علت خونریزی مقعدی چیست و چطور درمانش کنیم؟

روزیاتو: نگاه کردن به کاسه توالت و دیدن خون می‌تواند استرس‌زا و نگران کننده باشد. ممکن است ذهنتان برای پیدا کردن علت خونریزی مقعدی به جاهای زیادی برود، زیرا این زنگ خطر به صدا درآمده که یک جای کار می‌لنگد. خونریزی مقعدی که به آن خونریزی رکتوم هم می‌گویند یکی از علائم بسیاری از بیماری‌هاست که می‌تواند خفیف و یا نشانه‌ای از مشکلی جدی مانند سرطان روده بزرگ باشد.

آیا خونریزی مقعدی یک مشکل جدی است؟

خونریزی مقعد (Anal bleeding) یکی از مواردی است که ممکن است برای هرکسی اتفاق بیفتد. این علامت گوارشی می‌تواند نشان‌دهنده‌ یک بیماری جدی یا خفیف باشد. خونریزی مقعدی همچنین می‌تواند با علائم خطرناک و یا بی‌خطر همراه بوده و با درد یا بدون درد باشد.

خونریزی مقعدی را باید به طور جدی مورد بررسی قرار داد. توجه داشته‌ باشید که در صورتی که خونریزی مقعدی دارید، باید به متخصص گوارش مراجعه کنید. اگر شخصی خونریزی مقعدی داشته‌ باشد و آن را جدی نگیرد، ممکن است به سرطان کولون مبتلا باشد و به خاطر عدم آگاهی، اقدامی برای درمان آن انجام ندهد.

دستگاه گوارش شامل مری، معده، روده باریک، روده بزرگ، راست روده (رکتوم) و مقعد است. آسیب به هر کدام از این نواحی می‌تواند موجب خونریزی و دفع آن از طریق مدفوع شود. رنگ خونی که در مدفوع خود می‌بینید می‌تواند به شما نشان دهد که محل خونریزی کجاست.

• خون قرمز روشن معمولا به معنای خونریزی کم در روده بزرگ یا راست روده است.

• خون قرمز تیره یا خرمایی مایل به قرمز می‌تواند به معنای خونریزی بالاتر در روده بزرگ یا روده کوچک باشد.

• ملنا (مدفوع تیره و قیرمانند) اغلب به خونریزی در معده، مانند خونریزی ناشی از زخم معده اشاره می‌کند.

گاهی اوقات، خونریزی مقعدی با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیست و فقط از طریق میکروسکوپ می‌توان آن را دید. این نوع خونریزی معمولا در طول آزمایش نمونه گیری از مدفوع مشاهده می‌شود.

علائم خونریزی مقعد

خونریزی از سیستم گوارش ممکن است به هر کدام از صورت‌های زیر دیده شود:

• خون قرمز روشن بر روی مدفوع

• خون تیره در ترکیب با مدفوع

• مدفوع سیاه و قیری رنگ (ملنا)

• خون قرمز روشن در استفراغ

• استفراغ با خون تیره رنگ

خونریزی مقعد ممکن است کاملا بدون علامت باشد که به آن خونریزی مخفی می‌گویند. خونریزی گاهی با علائمی مانند درد مقعد، اسهال، یبوست، مدفوع تیره، دفع مخاط با مدفوع همراه است. همچنین در مواقعی که خونریزی شدید و ناگهانی باشد با علائمی مانند درد شکم، ورم شکم، کاهش وزن ناخواسته و کم خونی همراه بوده و بیمار به دنبال کم خونی ممکن است دچار هر کدام از علائم زیر شود:

• رنگ پریدگی

• احساس ضعف

• غش کردن

• احساس سرگیجه هنگام ایستادن

• خستگی

• افزایش ضربان قلب

• درد یا گرفتگی شکم

درد مقعد و خونریزی نشانه چیست؟

حتما برای شما هم پیش آمده است که هنگامی که مدفوع حجیمی دارید، و یا بیماری‌هایی دارید که با زخم روده همراه هستند، خونریزی همراه با درد بروز می‌کند. حتی در مواردی که فرد به بواسیر مبتلا است هم ممکن است که درد و خونریزی را با هم داشته‌ باشد. این مشکل آزاردهنده و دردناک است.

خونریزی مقعدی می‌تواند علامت بیماری‌هایی مانند بیماری التهابی روده، هموروئید، زخم یا شقاق و بیماری‌ های روده‌ای دیگر باشد که هر کدام می‌توانند همراه با درد باشند. فراموش نکنید که خونریزی مقعدی بدون درد هم وجود دارد.

خونریزی مقعد همراه سوزش و درد نشانه چیست؟

از اصلی‌ترین علت‌های خونریزی مقعد همراه با سوزش و درد زمانی است که فرد به شقاق مبتلا می‌شود. شقاق زخمی است که در انتهای روده ایجاد می‌شود، بسیار دردناک و در بیشتر موارد با خونریزی همراه است. حتما برای درمان شقاق باید به متخصص گوارش مراجعه کنید زیرا ممکن است که همراه با عفونت شود.

از دیگر بیماری‌های روده که می‌تواند با خونریزی مقعدی، سوزش و درد همراه شود، بیماری‌های التهابی روده هستند. برای درمان هر یک از این بیماری‌ها باید به متخصص گوارش و کبد مراجعه کنید.

خونریزی شدید مقعد چگونه است؟

اما چه میزان خونریزی از مقعد خونریزی شدید مقعدی محسوب می‌شود؟ توجه داشته‌ باشید که مقدار کم خونریزی مقعدی همان مقداری است که قطره قطره دیده می‌شود. هنگامی که شخص به خونریزی مقعدی کم مبتلا باشد، معمولا خطر جدی او را تهدید نمی‌کند. البته در صورتی‌که غربالگری‌های سرطان روده را بدون خطر از سر گذرانده باشد.

مقدار متوسط خونریزی به خونریزی از مقعد با دفع لخته‌های کوچک و دستمال کاغذی خونی شده ارزیابی می‌شود. همچنین ممکن است که کاسه‌ توالت هم رنگ بگیرد.

اما خونریزی شدید مقعد چیست؟ هنگامی که خونریزی همراه با دفع لخته و به صورت قطع و وصلی باشد خونریزی شدید محسوب می‌شود. خونریزی شدید بسیار خطرناک است و در صورتی که درمان نشود می‌تواند مشکلات بسیاری برای فرد ایجاد کند که کمترین آنها کم خونی است.  

خونریزی مقعد بدون درد نشانه چیست؟

در موارد بسیاری خونریزی مقعدی بدون درد رخ می‌دهد. خونریزی مقعدی که بدون درد باشد در ۹۰٪ مواقع به علت هموروئید است. بواسیر ممکن است که هیچ دردی نداشته‌باشد اما لکه بینی و خونریزی را نشان دهد.

گاهی نیز ممکن است که خونریزی بدون درد ناشی از سرطان باشد که این مسئله بسیار اهمیت دارد و نگران کننده است. کسانی که هنگام مشاهده خون در مقعد دردی ندارند، باید تست‌ های غربالگری سرطان روده را انجام دهند.

علت خونریزی مقعد چیست؟

علل خونریزی از مقعد بسته به محل آن متفاوت است. بسیاری از بیماری های گوارشی ممکن است باعث خونریزی مقعد شوند. در ادامه به شایع ترین علل خونریزی رکتوم می‌پردازیم:

۱. خونریزی مقعد به علت مشکلات مری

اگر منشاء خونریزی از مری (قسمتی از لوله گوارش که دهان را به معده متصل می‌کند) باشد ممکن است به دنبال علل زیر ایجاد شود:

• التهاب مری و بازگشت غذا از معده به مری (ریفلاکس): بازگشت اسید از معده به مری می‌تواند موجب تحریک و التهاب مری شود که در نهایت ممکن است موجب خونریزی شده و از طریق مدفوع دفع شود.

• واریس مری: بزرگ شدن غیرطبیعی عروق قسمت انتهایی مری و بالای معده موجب واریس و در نتیجه خونریزی می‌شود. سیروز کبدی شایع ترین علت واریس مری است.

• پارگی مالوری ویس: در این بیماری لایه داخلی مری دچار پارگی می‌شود. این عارضه معمولا به دنبال استفراغ‌های شدید ایجاد می‌شود اما در واقع هر شرایطی که موجب افزایش فشار داخل شکمی شود می‌تواند موجب پارگی مالوری ویس شود؛ مانند: سرفه، سکسکه، زایمان و موارد دیگر.

۲. خونریزی از مقعد به علت مشکلات معده

خونریزی از معده می‌تواند به دنبال هر یک از علل زیر ایجاد شود:

• گاستریت (التهاب معده): مصرف الکل و برخی داروها می‌تواند موجب گاستریت یا ورم معده شود.

• زخم معده: زخم معده ممکن است بزرگ شده و از طریق آسیب به عروق موجب خونریزی شود. در توضیح علل زخم معده می‌توان گفت بعد از داروها، آلودگی با میکروب هلیکوباکترپیلوری شایع ترین علت ایجاد زخم‌های معده است. همچنین افرادی که سوختگی، شوک، آسیب به سر، سرطان، جراحی‌های بزرگ را تجربه کرده‌اند، ممکن است به دنبال استرس ایجاد شده دچار زخم معده شوند. زخم‌ های روده نیز معمولا به دلیل اسید معده و آلودگی با میکروب هلیکوباکتر پیلوری ایجاد می‌شوند.

• سرطان معده

۳. خونریزی از مقعد به علت مشکلات روده

خونریزی از قسمت انتهایی دستگاه گوارش (کولون، رکتوم، مقعد) به دنبال هریک از علل زیر می‌تواند ایجاد شود:

• یبوست

• بواسیر (هموروئید): شایع ترین علت خونریزی از قسمت تحتانی لوله گوارش خونریزی ناشی از هموروئید روشن بوده و قابل دیدن است. در هموروئید عروق اطراف مقعد بزرگ و متورم شده و به دنبال آسیب دیواره‌ عروق خونریزی رخ می‌دهد.

• شقاق مقعد (انال فیشر): پارگی لایه‌ داخلی مقعد می‌تواند موجب خونریزی مقعد شود. آنال فیشر اغلب بسیار دردناک است. خونی که در این بیماری دیده می‌شود رنگ شفافی داشته و خیلی زود بند می‌آید.

• آبسه مقعدی (فیستول): غدد کوچکی داخل مقعد وجود دارد که به دفع مدفوع کمک می‌کنند. این غدد می‌توانند آلوده شده و باعث ایجاد آبسه یا فیستول شوند.

• پولیپ روده: پولیپ روده برجستگی‌های کوچکی از مخاط روده هستند که به داخل روده‌ها رشد می‌کنند. پولیپ‌ها غالبا در روده‌ بزرگ دیده می‌شوند. برخی پولیپ‌ها ممکن است در طول زمان به سرطان تبدیل شوند. سرطان‌های کولورکتال نیز می‌توانند موجب خونریزی مقعد شوند.

• عفونت‌های روده: التهاب و اسهال خونی می‌تواند به دلیل عفونت‌های روده ایجاد شود.

• کولیت زخمی (اولسر کولیت): یک بیماری خودایمنی است که طی آن جدار داخلی روده دچار التهاب می‌شود. این نوع کولیت غالبا روده بزرگ را درگیر می‌کند. کولیت زخمی به دلیل التهاب و خونریزی وسیع از زخم‌های کوچک می‌تواند موجب خونریزی در مدفوع شود.

• بیماری کرون: بیماری کرون نیز یک بیماری خود ایمنی است که باعث التهاب روده‌ها و در نتیجه خونریزی مقعد می‌شود.

• بیماری دیورتیکولیت: به بیرون زدگی‌های کوچک کیسه مانند، در مخاط روده دیورتیکول و التهابی که به دنبال آن می‌آید دیورتیکولیت می‌گویند. دیورتیکولیت غالبا روده‌ بزرگ را درگیر می‌کند و اغلب موجب درد در قسمت تحتانی و چپ شکم می‌شود. از عوارض دیورتیکولیت می‌توان به خونریزی و تنگ شدن روده اشاره کرد.

• مشکلات عروق خونی: با افزایش سن، تغییراتی در رگ‌های خونی روده‌ بزرگ ایجاد می‌شود. این تغییرات موجب آسیب و در نتیجه خونریزی از عروق شده و همراه با مدفوع دفع می‌شود.

• کولیت ایسکمیک: این نوع از کولیت روده در اثر نرسیدن خون کافی و در نتیجه اکسیژن به سلول‌های روده و آسیب به آن ایجاد می‌شود. اسهال خونی و درد شکم از علائم کولیت ایسکمیک است.

۴. سایر علل خونریزی مقعد

دلایل کمتر شایع که ممکن است موجب خونریزی مقعد شوند عبارتند از:

• سرطان رکتوم

• اسهال

• سرطان مقعد

• سرطان روده بزرگ (سرطان کولون)

• اشعه درمانی

• رابطه مقعدی

تشخیص علت خونریزی مقعد

اگر محل خونریزی از رکتوم یا قسمت‌های انتهایی روده‌ بزرگ باشد خون به رنگ قرمز روشن روی مدفوع یا در ترکیب با مدفوع دفع می‌شود. دفع مدفوع همراه با خون تیره نیز به دنبال خونریزی از ابتدای روده‌ بزرگ یا انتهای روده کوچک دیده می‌شود. زمانی که خونریزی از مری، معده و دئودنوم (قسمت ابتدایی روده باریک) باشد مدفوع سیاه و قیری رنگ و همچنین بسیار بدبو است. خونریزی از قسمت بالایی دستگاه گوارش نیز می‌تواند موجب استفراغ به رنگ قرمز روشن و شبیه به دانه‌های قهوه شود. اگر خونریزی مخفی باشد ممکن است هیچ تغییری در رنگ مدفوع ایجاد نشود اما خوشبختانه با کمک آزمایش‌های ساده می‌توان خون مخفی در مدفوع را تشخیص داد.

همچنین به یاد داشته باشید برخی داروها مانند آهن، بیسموت و آنتی بیوتیک Cefdinir و خوردن غذاهایی مانند چغندر قند نیز مدفوع را قرمز و سیاه رنگ می‌کنند؛ درست مانند زمانی که دچار خونریزی از سیستم گوارش شده‌اید.

هر زمان متوجه خونریزی غیرطبیعی از مقعد شدید به پزشک مراجعه کنید. پزشک با گرفتن شرح حال و معاینه دقیق تا حدودی می‌تواند محل خونریزی را تشخیص دهد و در صورت لزوم با کمک تست‌های زیر به تشخیص درست دست یابد:

۱. آزمایش خون

با کمک این آزمایش می‌توان میزان خونریزی و مزمن بودن خونریزی را فهمید. همچنین آزمایش خون برای بررسی فاکتورهای سرطانی هم می‌تواند موثر باشد. این آزمایش ساده نتایج شگفت انگیزی به دست می‌دهد.

۲. آزمایش مدفوع

در مواقع بسیاری خون در مدفوع وجود دارد اما به صورت نهفته است و نمی‌توان آن را تشخیص داد. در چنین مواردی باید نوعی آزمایش مدفوع به نام آزمایش خون نهفته انجام شود. خونریزی از مقعد ممکن است ذره بینی باشد و احساس نشود.

۳. عکس رادیوگرافی

همانطور که گفتیم خونریزی مقعدی می‌تواند ناشی از سرطان روده باشد. برای تشخیص سرطان روده می‌توان از تصویربرداری و رادیوگرافی هم کمک گرفت.

۴. اندوسکوپی

خونریزی از مقعد می‌تواند به علت خونریزی از بالای دستگاه گوارش و یا از پایین لوله‌ گوارش باشد. این که کدام‌یک در حال خونریزی هستند، چیزی است که باید تشخیص داده شود. یکی از راه‌هایی که مشکلات و محل خونریزی از بالای لوله‌ی گوارش می‌تواند با آن تشخیص داده‌ شود، اندوسکوپی است که در آن لوله‌ای باریک همراه با دوربین به داخل لوله‌ گوارش وارد می‌شود و از لوله‌ گوارش شما عکس و فیلم می‌گیرد.

۵. کولونوسکوپی

ممکن است که خونریزی از دستگاه گوارش از پایین لوله‌ گوارش باشد. در چنین مواردی می‌توان برای دیدن پایین دستگاه گوارش از کولونوسکوپی کمک گرفت. سر این لوله دوربین دارد و از مقعد وارد می‌شود.

۶. آنژیوگرافی

در این روش پزشک با تزریق ماده حاجب می‌تواند عروق را بررسی کرده و محل خونریزی را پیدا کند. در برخی موارد نیز از آنژیوگرافی برای تزریق دارو به داخل عروق و توقف خونریزی استفاده می‌شود.

۷. اسکن رادیو نوکلوئید

از این روش برای پیدا کردن محل خونریزی، به ویژه در قسمت تحتانی لوله گوارش استفاده می‌شود.

درمان خونریزی مقعدی

توجه داشته باشید که تشخیص و درمان خونریزی مقعد، فقط توسط پزشک و به صلاح‌دید او امکان پذیر است و مطالبی که در این مقاله آورده شده صرفا برای آگاهی شما در مورد خونریزی مقعد است.

ممکن است علت خونریزی چندان مهم و خطرساز نباشد اما مهم است که منشاء خونریزی مشخص شود. درمان خونریزی مقعد با توجه به علت آن متفاوت است. برای مثال درمان خونریزی رکتال ممکن است شامل درمان یبوست، تغییر رژیم غذایی (رژیم پرفیبر)، انجام ورزش، بهداشت ناحیه‌ مقعد، کاهش وزن یا داروهای موضعی باشد. درمان‌های دیگر می‌تواند شامل تزریق خون، مصرف برخی ویتامین‌ ها و آهن و تجویز دارو باشد. همچنین ممکن است جراحی برای درمان بیماری زمینه‌ای ضروری باشد.

در صورتی که خونریزی مقعد دارید و بیشتر از یک یا دو روز طول کشیده به پزشک مراجعه کنید. به طور کلی افراد کمتر از ۴۰ سال که چندین مرتبه با علتی مشخص مانند هموروئید و یبوست دچار خونریزی شده‌اند نیاز به بررسی‌های بیشتر ندارند. با این وجود پزشکان برای افراد بالای ۴۰ سال کولونوسکوپی را توصیه می‌کنند تا احتمال خطر سرطان‌هایی که موجب خونریزی می‌شوند را رد کنند.

سوالات متداول درباره خونریزی مقعدی

در ادامه به برخی از سوالات متداول درباره خونریزی مقعدی پاسخ داده‌شده‌است که می‌توانید آنها را بخوانید.

خونریزی مقعدی بدون درد نشانه چیست؟

خونریزی مقعد گاهی ممکن است بدون درد باشد. هنگامی که خونریزی مقعدی بدون درد اتفاق می‌افتد، معمولا به خاطر هموروئید یا بواسیر است. بواسیر می‌تواند با علائمی مانند درد و خارش همراه باشد و یا به تنهایی با خونریزی مقعدی خود را نشان دهد.

درمان خونریزی مقعدی چیست؟

از آنجایی که خونریزی مقعدی ممکن است از علائم سرطان هم باشد، باید برای تشخیص علت‌های آن به متخصص گوارش مراجعه کنید. ممکن است که خونریزی مقعدی ناشی از مدفوع حجیم و سفت و یا هموروئید باشد. در این صورت نیازی نیست که نگران باشید، اما اگر به علت‌های دیگری مانند بیماری‌ های التهابی روده و یا هموروئید باشد، هرچه سریع‌تر برای درمان آن اقدام کنید، بهتر است. توجه داشته‌ باشید که تشخیص زودهنگام در بیماری‌ های گوارشی جدی، بسیار موثر است. پس این علامت را پشت گوش نیندازید.

علت خونریزی مقعدی هنگام دفع مدفوع چیست؟

گاهی ممکن است که شما به یبوست دچار شده باشید و مدفوع شما حجیم و خشک باشد. در این صورت دفع مدفوع می‌تواند در شما خونریزی مقعدی را ایجاد کند. اما اگر خونریزی همیشه با دفع مدفوع اتفاق می‌افتد، ممکن است که به هموروئید مبتلا باشید. برای بررسی‌های بیشتر به متخصص گوارش مراجعه کنید.

آیا خونریزی مقعدی در بارداری خطرناک است؟

یکی از هورمون‌هایی که در دوران بارداری در بدن شما زیاد می‌شود، پروژسترون است. این هورمون بر روی دستگاه گوارش تاثیرات ریلکس‌کننده و تنبلی می‌گذارد و بنابراین از حرکت روده‌ها کاسته می‌شود. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، ممکن است دچار یبوست شوید. در این صورت، احتمال ابتلا به هموروئید در شما افزایش پیدا می‌کند.

پماد برای درمان خونریزی مقعدی چیست؟

یکی از پمادهایی که برای خونریزی‌های مقعدی کاربرد دارد، گلیسریل تری نیترات است. این پماد را باید دو بار در روز بر روی مقعد بمالید. استعمال این دارو خونرسانی به رگ‌های مقعد را افزایش می‌دهد و باعث می‌شود زخمی که در این ناحیه ایجاد شده‌ سریع‌تری بهبود پیدا کند.

خونریزی مقعدی و سرطان به هم مرتبط هستند؟

بله. یکی از علائم سرطان روده می‌تواند خونریزی از مقعد باشد.

داروی درمان خونریزی مقعدی چیست؟

بستگی به علت خونریزی از مقعد دارد.

چه زمانی برای درمان خونریزی مقعد به پزشک مراجعه کنیم؟

هر زمان متوجه خونریزی غیرطبیعی از مقعد شدید به دکتر گوارش مراجعه کنید. پزشک با گرفتن شرح حال و معاینه‌ دقیق تا حدودی می‌تواند محل خونریزی را تشخیص دهد و در صورت لزوم با کمک تست‌ها به تشخیص درست دست یابد. در صورت خونریزی قابل توجه از مقعد یا داشتن هر کدام از علائم زیر به اورژانس مراجعه کنید یا با ۱۱۵ تماس بگیرید:

• سرگیجه و احساس سبکی سر بعد از ایستادن

• تاری دید

• غش کردن

• گیجی

• تنفس سریع و کم عمق

• تهوع شدید

• پوست سرد و رنگ پریده

• کاهش حجم ادرار

همچنین به خاطر داشته باشید در صورتی که خونریزی شما شدید یا مداوم بوده و یا همراه با درد شدید شکم و گرفتگی عضلات باشد باید سریعا به پزشک مراجعه کنید.