این مارها سلطان «بازیگری» در طبیعت هستند

فرادید: مارهای چلیپر (Natrix tessellata) افزون بر بی‌حرکت شدن و دهان باز، جلوه‌های ویژه شگفت‌انگیزی هم به مرده‌بازیشان اضافه می‌کنند، به این صورت که مدفوع می‌کنند و خودشان را به مدفوع آغشته میکنند، بوی گند تولید میکنند و بدتر از آن، حتی از دهان شروع به خونریزی می‌کنند و به این ترتیب ادای واقعی‌ترین مرگ در طبیعت را درمی‌آورند. 

استراتژی این مارها فراتر از حد معمول است، اما نتیجه‌ی آن کاملا مطلوب است. دانشمندانی که این بازیگران درجه‌یک را مطالعه کردند، دریافتند که افزودن همین نمایش‌ها به این مارها اجازه می‌دهد سریع‌تر فرار کنند و نسبت به مارهایی که چنین نقش‌هایی را بازی نمی‌کنند، با زرنگی بیشتری از دست شکارچیان قسر در بروند.

ووکاشین بیلیکا و آنا گولوبوویچ جانورشناسان دانشگاه بلگراد در صربستان می‌گویند: «نتایج ما بر ثمربخش بودن ترکیب رفتارهای ضدشکار در مراحل مختلف مواجهۀ شکارچی-طعمه تاکید می‌کند.» 

مارهای چلیپر (Natrix tessellata) در Golem Grad سه شکل رنگی دارند: سبز زیتونی، لکه‌دار و ملانیستی

رفتاری که به عنوان مرگ صوری شناخته می‌شود در واقع در طبیعت و در طیف گسترده‌ای از گونه‌ها، بسیار عادی است. فراگیر بودن آن نشان می‌دهد این رفتار یک دفاع موثر در برابر شکارچیان است، اگرچه دلیل دقیق آن روشن نیست. برخی تحقیقات نشان می‌دهد این رفتار، تلاش لحظه آخر برای فرار از تماس شکارچی-طعمه‌ای است که اکنون اتفاق افتاده است. 

با این حال، به نظر می‌رسد برخی از مارها راهی پیدا کرده‌اند که شانس برنده شدن‌شان را حتی بیشتر کنند. برای مثال، صاغرمار آمریکایی (Heterodon platirhinos) به پشت خود می‌چرخد، تشنج می‌کند، استفراغ می‌کند و بوی بد از خود تولید می‌کند؛ ماده بدبویی که در غدد نزدیک کلوآک (یا پارگین) مار تولید می‌شود، مانند غدد مقعدی راسوی متعفن. 

مارهای چلیپر (گونه‌ای غیرسمی که عمدتاً ماهی می‌خورند)، در جعبه‌ابزار دفاعی خود، مدفوع و بوی گند را هم دارند. این مارها وقتی احساس خطر کنند، تقلا می‌کنند، صدای هیس تولید می‌کنند و بدنشان را بدبو می‌کنند. افزون بر این، خودشان را به مردن می‌زنند و دیده شده که با استفاده از توانایی موسوم به خودخونریزی، از دهانشان خون بیرون می‌ریزند. 

محدوده زیستگاهی این مارها شامل غرب اروپا و شمال آفریقا، خاورمیانه، آسیای مرکزی و غرب چین می‌شود. این مارها برای تعداد زیادی از شکارچیان از جمله خزندگان، پرندگان و پستانداران یک طعمه خوشمزه در نظر گرفته می‌شوند. 

بیلیکا و گولوبوویچ می‌خواستند بدانند سیستم دفاعی این مارها در طبیعت چگونه کار می‌کند. آن‌ها به سمت جزیره گولِم گراد در مقدونیه رفتند و در زیستگاه طبیعی این مارها به جستجو پرداختند. 

آن‌ها موفق شدند ۲۶۳ مار را بگیرند و واکنش آن‌ها را ثبت کنند. تقریباً نیمی از مارها (۱۲۴ مار) مدفوع کردند، در حالی که شمار بسیار کمتری (۲۸ مار) از دهان خونریزی کردند. فقط مارهایی که خودشان را به مردن زدند، خونریزی هم از خود نشان دادند. 

دو مار مختلف که تظاهر به مرگ می‌کنند. 

اما وقتی محققان مدت زمان مرده‌بازی هر مار را سنجیدند، اتفاق جالبی افتاد. مارهایی که به نمایش مرگ خود بوی بد را هم اضافه کردند، تقریباً دو ثانیه کمتر را صرف مرده‌بازی کردند. 

به گفته محققان، این موضوع نشان می‌دهد ترکیب استراتژی‌های دفاعی مزایای بیشتری برای مارها به ارمغان می‌آورد، یعنی مارهایی که کار اضافه انجام می‌دهند زودتر به خانه بر می‌گردند. بنابراین ما با مطالعه مجموع این رفتارها با هم، اطلاعات بیشتری در مورد چگونگی دفاع حیوانات از خودشان بدست می‌آوریم.

تحقیقات آینده باید به جای تمرکز روی نمایش‌های مجزا، بررسی توالی دقیق رفتارهای نشان داده شده در طول آزمایشات را در اولویت قرار دهند. تمام مارهایی که در این مطالعه آزمایش شدند، بدون آسیب در زیستگاه خودشان رها شدند.