اولویت امروز ایران ما چیست؟

امید جهانشاهی در عصر ایران نوشت: با دوستانی چند، پرسشی را در میان نهادم پرسیدم که مدتی دغدغه‌ام بود: اولویت امروز ایران ما چیست؟ 

دوستی  گفت بی‌هیچ تردید اولویت اصلی رفع تحریم‌هاست که تولید و تجارت و اشتغال و معیشت و سرمایه گذاری بر صنایع مختلف را دشوار کرده است. اینکه به هر دولتی انتقاد می‌شود که به خاطر ناکارآمدی شماست که مشکلات اقتصادی و معیشتی حل نمی‌شود، نشان می‌دهد حل این مشکلات بیش از کارآمدی دولت‌ها به رفع تحریم‌ها وابسته است. تحریم اجازه رونق تولید و تجارت را نمی‌دهد و هدف از تحریم هم البته همین است. تجارت وقتی رونق دارد که تولید رونق داشته باشد و تحریم‌ها مانع ورود منابع اولیه و فناوری و انجام مبادلات مالی عادی است و لذا نه تولید می‌تواند گسترش یابد و نه تجارت رونق می‌گیرد. اولویت باید رفع تحریم‌ها باشد تا بتوانیم نفت را درست بفروشیم؛ تا دولت‌ها بتوانند برای صنایع نفت و گاز سرمایه گذار جذب کنند، تا تولید و تجارت را رونق دهند.  

دوست دیگری اما می‌گفت چه چیزی مهم‌تر از محیط زیست. اسم آن گویای روشن اهمیت آن است: محیطی که در آن زیست می‌کنیم. رودخانه ها که بمیرند، دریاچه‌ها که خشک شوند، جنگل‌ها که مدام کمتر شوند، زندگی سخت تر می‌شود. خسارت‌های مالی بی‌توجهی به محیط زیست را در شمار نمی‌توان آورد. این دوست به نقل از مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان محیط زیست گفت خسارت ناشی از مدیریت نادرست پسماندها در سال گذشته حدود 45 هزار میلیارد تومان بوده است. این 45 هزار میلیارد تومان تنها بخش کوچکی از بی‌توجهی به محیط زیست است؛ خسارت ناشی از کاهش مراتع، خشک شدن دریاچه ارومیه و غیرو غیر قابل محاسبه است و باید توجه به محیط زیست در اولویت باشد.  

دوستی دیگر می‌گفت اصلاح نظام اداری و مدیریتی کشور اولویت اصلی است. او معتقد بود این تفکیک استانی به شکل فعلی چندان توجیه ندارد و جواب‌گو نیست، باید مثلاً‌ مردمان کویری با مردمان زاگرس نشین تفکیک شوند، توسعه و مدیریت انرژی و منابع آب در این مناطق باید متفاوت و متناسب با ویژگی‌های آن مناطق باشد. از نظر او، ساختار نمایندگی مجلس ایراد جدی دارد چون نمایندگان مجلس دغدغه شان امتیاز گیری برای شهرستان خودشان است بی توجه به مختصات اقلیم و آمایش سرزمینی. به‌جای افق های بلند، تمرکز بر مسائل موثر بر رای‌‌آوری در دور بعد انتخابات و یا گرفتن پست بالاتر است. او می‌گفت ما به یک مجلس دیگر برای مسائل کلان و بلندمدت ملی نیاز داریم. ما به تحزب نیاز داریم و شناسنامه دار کردن مسئولان کشور. سیستم باید بتواند یک مدیر ناکارآمد را توبیخ کند اما در حال حاضر نمی‌تواند. یکی از دلایلش این است که نظام رسانه ای مشکلات جدی دارد که مهمترین آن دولتی بودن همه رسانه‌های بزرگ است.  

امروز پروژه های بزرگی برای حذف پول کاغذی، خودران کردن اتوبوس های شهری، توسعه تجارت الکترونیک و ... وجود دارد. محیط اکوسیستم دیجیتال به شدت در حال گسترش است و قدرت بازیگری پلتفورم ها در صنایع مدام بیشتر می‌شود. امروز رقابت در میزان سرمایه گذاری برای توسعه اقتصاد دیجیتال و جذب خبرگان حوزه فناوری اطلاعات است چون ارزش آفرینی مبتنی بر فناوری‌های دیجیتال در حال گسترش است و فردا جهان دیگری در حال ظهور خواهد بود که دیگر ثروت در نفت نیست، در مدیریت داده است.  

دوستی عقیده داشت اولویت امروز باید گردش‌گری باشد چون با این همه ظرفیت در تنوع طبیعی و جاذبه‌های معماری و تاریخی، می توان ایجاد اشتغال کرد و ثروت آفرینی کرد. اولویت امروز در این شرایط فعلی توجه به گردش‌گری است. دوست دیگری می‌گفت ما الان هم داریم فقیر می شویم و هم پیر، اما همه فقیر شدن را حس می کنند و همه جا از آن سخن گفته می شود اما به هشدارهای پیر شدن جمعیت توجه نمی شود. وضعیت معیشتی و گرانی و تورم باعث بی توجهی اجباری و عمدی شده است. از نظر او یکی از اولویت های امروز باید توجه به سیاست های افزایش فرزندآوری باشد چون نسبت جمعیت در سنین کار به جمعیتی که کار نمی کند (یعنی جمعیت بالای 65 سال و زیر 15 سال) برای یک کشور در حال توسعه مثل ما مهم است.  

دوستانم هر یک از زاویه ای به مسائل ایران نگریستند و اولویتی را برشمردند. یکی از اولویتی به نام مدیریت منابع آب سخن گفت، آن یکی در مورد اهمیت طرح آمایش سرزمینی گفت که بی تردید همه آنها در مجموع مسائل مهمی هستند. اما به گمانم توجه به همه این موارد یک پیش شرط می خواهد، یک پیش زمینه؛ یعنی فراتر از این ها و قبل از همه اینها اولویتی دیگر باید در صدر بنشیند و آن ایران‌گرایی است. وقتی ایران در کانون باشد و شناخت ایران محور   باشد آن وقت همه اینها مهم می شوند.  

منظور از ایران‌گرایی اولویت دادن به شناخت ایران است برای توسعه ایران. ایران‌گرایی بر خلاف باستان گرایی، پروژه ای کذایی در مقابل دین نیست؛ بلکه دین‌ هم بخشی از فرهنگ آن است و آیین های دینی بخشی از سنتها و آیین های او هستند و با هم تعریف می شوند؛ چه یزدان پرستی در میان ایرانیان سابقه ای چند هزار ساله دارد و حرمت ادیان مختلف و نمادهای آنها همیشه در میان ایرانیان وجود داشته است.

کوروش بزرگ وقتی دولت شهرهای مختلف که هر یک را آیینی جدا بود و مدام با هم در ستیز بودند را یک به یک فتح کرد، حرمت آیین ها و نمادهای خاص آنها را پاس داشت و همه آنها را ذیل یک حکومت سراسری یکپارچه کرد تا به جای جنگ بر سر تفاوت ها، با هم به تجارت بپردازند و این چنین بود که کشاورزی و تولید توسعه یافت و مرحله دیگری از آبادی و تمدن شکل گرفت و هخامنشیان توانستند یادگارهای ماندگاری در تاریخ بشر ثبت کنند.  

ایران گرایی نه تنها ضد دین نیست بلکه از نمادها و آیین های دینی برای مهر و مدارا و مروت و جوانمردی و راستی همچون منبعی ارزشمند نهایت بهره را می جوید. اسلام بخشی از هویت و فرهنگ ایرانیان است که جلوه های آن در معماری و سنتهای محبوب مردمی پیداست. درعین حال، ایران‌گرایی تنها محور همدلی و همراهی برای همه ایرانیان با هر دین و مذهب است برای ساختن ایران. چون ایران‌گرایی بیش از هر عقیده سیاسی به خود خانه توجه دارد و آنچه خانه را برای همه ایرانیان خواستنی می‌سازد. اولویت اصلی ایران‌گرایی است.