کشف ماده لیتیوم در ایران به چه معناست؟

عصر ایران: هفته گذشته خبری در ایران منتشر شد که در هیاهوی رسانه ای داخل و خارج کشور گم شده و توجه چندانی به آن نشد.

اعلام کشف یک معدن بزرگ لیتیوم در استان همدان ایران می تواند پیامدهای مهم اقتصادی و راهبردی برای کشور داشته باشد.

لیتیوم یک ماده معدنی بسیار راهبردی در جهان است که اهمیت آن روز به روز و سال به سال در حال افزایش است و پیش بینی می شود مصرف آن تا ۲ دهه آتی به بیش از ۵ برابر میزان کنونی برسد و از سوی دیگر کمی منابع این ماده معدنی مهم، اهمیت معادن کشف شده آن در سطح دنیا را دو چندان می کند.

در این رابطه وبگاه نشریه هندی" ایندین اکسپرس" نوشت:

مقامات ایرانی مدعی شدند که معدنی حاوی ۸.۵ میلیون تن سنگ لیتیوم در استان همدان این کشور کشف کرده اند. لیتیوم یک ماده خام حیاتی برای تولید باتری است که در انواع دستگاه های الکترونیکی از تلفن های همراه گرفته تا خودروهای برقی استفاده می شود.

یک مقام ارشد وزارت صنعت، معدن و تجارت ایران روز دوشنبه گذشته گفت که یک معدن واقع در غرب استان همدان حاوی حدود ۸.۵ میلیون تن سنگ لیتیوم است.

به گفته مقامات ایرانی، این کشف در غرب استان همدان انجام شده و انتظار می‌رود به زودی ذخایر سنگ لیتیوم بیشتری کشف شود.

اگر این خبر درست باشد، این کشف یک دستاورد بزرگ برای ایران خواهد بود که اقتصاد آن دهه‌ها تحت تحریم‌های آمریکا آسیب دیده است. با توجه به نقش مهم لیتیوم در ساخت باتری ها، انتظار می رود طی دهه های آتی و همزمان با اقبال جهانی به مصرف انرژی های پاک و جدید به جای انرژی های فسیلی، نقش مواد معدنی همچون لیتیوم حتی بسیار مهم تر از امروز شود. این اولین کشف ماده معدنی لیتیوم در ایران است.

بر اساس گزارش سازمان زمین شناسی آمریکا، بزرگترین منابع لیتیوم شناسایی شده جهان (بدون احتساب ایران) به شرح زیر است: بولیوی، 21 میلیون تن؛ آرژانتین، 20 میلیون تن؛ شیلی، 11 میلیون تن؛ استرالیا 7.9 میلیون تن چین 6.8 میلیون تن و اخیرا منابع لیتیوم استنباط شده 5.9 میلیون تنی در منطقه جامو و کشمیر هند کشف شده است.

اهمیت لیتیوم در دنیای امروز

لیتیوم در زندگی مدرن امروز همه جا وجود دارد و در انواع دستگاه های الکترونیکی، از تلفن های همراه گرفته تا خودروهای برقی یافت می شود – اساسا هر چیزی که به باتری قابل شارژ نیاز دارد، حاوی ماده معدنی لیتیوم است.

این در درجه اول به دلیل وزن کم لیتیوم در مقایسه با سایر فلزات (مانند نیکل، مورد استفاده در باتری های سنتی) و همچنین پتانسیل الکتروشیمیایی برتر آن است.

لیتیوم به ویژه در زمینه افزایش نگرانی ها از تغییرات آب و هوایی اقلیم زمین،  به عنوان جایگزینی ارزشمند به جای مواد فسیلی آلاینده معرفی شده است. در حال حاضر، تمام خودروهای الکتریکی در بسته‌های باتری خود از لیتیوم استفاده می‌کنند و تقاضا در دهه‌های آینده به‌طور تصاعدی افزایش خواهد یافت.

گزارش بانک جهانی در سال 2020 در مورد انرژی های پاک تخمین می زند که تولید مواد معدنی مانند گرافیت، لیتیوم و کبالت می تواند تا سال 2050 نزدیک به 500 درصد افزایش یابد تا تقاضای رو به رشد برای فناوری های انرژی پاک را برآورده کند.

این کشف گزارش شده چه معنایی برای ایران دارد

از زمان انقلاب 1979 ایران، روابط ایران با غرب تیره و تار بوده است.

اولین تحریم‌ها علیه ایران از همان سال 1979 توسط آمریکا اعمال شد و در حالی که تحریم ها در پی مصالحه بر سر بحران اشغال سفارت خانه آمریکا در تهران، در سال 1981 برداشته شد دوباره در سال 1987 با ادعای "حمایت ایران از تروریسم بین المللی" اعمال شدند. از آن زمان تاکنون، ایران با تحریم های مختلفی از سوی آمریکا، اتحادیه اروپا و سازمان ملل مواجه شده است که شدت آنها بسته به فضای سیاسی بین المللی در نوسان است.

این تحریم‌ها که از دهه نخست قرن بیست و یکم برای تاثیرگذاری بر برنامه بحث‌برانگیز غنی‌سازی اورانیوم تشدید شده اند، در طول سال‌ها بر اقتصاد ایران و مردم آن تاثیر گذاشته است و توانایی ایران را برای مشارکت در اقتصاد جهانی با مشکل مواجه کرده‌ و کشور را با کمبودهای دائمی در همه بخش‌ها، از مواد غذایی و کالاهای مصرفی گرفته تا فناوری، مواجه کرده‌اند.

در این زمینه، کشف گزارش شده سنگ معدن لیتیوم یک دستاورد بزرگ برای اقتصاد ملی ایران خواهد بود. محمدهادی احمدی، یکی از مسئولان  وزارت صنعت ایران روز جمعه در مصاحبه ای از پتانسیل صادرات فوق‌العاده این فلز گرانبها و استفاده احتمالی آن توسط بسیاری از صنایع داخلی ایران استقبال کرد.

چالش های پیش رو

با این حال، این کشف به طور فوری روی اقتصاد تحت تحریم ایران تاثیر نخواهد گذاشت. به گفته احمدی، آماده سازی معادن لیتیوم کشف شده در همدان با وسعت پنج تا شش کیلومتر مربع برای بهره برداری، حدود 4 سال زمان نیاز دارد.

نکته مهم این است که در بیانیه های رسمی ایران هنوز به مرحله اکتشاف اشاره نشده و یا اطلاعات فنی در مورد ذخایر ارائه نشده است. در حالی که ایران ممکن است به خوبی ذخایر سنگ لیتیوم را کشف کرده باشد، اهمیت واقعی این یافته تنها زمانی قابل ارزیابی است که اطلاعات بیشتری در مورد ذخایر مذکور منتشر شود.

بر اساس چارچوب سازمان ملل متحد برای طبقه بندی ذخایر و منابع سوخت جامد و کالاهای معدنی (UNFC 1997)، منابع با استفاده از سه معیار اساسی که بر قابلیت بازیافت آنها تاثیر می گذارد طبقه بندی می شوند.

اکتشاف اخیر لیتیوم در هند به عنوان G4 طبقه بندی شده: به این معنی که آنها محصول یک مطالعه شناسایی هستند، نه مطالعات پیشرفته تر امکان سنجی و توسعه تجاری.

این احتمال وجود دارد که کشف ایران نیز در این مرحله از طبقه بندی باشد. در این صورت، کار بیشتری برای تثبیت قابلیت تجاری ذخایر و همچنین تنظیمی که بتوان در آن استخراج معادن انجام داد، مورد نیاز است. به ویژه در شرایط تحریم های اقتصادی که ایران با آن مواجه است، این یک چالش خواهد بود.