سلامت در ایران و هفت پیچ خطرناک

روزنامه هفت صبح: اگر تا چند سال قبل مسائل سیاسی و اقتصادی جزو لاینفک دغدغه های بسیاری از مردم بود، تغییر فضای جامعه و سطح مطالبات مردم در سال های اخیر پای پدیده های دیگری را به سطح اول مطالبات باز کرده و افکارعمومی حساس تر از گذشته پیگیر مسائل دیگری مانند بهداشت و سلامت هستند.

در روزگار سونامی سرطان و گسترش انواع و اقسام بیماری ها، شایعات مختلف پیرامون مضرات پدیده های مختلف دوران جدید زندگی، خیلی ها را به هراس انداخته و با وسواس خاصی به دقت اتفاقات حوزه سلامت را دنبال می کنند. آب های آلوده، پارازیت ها، آلودگی هوا و بنزین آلوده، صنایع لبنی، مواد غذایی مانند تن ماهی و آبلیمو و برنج، رنگدانه های استفاده شده در میوه ها و سبزی های آلوده جزو مواردی بودند که در سال های گذشته با فراز و نشیب های زیادی روبرو شدند.

وزارت بهداشت، سازمان محیط زیست و سازمان تنظیم مقررات سه ارگان درگیر با این ماجراها بودند که هر کدام روش های متفاوتی در پیگیری شایعات و راضی کردن افکار عمومی در پیش گرفتند. برخی از این سازمان ها مانند وزارت بهداشت به دلیل دارا بودن ابزارهای اجرایی با فراغ بال راحت تری به جنگ دشمنان سلامت رفتند و طوفان عظیمی را به راه انداختند.

از طرف دیگر برخی حوزه ها مانند پارازیت ها همچنان به عنوان یکی از مسائل لاینفک باقی مانده و حاشیه های سیاسی ماجرا سبب شده تا نظرها و بررسی های کارشناسی در فضای توأم با شک و بدبینی مطرح شود. مسئله مهم این نیست که همه این موارد گفته شده واقعا درست هستند یا نه، نکته آنجاست ک همین شایعات هولناک پیرامون این پدیده ها بسیاری از مردم و شهروندان را درگیر خود کرده و همین تفکرات منفی روی جامعه اثرات خوبی نخواهد گذاشت.

بنابراین وقت آن رسیده که مسئولان مختلف و درگیر با این ماجراها محافظه کاری را کنار بگذارند و همانند وزارت بهداشت با صراحت بیشتری با مردم صحبت کنند. همانگونه که در برخی موارد (مانند آب های آلوده) صحبت ها و نظرهای کارشناسی مشخص کرد که هیچگونه آلودگی در آب های مصرفی وجود ندارد و همه شایعات خنثی شد.

در این گزارش نگاهی انداخته ایم به همه موارد مناقشه انگیز دو، سه سال گذشته پیرامون حوزه سلامت و نحوه پیگیری ماجرا. برخی موضوعات و شایعات حل شده اند و برخی دیگر همچنان در ابهام قرار دارند. حتما شما هم موافق هستید که حل شدن این هفت مورد بسیاری از دغدغه های مردم را پاسخ خواهد داد و روزهای بدون ترس از سرطان و آلودگی در پیش خواهیم داشت.

آب های آلوده

بارها پزشکان و کارشناسان نسبت به این موضوع هشدار داده اند اما تنها یک بار یک مقام مسئول عالی رتبه دولتی رسما بر آن صحه گذاشت که یک طوفان رسانه ای هولناک راه انداخت. تابستان 89 مرضیه وحید دستجردی وزیر وقت بهداشت با گفتن یک جمله همه را شوکه کرد: «به دلیل اینکه درصدی از آب شرب تهران نیترات بالایی دارد، بنابراین توصیه می شود برای جلوگیری از عوارض آن، زنان باردار و کودکان شیرخوار از آب بطری استفاده کنند.»

بعد از اینکه اظهارات وزیر بهداشت در رسانه ها به طور گسترده انتشار یافت، نگرانی های جدی در میان توده های مردم هم به وجود آمد. با اینحال بلافاصله مسئولان «آبفا» موضوع را از بیخ و بن منکر شدند اما چند تن از نمایندگان مجلس گفتند آلودگی آب تهران انکارناپذیر است. با این حال چند روز بعد مجید نامجو وزیر نیروی وقت هم پاسخ داد و ماجرا را کلا تکذیب کرد. با پافشاری مجدد وزیر بهداشت این مناقشه ادامه پیدا کرد تا اینکه مجلس کمیته ای را مسئول بررسی این موضوع حیاتی کرد.

با این همه در نهایت اعلام شد آلودگی آب تهران صحت ندارد و وزیر نیرو آن را یک «شوی رسانه ای» نامید. بعضی ها هم مثل استاندار تهران گفتند انتشار این خبر کار مافیای آب معدنی بوده تا فروش خود را بالاتر ببرند. در نهایت هم معلوم نشد اگر اصل ماجرا یک شوی رسانه ای و کار مافیای آب معدنی بوده، چرا از سوی وزیر بهداشت صریحا تایید شده بود.

این موضوع چند سال مسکوت ماند تا چندی پیش یک ویدئوی جعلی در شبکه های اجتماعی منتشر شد که ادعا می کرد با یک آزمایش علمی آلودگی آب تهران را اثبات می کند که البته معلوم شد آن آزمایش هیچ پایه علمی نداشته است.

میوه های آلوده به افزودنی های غیرمجاز

چندی پیش یک محقق صنایع غذایی و استاد دانشگاه در گفتگو با رسانه ها اعلام کرد میوه هایی در بازار وجود دارد که در آنها از رنگدانه های غیرارگانیک استفاده شده و به شدت سرطانزا هستند. اعلام این خبر به منزله خدشه وارد شدن به این تلقی عمومی بود که میوه ها ضامن سلامتی هستند و همه توصیه های پزشکی مرتبط با آن اعتبار خود را یک شبه از دست دادند. به طور مثال گفته شد همین هنداونه های خوش آب رنگی که سرخی شان توی چشم می زند حاوی افزودنی های غیرارگانیک هستند و نه تنها به سلامتی انسان کمکی نمی کنند بلکه سرطانزا هم هستند.

بعدتر چند کارشناس تغذیه هم تایید کردند که بعضی افراد سودجو با ریختن رنگدانه های مصنوعی کنار بوته ها و درختان میوه محصولاتی تولید می کنند که برای سلامتی مضر هستند. حتی گفته شد رنگ محصولاتی مثل زیتون هم گاهی دستکاری می شود و خیلی نمی توان به سلامت آنها اعتماد کرد.

بلافاصله بعد از راه افتادن این موج، معصومه آباد نماینده شورای شهر تهران گفت هیچ میوه آلوده ای توسط سازمان میادین میوه و تره بار شهرداری توزیع نشده و میوه های موجود همه از نظر بهداشتی تایید شده هستند اما در نهایت ورود بعضی سموم و ترکیبات غیرطبیعی به مرحله آبیاری و کشت میوه ها اثبات شد.

مجلسی ها، وزارت بهداشت و کشاورزی را مسئول پیگیری این موضوع دانستند. بعد از مدت کوتاهی همانطور که از سوی افکار عمومی انتظار می رفت سازمان غذا و دارو به این مسئله ورود پیدا کرد و از برخورد قطعی با متخلفان خبر داد. در مجموع می توان گفت به رغم اقدامات انجام شده باید گفت هنوز این معضل به صورت یک معمای لاینحل برای مردم باقی مانده است.

تن ماهی، آبلیمو و برنج

چند سالی است که صحبت مضرات محصولات دیگری مانند برخی برنج های وارداتی به گوش می رسد و پس از گذشته چند سال، هنوز جزو یکی از ابهامات بزرگ مواد غذایی و سلامت کشور هستند. قصه دراز آلودگی برنج های وارداتی را همه به خاطر دارند و یادآوری آن ماجراها چندان ضروری نیست. مسئله آنجاست که در همان زمان آنقدر این مسئله تایید و تکذیب شد و با مسائل و حاشیه های سیاسی درآمیخت که هیچکدام از مردم عادی در آخر متوجه نشدند برنج های خارجی که مصرف می کردند آلودگی داشتند یا نه.

چند سالی از آن ماجراها گذشته و شرکت های مختلف همچنان برنج های خارجی خود را با انواع و اقسام جوایز به دست مردم می رسانند و دیگر از آن گمانه زنی ها خبری نیست. چند روز پیش هم دبیر سندیکای صنایع کنسرو از تقلبی بودن 99 درصد از آبلیموهای موجود در بازار خبر داد. او همچنین گفت که در برخی کنسروها روغن مایع وجود دارد و برخی به اشتباه فکر می کنند روغن داخل کنسرو تن ماهی همان روغن ماهی بوده و آن را مصرف می کنند. این اظهارات هنوز با واکنش های خاصی روبرو نشده و مصرف کنندگان هنوز در سلامت این محصولات ابهام دارند.

بنزین پتروشیمی

معصومه ابتکار از روزی که سکان هدایت سازمان حفاظت از محیط زیست در دولت یازدهم را در دست گرفت وارد یک چالش جدی در مورد بنزین های پتروشیمی شد. ابتکار معتقد است بنزینی که تولید آن از دولت قبل در واحدهای پتروشیمی آغاز شد) و مشکل کمبود بنزین کشور در دوران اوج تحریم ها را حل کرد) یکی از عوامل اصلی آلودگی هوای تهران و بسیار سرطانزاست. از سوی مقابل اما مجلسی ها و اعضای کمیسیون انرژی مجلس می گویند هیچ گزارشی از سرطانزا بودن بنزین های تولید پتروشیمی در دست نیست.

مخالفان ابتکار گفتند همسر او در واردات بنزین دست دارد که این موضوع به شدت از سوی رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست تکذیب شد. کم کم مسئولان دولت دهم در مقام دفاع از خود وارد ماجرا شدند و گفتند معاون رئیس جمهور از مطرح کردن این مباحث انگیزه سیاسی دارد. عده ای از وکلا هم گفتند از مسعود میرکاظمی وزیر وقت نفت به دلیل تولید این بنزین غیراستاندارد قصد شکایت دارند.

در نهایت از ابتدای امسال بنزین پتروشیمی از چرخه تولید حذف شد و توزیع بنزین یورو 4 در جایگاه ها جدی تر از قبل ادامه یافت. مدتی بعد گزارش هایی منتشر شد که با این اقدام وضعیت هوای تهران نسبت به قبل بهبود پیدا کرده است.

سبزیجات آلوده

«فاضلاب با سبزی به شکم تهرانی ها برمی گردد»؛ این یک شوخی پیامکی نیست. به گواه کارشناسان و پزشکان یک واقعیت محض است. موضوعی که سال هاست روی آن تاکید شده و هیچ وقت توجه جدی به آن نمی شود. شاید باورش سخت باشد. همین سبزیجاتی که عرفا به عنوان تضمین کننده سلامتی بدن انسان شناخته می شد می تواند به مهم ترین عامل شیوع انواع بیماری تبدیل شود.

در سال جاری هم دوباره این بحث به میان کشیده شد که آبیاری زمین های کشاروزی جنوب تهران با فاضلاب و پساب های صنعتی و بیمارستانی انجام می شود. این موضوع به یک تهدید جدی برای شهروندان تهرانی تبدیل شده است. چندی پیش یکی از اعضای کمیسیون کشاورزی گفته بود: «مصرف سبزیجاتی که با آب فاضلاب آبیاری شده اند می تواند موجب ایجاد بیماری در دستگاه گوارش شده یا از طریق خون به دستگاه های عصبی وارد شده و آنان را نیز دچار مشکل کند زیرا عامل بسیاری از بیماری های روده ای و گوارشی از جمله «سارمونلا»، «کمپیلوباکتر» و «آمیب» از طریق آب فاضلاب به سبزی و از طریق خوردن سبزی به بدن افراد منتقل می شود.»

تاکنون چندین جلسه بین اعضای کمیسیون ها بهداشت و کشاورزی با حضور وزرای مربوطه در این مورد تشکیل شده اما هنوز هیچ خبری از اقدام عملی برای مهار این بحران وجود ندارد. اعضای شورای شهر هم جداگانه اعلام کرده اند درصدد بررسی این معضل و پیدا کردن راه حل مناسب هستند.

لبنیات

لبنیات خصوصا شیرها از مدت ها قبل در معرض اتهامات عجیب و غریبی بودند اما اتهامات آنقدر سنگین و بزرگ بود که هیچ کس حتی تصورش را هم نمی کرد این محصولات کمک کننده سلامت، به دشمن درجه یک مردم تبدیل شود.

در چند سال گذشته قیمت لبنیات بالا و بالا رفت اما مردم تلاش کردند تا حد توان این محصولات را در سبد غذایی خود همچنان قرار دهند و سلامت خود را در آینده تضمین کنند. برای مردمی که از دیگر مایحتاج خود می زدند تا شیر را همچنان در سبد غذایی خود قرار دهند باورش سخت بود که در تولید این محصول تا چه اندازه تقلب و کم کاری صورت می گیرد.

دو، سه سال قبل ابتدا شایعه مخلوط شدن وایتکس با شیرها مطرح شد که خیلی زود همه موارد اتهامی توسط مسئولان رد شد و مصرف کنندگان با خیال راحت به مصرف این عنصر سلامت ادامه دادند. در هفته های گذشته اما وزیر بهداشت به قهرمان مردم تبدیل شد و یک تنه به جنگ برخی شرکت های لبنیات رفت. افشاگری او درباره شیرها و محصولات پرچرب چنان طوفانی در حوزه سلامت ایجاد کرد که مردم کمتر چهره ای را به یاد می آورند که تاکنون به این اندازه صراحت داشته و سلامت مردم برایش اهمیت داشته باشد.

پارازیت ها

ماجراهای امواج مضر و پارازیت ها از آن دست اتفاقاتی است که همچنان حل نشده باقی مانده و بحث ها درباره آن در جریان است. پارازیت ها آنقدر با مسائل سیاسی و پیچیده درآمیخته شده که هر اظهارنظر کوچکی طوفان سهمگینی به پا می کند و همه چیز در سایه جنجال ها رنگ و بوی تاریک به خود گرفته است.

در کنار پارازیت ها، دکل های تلفن همراه که روی برخی پشت بام ها نصب شده هم جزو موضوعات جنجالی سال های اخیر بوده که البته برخلاف مسئله پارازیت ها چون رنگ و بوی سیاسی به خود نگرفته خیلی راحت تر در مورد آن صحبت می شود.

این دو اتفاق یک نقطه مشترک دارند؛ هنوز هیچ کس نه تایید کرده که امواج و پارازیت ها مضر هستند و نه هیچ کس تایید کرده که این امواج مضر نیستند. البته برخی مسئولان چند باری تاکید کرده اند که این امواج مضر نیستند اما از طرف دیگر با برخی جمله های دو پهلو روبرو می شویم که هنوز ضررهای این امواج به اثبات نرسیده است.

این سیکل همچنان ادامه دارد و در پستوی کُنش های سیاسی اصل ماجرا به حاشیه سپرده شده است. در چند سال اخیر صحبت های زیادی از جانب پزشکان درباره افزایش سرطان ها مطرح می شود اما تاکنون کمتر مقاله و صحبت علمی درباره این موضوع مطرح شده است. در یکسال اخیر هم کمیته ای برای تعیین مضرات پارازیت ها در سازمان محیط زیست تشکیل شده که هنوز نتایج آن اعلام نشده و گفته شده به رئیس جمهور ارسال شده است.