پدیدار شدن چهره‌های جالب و آشنا در مریخ

مهدیه جباری: قرن هاست که انسان‌ها روی سطح مریخ چیزهای عجیبی می‌بینند. شاید به این دلیل باشد که به غیر از زمین، مریخ نزدیک‌ترین چیز به یک سیاره قابل سکونت در منظومه شمسی است، یا شاید به اندازه کافی نزدیک است که بتوان به خوبی به آن نگاه کرد.

در هر صورت، زمینی‌ها بارها و بارها فریب سطح سنگی مریخ و طرز روانشناسی خودشان را خورده‌اند. از چهره‌های ترسناک و انسان‌نما گرفته تا کتاب‌ها و خرس‌ها، اکنون می‌توانید برخی از نمادین‌ترین توهم‌هایی که انسان‌ها روی سیاره سرخ دیده‌اند، را ببینید:

کتاب مریخی

مریخ نورد «کنجکاوی» ناسا که شاید از شکار شواهدی از آب باستانی در مریخ خسته شده بود، در آوریل ۲۰۲۳ استراحت کوتاهی کرد و صفحات یک کتاب مریخی قدیمی که در غبار افتاده بود را ورق زد. در حالی که این شی عجیب ممکن است در نگاه اول، شبیه کتابی با یک صفحه منجمد به نظر برسد، در واقع فقط یک سنگ است و در عین حال بسیار کوچک است. به گفته ناسا، این صخره کوچک جذاب تنها ۲.۵ سانتی متر عرض دارد.

چهره یک خرس

در یک تصویر به اشتراک گذاشته شده در ژانویه، ۲۰۲۳ توسط دانشگاه آریزونا (UA)، چیزی که به نظر می‌رسد چهره یک خرس عروسکی مریخی عظیم باشد با دو چشم مهره‌ای، یک بینی دکمه‌ای و یک دهان به سمت بالا و به دوربین مدارگرد شناسایی مریخ ناسا (MRO) پوزخند می‌زند. به گزارش UA، این سازند نوازشگر، به احتمال زیاد فقط یک تپه شکسته در مرکز یک دهانه باستانی است.

گل‌های به ظاهر منجمد

این گل ظریف معدنی مانند یک مرجان کوچک به بیرون منشعب می‌شود. ذخایر معدنی مانند این مناظر، در سرتاسر مریخ هستند و از مخلوط شدن آب باستانی با سنگ‌های باستانی حاصل می‌شوند. اما به گفته محققان ناسا، به ندرت می‌توان ذخایری را دید که کاملاً شبیه گل باشد. «کنجکاوی» این گل را در فوریه ۲۰۲۲ مشاهده کرد.

انسان مریخی

در سال ۲۰۰۷، مریخ‌نورد Spirit منظره‌ای را در سیاره سرخ به ثبت رساند: چیزی که به نظر می‌رسید انسانی زانو زده است. Spirit نمایی پانوراما از فلاتی را که در حوضه داخلی رشته کوه کلمبیا هیلز در داخل دهانه گوسف قرار دارد، ثبت کرد. البته، «انسان» در تصویر صرفاً یک سنگ است که به دلیل پاریدولیا در مغز ما به شکل انسانی دیده می‌شود.

چهره انسان

همه چیز از سال ۱۹۷۶ شروع شد، زمانی که ناسا تصویری از یک کوه جالب در مریخ را منتشر کرد که توسط فضاپیمای وایکینگ ۱ گرفته شده بود. این سازند را به نظر می‌رسد که دارای چشم و بینی است. با گذشت بیش از ۳۰ سال، «چهره روی مریخ» هنوز الهام‌بخش اسطوره‌ها و تئوری‌های توطئه است و بسیاری از مردم بر این باورند که این یک سازه مصنوعی است که توسط تمدن باستانی مریخ ساخته شده است. از منظر یک شئ پرنده، سایه‌های روی کوه واقعاً آن را شبیه یک چهره می‌کند. با این حال، از زوایای دیگر، که در عکس‌های گرفته شده توسط مدارگرد مریخ اکسپرس و سایر فضاپیماها از این مکان، دیده می‌شود، کوه به وضوح اصلاً شبیه یک چهره نیست.

چهره مهاتما گاندی

چهره مریخ در سال ۱۹۷۶ فقط شروع کار بود. با راه اندازی Google Mars در سال ۲۰۰۹، یک برنامه که از تصاویر ماهواره‌ای گردآوری شده از این سیاره ایجاد شد، کاربران می‌توانستند در اطراف سطح سیاره سرخ انواع توده‌ها و برجستگی‌های جالب را پیدا کنند. یکی از این دست‌آوردها، که توسط مردی ایتالیایی به نام ماتئو ایانئو کشف شد، به طرز وحشتناکی شبیه مهاتما گاندی بود.

تصاویر با وضوح بالاتر نشان می‌دهند که این چهره یک کوه یا تپه نیست، بلکه یک گودال است، که در واقع کمی شبیه به سر انسان است، هر چند چیزی که در تصویر Google Mars شبیه یک چشم و ابرو به نظر می‌رسد، کمتر دیده می‌شود.

ردپای موجودات

آیا موجودات بیگانه زمانی روی سطح مریخ راه‌می‌رفتند و ردپای فسیل شده‌ای را در صخره‌ها باقی می‌گذاشتند؟ یک محقق این ادعای بحث برانگیز را در سال ۲۰۱۸ مطرح کرد و به تصاویری از سازه‌های چوب مانند اشاره کرد که هر کدام به اندازه یک دانه برنج هستند و از صخره‌های مریخ عبور می‌کنند. محققان ناسا به سرعت این ادعاها را رد کردند و خاطرنشان کردند که ویژگی‌های مشابه در زمین در مناطقی که نمک‌ها در آب ته‌نشین می‌شوند، مانند دریاچه‌های در حال تبخیر، فراوان است. حضور رودخانه‌ها و دریاچه‌ها در گذشته مریخ، شواهد بیشتری دارد، اما هنوز هیچ مدرکی مبنی بر اینکه موجودات زنده سطح سیاره سرخ را زینت داده‌اند مشاهده نشده است.

بلوبری‌های سیاره سرخ

بلوبری وقتی روی زمین مصرف می‌شود منبع قابل توجهی از آهن نیست، اما این «بلوبری‌های زمین شناسی» که توسط مریخ نورد آپورچونیتی ناسا در مریخ در سال ۲۰۰۴ کشف شد، متفاوت ساخته شده اند. این کره‌های غنی از آهن که میلیاردها سال پیش توسط مقادیر زیادی آب صیقلی شده‌اند، برخی از اولین شواهدی هستند که دانشمندان به کمک آن نشان می‌دهد مریخ زمانی یک دنیای فوق‌العاده مرطوب بوده است.

دریا و خشکی

در سال ۱۷۸۴، سر ویلیام هرشل، ستاره‌شناس مشهور بریتانیایی، نوشت که مناطق تاریک مریخ اقیانوس‌ها و مناطق روشن‌تر، خشکی هستند. به گفته ناسا، او حدس می‌زد که سکونت در مریخ توسط موجودات هوشمندی مثل ما وجود دارد، که احتمالاً از موقعیتی مشابه وضعیت ما لذت می‌برند. نظریه هرشل برای یک قرن غالب بود و ستاره‌شناسان دیگر ادعا می‌کردند که پوشش گیاهی را می‌توان حتی در مناطق با رنگ روشن‌تری که به عنوان خشکی در نظر گرفته می‌شد مشاهده کرد. خوشبختانه برای هرشل، سایر مشارکت‌های او در نجوم که افتخار همنامی دو رصدخانه قدرتمند را برای او به ارمغان آورده است، به اندازه‌ای عالی بود که نظریه‌های او در مورد مریخ را در انتهای زندگی‌نامه‌اش نگه داشت.

جنگل علمی تخیلی

نویسنده مشهور علمی تخیلی آرتور سی کلارک، در سال ۲۰۰۱، اعلام کرد که در عکس‌های جدیدی از مریخ که توسط نقشه بردار جهانی مریخ که در آن زمان در مدار بود، گرفته شده، تکه‌هایی از پوشش گیاهی، از جمله درختان را مشاهده کرده است. کلارک در آن زمان که در جریان مجموعه سخنرانی‌های یادبود ورنر فون براون در موزه ملی هوا و فضای اسمیتسونیان از طریق تلفن صحبت می‌کرد، گفت:«وقتی می‌گویم واقعاً خوب، کاملاً جدی هستم، به این تصاویر جدید از مریخ نگاه کنید. در واقع چیزی در حال حرکت و تغییر با فصول است که حداقل نشان دهنده پوشش گیاهی است.» شاخه‌هایی که کلارک فکر می‌کرد روی سطح مریخ دیده است همان‌هایی هستند که زمین‌شناسان مریخ آن‌ها را «عنکبوت» می‌نامند، این شاخه‌ها در فصل‌های مختلف متفاوت هستند، اما دلیل آن‌ها ذوب فصلی کلاهک‌های یخی دی‌اکسیدکربن است که در مریخ وجود دارد.

عنکبوت آبی مودار

به نظر می‌رسد تصاویر گرفته شده توسط یک مدارگرد آژانس فضایی اروپا (ESA) در سال ۲۰۱۹، عنکبوت مودار عظیمی را نشان می‌دهد که پاهای خود را در یک کوه مریخ پراکنده کرده است. اما واقعیت چیز دیگری است. این پاهای دوکی در واقع مسیرهای صدها گردباد کوچک یا گرد و غباری هستند که از خط الراس عبور کرده‌اند. مشخص نیست که چرا این کوه کانون گردباد است، اما دانشمندان ESA می‌گویند که نحوه حرکت توده‌های هوا در اطراف منطقه ممکن است دلیل تشکیل چنین چیزی باشند.

یا شاید سوسک!

به نظر می‌رسد دیدن خزنده‌ها موضوعی قابل توجه در مریخ باشد. در سال ۲۰۱۹، ویلیام روموزر، پروفسور بازنشسته که ویروس‌ها را در حشرات و دیگر بندپایان مطالعه می‌کند، ادعای شگفت‌انگیزی کرد: او گفت که می‌تواند سوسک‌ها و سایر حشرات و حتی خزندگان را روی سطح مریخ ببیند. روموزر پس از بررسی عکس‌های گرفته شده توسط مریخ‌نوردان ناسا که شکل‌های بیضی زیادی را روی سطح مریخ نشان می‌دهند، به این نتیجه رسید. اما پاریدولیا دوباره به چشم می‌خورد، این لکه‌های بیضی چیزی نبودند جز، سنگ.

سنگی که با مته سوارخ شده‌است

مریخ همانطور که همه می‌دانیم سیاره سرخ است. پس این سنگ سبز عجیب و غریب که توسط مریخ نورد Perseverance کشف شده است چیست؟ این سنگ حدود ۱۵ سانتی متر طول دارد و در دهانه Jezero مریخ، نزدیک به محل فرود مریخ نورد قرار دارد. مریخ نورد قبلاً سنگ را با لیزر متلاشی کرده است تا بخشی از آن را تبخیر کند. ابر بخار توسط دوربین‌ها و طیف‌سنج‌های مریخ نورد مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد تا ترکیب شیمیایی آن آشکار شود. شاید پاسخ این معما فاش شود.

کانال‌های مریخی

در طول نزدیک شدن مریخ به زمین در سال ۱۸۷۷، اخترشناس ایتالیایی جیووانی شیاپارلی از طریق تلسکوپ خود نگاه کرد و شیارهایی را در سطح سیاره سرخ مشاهده کرد. کلمه ایتالیایی که او برای آنها به کار برد، در انگلیسی به «کانال» ترجمه شد، که باعث شد بسیاری در دنیای انگلیسی زبان به این نتیجه برسند که مریخ دارای حیات هوشمند است که سیستمی از آبراه‌ها را ساخته است.

این نظریه در اوایل قرن بیستم رد شد، زمانی که نشان داده شد که «کانال‌ها» صرفاً توهمات نوری هستند: هنگامی که از طریق تلسکوپ‌های بی‌کیفیت مشاهده می‌شوند، به نظر می‌رسد که ویژگی‌های نقطه‌مانند، مانند کوه‌ها و دهانه‌های مریخ یه صورت خطی و مستقیم به یکدیگر متصل می‌شوند. با تجزیه و تحلیل طیف‌سنجی نوری که از این خطوط در مریخ انجام شد، نشان داده شد که هیچ آب و کانالی در سطح آن وجود ندارد.