرداختن نمایندگان به بررسی امور ملی، ارتقای سطح کیفی و افزایش کارآیی مجلس از طریق ایجاد امکان انتخاب داوطلبان شاخص تر، متمایل کردن انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان به سمت ایجاد نظام انتخاباتی متناسب با ساختارهای سیاسی و حقوقی فراهم می شود.

وی همچنین تاکید کرد که در این طرح رقابت های شدید و اختلاف برانگیز قومی و قبیله یی حذف و همبستگی ملی تقویت می شود و همچنین کاهش تعداد داوطلبان، هزینه های اجرایی انتخابات را کم می کند و میزان مشارکت عمومی شهروندان در اعمال حق تعیین سرنوشت را نیز افزایش می دهد.

با توجه به این که یک سال تا انتخابات دور دهم مجلس باقی است و جریان های سیاسی نیز کم و بیش برنامه ی انتخاباتی خود را کلید زده اند، لازم است تا در یک بررسی مفصل تر این طرح و نتایج آن را بررسی کنیم.

*نگرانی هایی که باید رفع شود

بسیاری از موافقان این طرح در عین حال که بر آثار مثبت استانی شدن انتخابات تاکید می کنند نگرانی هایی دارند که به گفته ی این نمایندگان در صورت رفع نشدن آنها می تواند مشکل آفرین باشد.

«جعفر قادری» نماینده ی مجلس در گفت وگو با گروه پژوهش های خبری ایرنا با تاکید بر ضرورت ارتقای کیفی نمایندگان و مجلس اظهار داشت: در علم مدیریت، مدیران سطح بندی می شوند و مدیران باید زمان خود را به امور کلان بپردازند و نه امور جزیی؛ در حالی که اکنون نمایندگان مجلس بخش زیادی از وقت خود را به جای تقنین و نظارت بر حسن اجرای قوانین به مسایل جزیی می پردازند.

وی افزود: ضروری است که نمایندگان مجلس فرصت مطالعه و بررسی داشته باشند و در بررسی طرح ها و لوایح زمان لازم را به مطالعه اختصاص دهند اما تمرکز بر امور جزیی در حوزه ی انتخابیه اغلب این فرصت را می گیرد.

این نماینده مجلس تصریح کرد: با این حال یک دغدغه هم وجود دارد که استانی شدن ممکن است موجب عدم توجه به مناطق محروم تر شود. اگرچه مسوولان در نظام اسلامی باید نگاه عادلانه داشته باشند و به همه ی مناطق فارغ از این که آن منطقه رای داشته اند یا خیر، توجه داشته باشند اما به هر حال این دغدغه وجود دارد و در این طرح باید توجه جدی به این موضوع داشت و امیدواریم در ویرایش نهایی طرح لحاظ شود.

وی همچینن در خصوص تاثیر استانی شدن بر فعالیت احزاب در انتخابات مجلس، گفت: ارسطو می گوید یکی از آسیب های جدی نظام های دموکراسی، دسیسه های انتخاباتی است؛ این یعنی به همان میزان که می تواند فرصت باشد در صورت تضمین نکردن سلامت انتخابات به تهدید تبدیل می شود. به عنوان مثال الان واقعا می توان ادعا کرد که در آمریکا دموکراسی نیست زیرا این نظام دوحزبی هدایت می شود و بر اساس لابی های قدرت و ثروت پیش می رود؛ پس این آسیب است اما در عین حال استانی شدن انتخابات باعث می شود که افرادی صاحب اندیشه تر و توانمندتر به میدان آیند.

قادری در پاسخ به این پرسش که نحوه ی تضمین این سلامت چه خواهد بود، گفت: در نظام جمهوری اسلامی مکانیزم ها طوری است که در صحنه ی گسترده یی نمی توانیم شاهد خلاف باشیم اما مواردی اتفاق می افتد یا ممکن است افکار عمومی را به جایی سوق دهند که ساز و کار درست و اندیشمندانه می تواند آن را برطرف کند.

این عضو کمیسیون آموزش مجلس در پاسخ به پرسش دیگری در ارتباط با تاثیر این طرح در میزان مشارکت مردم، اظهار کرد : اگر دقت نکنیم استانی شدن می تواند تا حدی از میزان مشارکت بکاهد زیرا در بخشی از مناطق مردم احساس می کنند این فرد به منطقه ی آنها توجه نمی کند و آنها هم چون او را به درستی نمی شناسند، پس در انتخابات شرکت نمی کنند.

وی تاکید کرد که اگر دغدغه های موجود در مورد عدالت و مشارکت در جزییات طرح برطرف شود می توان این طرح را در مجموع مثبت ارزیابی کرد.

*طرحی از مجلس های قبل

استانی شدن انتخابات موضوع تازه یی نیست و از مجلس پنجم تاکنون بارها در سال های پایانی مجلس مطرح شده اما به نتیجه نرسیده است. این بار مساله ی استانی شدن با ایجاد تغییراتی در دستور کار مجلس نهم قرار دارد و «کمال علی پور» نماینده ی مردم قائم شهر در گفت و گو با گروه پژوهش ایرنا در خصوص تغییراتی که در این طرح لحاظ شده است، گفت: طرح استانی شدن از مجلس ششم آغاز شد اما در طرح قبلی این طور بود که هر کس در استان بیشترین رای را بیاورد انتخاب شود مثلا شهری الان دو نماینده دارد بر اساس طرح قبلی می توانست حتی هشت نماینده داشته باشد اما در این طرح گفته شده است که نماینده برای شهری ثبت نام کند که حداقل ۵ سال در آن سکونت داشته باشد. در عین حال انتخابات استانی باشد؛ یعنی مردم قائم شهر که الان دو نماینده دارند از بیست نفری که برای استان ثبت نام می کنند برای قائم شهر دو نفر را انتخاب کنند و برای شهرهای دیگر یک نفر را برگزینند.

عضو کمیسیون عمران مجلس افزود : این یعنی هر شهرستان نماینده ی خود را دارد با این تفاوت که نگاه و مطالبات استانی می شود. بر این اساس می توان به شهرهای کوچکی که تاکنون نماینده نداشته اند، با این نگاه استانی که توجه ویژه به اصل ۱۸۰ برنامه ی توسعه و توسعه متوازن دارد، بیش از گذشته مورد توجه قرار داد.

علی پور تصریح کرد: ما در مقایسه می بینیم که استان هایی مثل اصفهان و سیستان و بلوچستان توسعه ی متوازنی نداشته اند و با استانی شدن انتخابات می توان به سوی رفع این مشکل حرکت کرد و مطالبات ملی و سنجیده را هدف قرار داد تا مجلس از این حالت روزمرگی خارج شود.

این نماینده در پاسخ به این پرسش که آیا ملی شدن نگاه به میزان پاسخگویی به مردم مناطق کوچکتر آسیب می زند؟ گفت: خیر؛ این طور نیست. مثلا اگر امروز ما پتروشیمی را به هر جایی از مازنداران ببریم بهتر از این است که هیچ جا نبریم و مردم هم راضی هستند.

وی ادامه داد : الان با این اختلافات و روزمرگی مجلس وقت نمایندگان صرف امور بی اهمیت و جزیی می شود و به نگاه کلان نمی رسیم اما یک ایرادی وجود دارد که باید خیلی توجه داشت که ممکن است صاحبان قدرت و ثروت در استان ها که لابی خوبی دارند در شهرها نفوذ کنند و نفرات خود را به مجلس بفرستند. این موضوع را نیز می توان در تدوین جزییات طرح مورد توجه قرار داد و رفع کرد.

وی در پاسخ به این پرسش که استانی شدن انتخابات چه تاثیری بر تراز نمایندگان و سطح مجلس خواهد داشت، گفت: یکی از نکات مثبت طرح همین است که باعث می شود دیگر کسی در شهرهای کوچک به صورت ایلی و قبیله یی رای نیاورد و مردم به نخبگان و باتجربه تر ها در استان توجه کنند و این حتما به مقتدرتر شدن مجلس می انجامد.

علی پور در ارتباط با اثر این طرح بر میزان مشارکت در انتخابات نیز ابراز امیدواری کرد که شاهد مشارکت مردمی بیشتر باشیم.

*مغایرت با عدالت

برخی از نمایندگان مجلس نیز با تکیه بر همان مسایلی که از سوی موافقان به عنوان نگرانی طرح می شود به مخالفت با این طرح می پردازند و مساله را مهم تر از آن می انگارند که در بررسی جزییات قابل حل باشد.

«احمد بخشایش» عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلسی یکی از مخالفان این طرح است که در توضیح دلایل مخالفت خود به گروه پژوهش های خبری ایرنا، گفت: بر اساس قانون اساسی باید مردم به نمایندگان خود دسترسی داشته باشند و با اجرای طرح استانی شدن انتخابات مجلس فاصله میان مسوولان نظام و عشایر و جوامع روستایی بیشتر و دیگر دسترسی این مردم به مقامات استانی سخت تر می شود و اگر نماینده بخواهد از کل استان رای بیاورد توجهش به شهرستان ها کمتر خواهد شد.

وی افزود: این درحالی است که یکی از دلایل تمایل نمایندگان شهرستان ها برای استانی شدن انتخابات انتخابات این است که مردم در این نواحی برای حل مشکلات جزیی شان به نمایندگان بیش از اندازه فشار می آورند اما داشتن یک نماینده برای این مردم یک اعتبار به حساب می آید و اجرایی شدن این طرح موجب می شود که شهرستان های کوچک سخنگوی خود را از دست بدهند و دیگر به راحتی به نمایندگان خود دسترسی نداشته باشند.

نماینده ی اردستان همچنین اجرای این طرح را مغایر امنیت ملی دانست و گفت: شهرهای بسیاری دارای قومیت های متفاوت و مذاهب و نژادهای گوناگون هستند که اگر بخواهیم آن ها را مستثنا کنیم، مغایر با قانون اساسی و عدالت رفتار کرده ایم؛ البته اجرای این طرح هزینه های بیشتری را برای نمایندگان به دلیل سرکشی به مناطق بیشتر بوجود خواهد آورد.

وی درباره ی این نظر موافقان که استانی شدن انتخابات را زمینه یی برای افزایش نگاه ملی در مجلس می دانند گفت: اگرچه یکی از مزایای طرح استانی شدن انتخابات مجلس ملی شدن افکار نمایندگان خواهد بود، اما به نظر من چنین نتیجه یی نیز بدست نخواهد آمد و اکنون نمایندگان بیشترین توجه و احترام خود را به مردم شهرستان های خود می گذارند اما بعد از اجرای این طرح به صاحبان قدرت و نهادهای شبکه یی توجه خواهند کرد؛ البته این بحث از مجالس قبل مطرح بوده و تصور نمی کنم دفتر مقام معظم رهبری و شورای نگهبان با اجرای آن موافق باشند.

*رفع خلا در دید ملی و تحزب

علاوه بر نمایندگان مجلس، بسیاری از کارشناسان سیاسی کشور نیز اعتقاد دارند که زمان آن رسیده تا با استانی کردن انتخابات به افزایش نگاه ملی و همچنین گسترش فعالیت احزاب در کشور کمک کنیم.

«داریوش قنبری» کارشناس مسایل سیاسی و نماینده ی پیشین مجلس در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا بر نکات مثبت این طرح تاکید کرد و گفت: در بسیاری از کشورها انتخابات پارلمان به صورت استانی اجرا می شود و ما نیز باید به همین شکل عمل کنیم زیرا برگزاری انتخابات در سطح شهرستان ها باعث شده است که ما در مجلس با خلا دید ملی مواجه باشیم یا این دید ملی زیر تاثیر دید بخشی و شهرستان نمایندگان قرار گیرد.

وی افزود: به همین خاطر است که نمی توان نقد چندانی بر نمایندگان وارد کرد زیرا نماینده ی بخش خود هستند و باید منافع آن بخش را در نظر داشته باشند اما اگر از ابتدا اعضای پارلمان به عنوان نماینده ی استان وارد شوند این مشکل حل و در حقیقت مهم ترین نیاز فعلی در مجلس مرتفع می شود.

قنبری یادآور شد: موضوع استانی شدن انتخابات در مجلس های گذشته مورد توجه قرار گرفت و در صحن علنی رای آورد اما در مراجع بالاتر مورد تایید قرار نگرفت.

به گفته ی وی، یکی دیگر از مسایلی که این طرح به دنبال دارد این است که زمینه ی تحزب در کشور فراهم شود. متاسفانه در شرایط کنونی کمترین امکان تحزب وجود دارد و این در حالی است که حزب یکی از نهادهای اصلی دموکراسی است که رفتارهای سیاسی را سامان می دهد.

این کارشناس مسایل سیاسی افزود: نگاه به مجلس و گرایش سیاسی نمایندگان نشان می دهد که خیلی از افراد به نام یک جناح وارد مجلس می شوند اما در جهت منافع یک جناح دیگر عمل می کنند. علاوه بر این بسیاری از رفتارهای پوپولیستی و مردم فریبانه وقتی بروز می کند که هر کس هر شعاری که می خواهد می دهد و حزبی وجود ندارد که آن شعارها را تضمین کند.

نگاهی به طرح استانی شدن انتخابات مجلس که فعلا یک فوریت آن به تصویب رسیده است و بررسی نظرات موافقان و مخالفان آن روشن می کند که دغدغه های نسبتا یکسانی وجود دارند. افزایش نگاه ملی و رشد فعالیت احزاب در کنار فراهم شدن بستر مشارکت های بیشتر مردمی نکاتی است که همه بر ضرورت آن تاکید دارند اما نگرانی هایی مثل اعمال نفوذ صاحبان قدرت و ثروت در استان ها یا بی توجهی به مناطق و شهرستان های محروم نیز از چشم مجلسی ها دور نمانده و موجب اختلاف نظرهایی شده است. امید است که این نکات مبهم در نسخه ی نهایی طرح رفع شده و با همکاری نمایندگان گام مثبتی در جهت ارتقای کیفی مجلس شورای اسلامی برداشته شود.