چرا این ۵ حیوان در «تیک‌تاک» پربازدید شده‌اند؟

فرادید: شاید شخصیت محبوب عالم حیوانات در اینترنت «گربه‌ها» باشند، اما حیوانات دیگری هم از محبوبیت برخوردارند. سمندر مکزیکی، پایتون توپی، اژد‌های ریش‌دار، بیوه‌ی سیاه و برگچه‌خوار جزو جانوارانی هستند که در تیک‌تاک میلیارد‌ها بار بازدید داشتند. بخشی از دلیل این محبوبیت بامزگی آنها یا شاید زشتی بانمک آنهاست. اما کارشناسان می‌گویند محبوبیت آنها به خود ابزار اینترنت هم بستگی دارد.

مردم با این ویدئو‌ها ارتباط برقرار می‌کنند، چون کپشنی که برای آنها نوشته می‌شود به آنها جنبۀ انسانی میدهد. این قبیل ویدئو‌ها به ما انگیزه می‌دهد به حیات‌وحش اهمیت بیشتری بدهیم اما یک جنبۀ منفی پنهان هم دارد و آن افزایش علاقه‌ی مردم به نگهداری از آن‌ها به عنوان حیوان خانگی است.

این حیوانات چطور دل ما را به دست آوردند و ستایش آن‌ها چه ضرری برای خودشان دارد؟

سمندر مکزیکی (اکسولوتل)

سمندر‌های مکزیکی دوزیستان کوچک بومی مرکز مکزیک هستند؛ جایی که به واسطه آلودگی، از دست دادن سکونتگاه و گونه‌های مهاجم، به شدت در معرض خطر قرار گرفتند. تنها ۵۰ تا ۱۰۰۰ سمندر مکزیکی در سکونتگاه بومی‌شان باقی مانده‌اند. اما به عنوان حیوان خانگی، محبوبیت آن‌ها رو به افزایش است و شمار بازدیدشان در تیک تاک دست‌کم ۳.۱ میلیارد است. شاید دلیل این محبوبیت سر و چشمان بزرگ آن‌ها باشد که نوزادان را به یاد ما می‌آورد و انگیزه مراقبت را در ما بیدار می‌کند.

اوریانا آراگون، روانشناس اجتماعی دانشگاه سینسیناتی می‌گوید: «بامزه بودن در رفتار انسان نقش بسزایی دارد. ما به واسطه ساختار تکاملی‌مان، با مشاهده‌ی یک چیز بامزه، موجی از احساسات را بروز می‌دهیم که حتی گاهی‌اوقات ما را به فشار دادن آن چیز بامزه ترغیب می‌کند؛ واکنشی که آراگون و تیمش سال ۲۰۱۵ در دانشگ‌ها یِیل آن را بررسی کردند. حضور سمندر مکزیکی در بازی‌های ویدئویی معروف از جمله Fortnite، Roblox و Minecraft شاید دلیل افزایش تقاضا برای نگهداری آن‌ها به عنوان حیون خانگی است. اگر ما انسان‌ها ندانیم چگونه مراقبت حیوانات باشیم، این میل به نگهداری، خطراتی را برای این حیوانات در بر خواهد داشت.

پناهگاه‌های حیوانات نیوزلند سال ۲۰۲۲ هزاران سمندر مکزیکی را پذیرفتند، چون خریداران بی‌تجربه به طور تصادفی جفت‌های زادآوری را خریدند که سرگرم گذاشتن صد‌ها تخم شدند. یکی از صاحبان پناهگاه حدس می‌زند که این پدیده در آن زمان با بازی Minecraft ارتباط داشت.

پایتون توپی

اجداد ما باید برای زنده ماندن به مار‌ها دقت خاصی می‌کردند. دیدن مار مغز «بدوی» (جایگاه واکنش جنگ و گریز) ما را درگیر می‌کند. شاید واکنش آنی و فاصله ایمن بازدیدکنندگان از این حیوانات دلیل ۲.۳ میلیارد بازدید پایتون توپی در تیک تاک باشد؛ یک مار غیرسمی با الگو‌های زیبا. بر اساس مطالعه‌ای که سال ۲۰۲۲ در مجله Anthrozoos منتشر شد، محبت صاحبان خزندگان به آن‌ها فرقی با محبت افراد دیگر به حیوانات خانگی‌شان ندارد.

ما انسانها خواهان دوست داشتن و دوست داشته شدن هستیم. این نیازی است که معمولاً در روابط‌مان با حیوانات خانگی خواهان برطرف کردن آن هستیم. تماشای حیوانات خونسرد و آرام تجربه‌ی آرامش‌بخش و خوشایندی است. تماشای مار‌ها نیز اگرچه آرام‌بخش است، اما مار‌ها نیاز‌های خاصی دارند، از جای مناسب زندگی گرفته تا دما و رطوبت درست! طبق مطالعه‌ای که سال ۲۰۲۲ درباره مار‌های خانگی انجام شد ۵۴.۷ درصد مارها جایی نگهداری می‌شوند که نمی‌توانند به طور کامل خودشان را کش دهند و دراز کنند و ۴۸.۱ درصد صاحبان مارها، رطوبت فضای نگهداری آن‌ها را اندازه‌گیری نمی‌کنند.

بسیاری از حیوانات خانگی غیرمتداول (نظیر گرگ، راکون، کروکودیل ...) در جریان حمل و نقل عذاب می‌کشند یا جانشان را از دست می‌دهند. آن دسته از حیوانات خانگی غیرمتداول که خانه‌ی جدیدی برایشان پیدا نمی‌شود و در حیات وحش رها می‌شوند یا می‌میرند یا اگر محیط مناسب باشد مهاجم می‌شوند.

اژد‌های ریش‌دار

این مارمولک استرالیایی بومی ۲.۲ میلیارد بار در تیک تاک بازدید داشته و محبوب‌ترین گونه میان خزندگان است. اژد‌های ریش‌دار فرز است با صورتی کشیده و نوک‌تیز و همانطور که از نامش پیداست زیر چانه‌اش برآمدگی‌های تیزی دارد که اگر احساس خطر کند یا بخواهد نظر جنس ماده را به خود جلب کند، باد کرده و رنگشان تیره می‌شود. بدیهی است ظاهر این حیوان ماقبل‌تاریخ-طور و وحشی است، اما معمولاً در ویدئو‌هایی که از آن‌ها منتشر می‌شود، انسانی در حال ناز و نوازش و ابراز محبت به آنهاست. این تناقض چهره با رام بودن، جالب است. طبیعی است جاذبه‌ی تماشای کسی که با دست به سگش غذا می‌دهد به اندازه‌ی کسی نیست که همین کار را برای اژدهای ریشدار انجام می‌دهد.

نکته‌ی مهم این است که از آنجا که ما فقط تکه‌هایی از زندگی این حیوانات خانگی نامتعارف را در رسانه‌های اجتماعی می‌بینیم، شاید تصور کنیم نگهداری از آن‌ها به عنوان حیوان خانگی آسان است اما اصلا اینطور نیست. برای مثال، از ملزومات نگهداری اژد‌های ریش‌دار به عنوان حیوان خانگی تضیمن رفاه آن‌ها در خانه است، از نورپردازی فرابنفش B گرفته تا مکمل‌های کلسیم.

عنکبوت بیوه سیاه

عنکبوت بیوه سیاه ماده، گیرایی کلاسیک خاصی دارد؛ پا‌های بلند، بدن گرد بسیار سیاه و طرح یک ساعت شنی قرمز روشن روی شکم. شاید ۶.۵ میلیارد بازدید این حشره در تیک تاک با این حقیقت ارتباط داشته باشد که سمی‌ترین عنکبوت آمریکایی شمالی است و همین خطر، بخشی از جاذبه و گیرایی بیوه سیاه است. وقتی مردم از چیزی مطمئن نباشند یا به دنبال کسب اطلاعات می‌روند یا از اطلاعات فرار می‌کنند. تیک تاک کار دسته‌ی دوم را برای تحقیق درباره‌ی این موجود ترسناک آسان کرده است. بخشی از رازآمیز بودن بیوه سیاه این است که بعید است بتوانید آن را ببینید. بیوه سیاه در طول روز دوست دارد خودش را در تاریکی پنهان کند.

گول رسانه‌های اجتماعی را نخورید، چون حیوانات وحشی حیوانات خانگی وحشتناکی از آب درمی‌آیند. اما اگر اصرار دارید بیوه سیاه را به عنوان حیوان خانگی نگه دارید باید جایگاه مناسبی برای او پیدا کنید و نگذارید دیگران با دست لخت به او دست بزنند، گرچه این عنکبوت فقط در دفاع از خودش نیش می‌زند، اما در صورت نیش خوردن از این عنکبوت توصیه می‌شود به پزشک مراجعه کنید.

همیشه در خصوص تجارت حیوانات وحشی به عنوان حیوانات خانگی، نگرانی‌های اخلاقی وجود دارد، اما در مورد عنکبوت‌ها یک نکته مثبت وجود دارد و آن این است که مردم بیشتری می‌توانند این حیوانات زیبا و جذاب را از نزدیک ببینند.

کاپی‌بارا

این بومیان آمریکای جنوبی بزرگ‌ترین جوندگان دنیا با ۶.۸ میلیارد بازدید در تیک تاک هستند. کاپی‌بارا‌ها صورت بچگانه ندارند، اما آسیب‌پذیر و گرد به نظر می‌رسند و همین دو ویژگی کودکانه در این مورد هم انگیزه مراقبت از آن‌ها را در ما بیدار می‌کند. میل نگهداری از کاپی‌بارا‌ها به عنوان حیوان خانگی شاید برگرفته از میل به داشتن یک موقعیت اجتماعی خاص است، اینکه فرد با داشتن یک حیوان خانگی کمیاب نظر دیگران را به خود جلب کند.

برای حفاظت از حیوانات خانگی غیرمتداول نخست باید چهار مورد از پنج حوزه‌ای را در نظر بگیریم که برای رفاه این حیوانات بیشترین اهمیت را دارند: وقتی نوبت به غذا، جای زندگی، سلامت و رفتار  می‌رسد، حتماً نیاز‌های گونه‌ی آن‌ها را برآورده کنید. وقتی این چهار حوزه را پوشش دهید خود به خود به حوزه پنجم از رفاه حیوانات می‌رسید، یعنی سلامت روان. درست است که تماشای کاپی‌بارا‌ها و حیوانات دیگر در رسانه‌های اجتماعی لذت‌بخش است، اما آن‌ها نیز مانند خود ما، چه پشت و چه جلوی دوربین، سزاوار یک زندگی سالم هستند.