یارکشی جهانی ایران برای گرانی نفت

روزنامه شهروند: قیمت هر بشکه نفت سبک آمریکا در روز چهارشنبه یک سنت کاهش یافت و به ٧٤ دلار و ٨ سنت رسید. نفت برنت دریای شمال نیز که در روز سه‌شنبه حدود ١,٥ دلار قیمت خود را از دست داده بود در معاملات دیروز تنها توانست ١٨ سنت از افت قیمت خود را پس بگیرد. قیمت نفت برنت در این روز به ٧٨ دلار و ٥١ سنت در هر بشکه رسید.

صد و شصت و ششمین اجلاس سازمان اوپک که امروز در وین برگزار می‌شود یکی از مهم‌ترین اجلاس‌های سازمان در سال‌های اخیر محسوب می‌شود. حدس زدن درباره شیوه تفکر اعضای اوپک در اجلاس امروز وین بسیار سخت است. این یک موضوع حساس برای تحلیلگران انرژی، سیاسی و حتی کارشناسان ژئوپلتیک محسوب می‌شود.

دومین و آخرین نشست امسال(٢٠١٤) اوپک کمی پیچیده‌تر از سال‌های قبل است. در خاورمیانه تلاطماتی مشاهده می‌شود و ایران نیز همچنان تحت تحریم غرب است. از سوی دیگر افزایش تولید نفت بی‌سابقه‌ای در خارج از حوزه اوپک دیده می‌شود و این امر به کاهش درآمد نفتی کشورهای خاورمیانه منجر شده است. پس از چهار‌سال روند صعودی، قیمت نفت به‌طور ناگهانی طی پنج ماه اخیر ٣٢‌درصد کاسته شد و به این ترتیب عایدی اوپک حدود یک‌میلیارددلار در روز کاهش یافت.

در این میان عربستان‌سعودی نیز به آتش گمانه‌زنی‌ها دامن می‌زند. مهم‌ترین و بزرگترین تولید‌کننده اوپک طی روزهای اخیر سکوت کرده است. این درحالی است که اوپک می‌تواند با کاهش تولیدات و فروش نفت خود دوباره قیمت نفت را بازیابی کند. اما در واقعیت اعضای اوپک اولویت‌های مختلف و اغلب متضادی دارند که این اولویت‌ها براساس منافع ملی هریک از اعضا استوار است.

چهارفرضیه و یک تصمیم

طرف خصومت عربستان کیست؟ آمریکا؟ ایران؟ یا روسیه؟ آیا قیمت‌های پایین نفت مقابله با داعش را سخت‌تر می‌کند یا آسان‌تر؟ به نوشته خبرگزاری آسوشیتدپرس چند فرضیه دراین‌باره وجود دارد.

درفرضیه نخست عربستان‌سعودی و کشورهای ثروتمندتر اوپک مانند امارات متحده عربی و کویت تمایل دارند قیمت‌ها را رها کنند تا به این ترتیب رشد تولید در آمریکا و کانادا را متوقف کنند. با وجود این‌که این فرضیه بارها مطرح شده اما احتمال آن بسیار کم است. زیرا ارزش نفت شیل آمریکا بسیار کمتر از آن است که عربستان چنین بهای گزافی را برای آن بپردازد. در دومین فرضیه عربستان‌سعودی و متحدانش تمایل دارند به وسیله قیمت‌های کمتر روی ایران فشار بیاورند تا تحریم‌های غرب علیه این کشور کارسازتر شود.

درواقع عربستان‌سعودی از قدرت گرفتن ایران به هرشکلی بیمناک است. درحال حاضر اگر قیمت‌ها پایین بماند اقتصاد ایران دچار مشکلات بیشتری خواهد شد و این امر سبب می‌شود عربستان همچنان قدرت خود در منطقه را حفظ کند. همچنین درسومین فرضیه مطرح‌شده عربستان تمایل دارد روسیه را به دلیل حمایت از ایران تنبیه کند. این کشور عضو اوپک نیست اما یکی از سه تولید‌کننده بزرگ نفت جهان محسوب می‌شود و برای ادامه حیات به نفت گران نیاز دارد.

درتصویری که چهارمین فرضیه ارایه می‌دهد، ایران، عراق و ونزوئلا در وضع سختی هستند و خواهان کاهش تولید اوپک و افزایش قیمت‌ها هستند. طی سال‌های اخیر عربستان میزان تولید و فروش نفت خود را افزایش داد تا جایگزین نفتی شود که ایران قادر به صادر کردن آن نبود، بنابراین به عقیده بسیاری از کشورها این بار عربستان است که باید تولید خود را بکاهد. اما درنهایت تصمیم امروز اعضای اوپک موضع عربستان در قبال ایران، روسیه و بقیه کشورهای اوپک را مشخص می‌کند.

روسیه همگام با اوپک

روسیه که بزرگترین کشور تولیدکننده نفت غیراوپک به شمار می‌رود، پس از افت شدید قیمت نفت، سیاست خود را تغییر داده و روند همگرایی با ١٢ عضو این سازمان را در پیش گرفته و به‌طور ضمنی اعلام کرده از سیاست‌هایی که منجر به افزایش قیمت نفت شود، حمایت می‌کند. پیش از این، روسیه در صورت کاهش عرضه توسط اعضای اوپک، نه‌تنها تولید خود را کاهش نمی‌داد، بلکه با افزایش صادرات نفت خام سعی در تقویت جایگاه خود در بازار جهانی نفت داشت.

اما کاهش بی‌سابقه قیمت نفت خام این تولیدکننده بزرگ نفت را دچار چالش و باعث کاهش درآمدهای نفتی کرده است، بنابراین دولتمردان این کشور را ناچار کرده که به همگرایی با اوپک روی بیاورند. کاهش قیمت نفت خام، روسیه را به یار سیزدهم اوپک تبدیل کرده و موجب شده که نماینده این کشور در کنار الجزایر، ایران، عراق، کویت، لیبی، نیجریه، قطر، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، اکوادور، آنگولا و ونزوئلا، در اجلاس ١٦٦ اوپک در وین حضور یافته و به‌طور غیررسمی به رایزنی با مقامات ١٢ عضو رسمی این سازمان بپردازد.

مسأله کاهش بهای نفت برای روسیه به‌عنوان تولیدکننده نفت در بازار جهانی مشکلات فراوانی ایجاد کرده و این موضوع روز جمعه در جریان دیدار سرگئی لاوروف وزیر امورخارجه روسیه با شاهزاده سعودالفیصل وزیر نفت عربستان‌سعودی در مسکو بررسی شد. کاهش بهای نفت در بازار جهانی موجب کاهش درآمدهای ارزی روسیه که حدود ٦٠‌درصد آن از صادرات نفت تأمین می‌شود، شده است.