موشک «بالستیک» چیست و چه فرقی با موشک کروز دارد؟

رومیان باستان نوعی منجنیق یا پرتابگر داشتند که به آن «بالیستا» می‌گفتند؛ این منجنیق مانند یک کمان بزرگ بود که تیرهای بزرگ یا گلوله‌های سنگی را در آن قرار می‌دادند و با آزاد کردن کمان، گلوله را با نیرویی زیاد و با حالتی قوس‌دار به سمت اهداف پرتاب می‌کردند.

طرحی از یک «بالیستا»

موشک بالستیک نیروی پرتابش را فقط در همان مراحل ابتدایی حرکت و پرتاب دریافت می‌کند؛ درست مثل گلوله‌ای که از یک منجنیق قدیمی شلیک می‌شد. گلولۀ منجنیق بعد از اینکه به هوا برمی‌خاست دیگر هیچ موتور یا چیزی شبیه به آن نداشت بلکه ابتدا به واسطۀ نیرویی که منجنیق به آن وارد کرده بود به سمت بالا می‌رفت و بعد تحت تاثیر نیروی جاذبه با حالتی قوسی به سمت پایین متمایل می‌شد و به هدف اصابت می‌کرد؛ همان حالتی که وقتی یک سنگ را با دست پرتاب می‌کنید اتفاق می‌افتد.

طرحی که نوع حرکت موشک بالستیک را نشان می‌دهد

موشک‌های بالستیک نیز در ابتدای پرتابشان در یک یا چند مرحله توسط راکت‌ها به سمت بالا رانده می‌شوند اما پس از آن تنها در اثر نیروی جاذبه سمت پایین متمایل می‌شوند و به سوی هدف خود بر روی زمین حرکت می‌کنند. به خاطر همین مسیرِ قوسی و کمانی‌شکل است که بسیاری از موشک‌‌های بالستیک قبل از برخورد به هدف خود باید کاملا اوج بگیرند به طوری که به سطوح بالایی جو زمین برسند یا حتی از آن خارج شوند و سپس با شتابی سرسام‌آور به سوی هدف فرود بیایند.

اینکه موشک‌های بالستیک از جو خارج شوند یا نه بستگی به میزان برد آن‌ها دارد؛ موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد (که در حدود 1000 کیلومتر برد دارند) معمولا در تمام مراحل حرکت خود در جو باقی می‌مانند اما موشک‌هایی با برد بیشتر معمولا قبل از فرود به سمت هدف به فضای بیرون از جو نیز می‌رسند.

اما موشک‌های کروز در تمام مراحل حرکت خود توسط نیرویی مثل نیروی هواپیماهای جت به پیش رانده می‌شوند. این موشک‌ها در واقع از نظر نوع نیروی حرکت تفاوت چندانی با هواپیمای جت ندارند و بر خلاف موشک‌های بالستیک فقط متکی به نیروی اولیۀ پرتاب نیستند.

نموداری که تفاوت مسیر حرکت یک موشک بالستیک (بالا) و یک موشک کروز (پایین) را نشان می‌دهد

به همین دلیل است که موشک‌های کروز در تمام مدت در جو زمین و در ارتفاعی نسبتا پایین حرکت می‌کنند و در طول مسیر خود قابل هدایت و تغییر جهت هستند.