قطر حامل چه پیامی از آمریکا برای تهران است؟

فرارو: بعد موضع‌گیری‌های مقامات آمریکایی مبنی بر اینکه دیگر مذاکرات هسته‌ای و برجام در اولویت آن‌ها قرار ندارد، روز یکشنبه وزیر امور خارجه قطر با پیامی از سوی کاخ سفید وارد ایران شد. پیامی که بنا بر گفته وی، به طور غیر مستقیم به مذاکرات هسته‌ای مرتبط است. اما پیام محرمانه چیست؟

 نهم بهمن، محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، وزیر امور خارجه قطر با یک پیام از سوی مقامات کاخ سفید وارد تهران شد و با حسین امیر عبداللهیان دیدار و گفتگو کرد. البته هنوز مشخص نیست محتوای این پیام چیست، ولی بنا بر گفته امیرعبداللهیان پیام‌هایی از طرف‌های مقابل مذاکرات برجامی، از طریق وزیر امور خارجه قطر به ایران رسیده است. وی گفت: «از طریق واسطه‌ای تبادل پیام بین ایران و بحرین در جریان است».

از سوی دیگر وزیر امور خارجه قطر نیز اعلام کرد که کشورش سعی دارد طرفین برجام را برای احیای این توافق هسته‌ای و سرگیری مذاکرات هسته‌ای تشویق کند. وی اعلام کرد: «آمریکایی‌ها یک پیام به ما دادند که به ایران منتقل کنیم که مرتبط با موضوع توافق است گرچه شاید ارتباط مستقیمی به آن نداشته باشد».

هرچند هنوز مشخص نیست که محمد بن عبدالرحمن آل ثانی حامل چه پیامی بود، اما بدون شک بعد از اتفاقات اخیر و مواضع تند و تیز مقامات اروپایی و آمریکایی در قبال جمهوری اسلامی، ماجرای این دیدار را بسیار حائر اهمیت می‌کند و باید دید ایران چه واکنشی به آن نشان خواهد. اما پیش از آن باید دید که پیام ارسال شده، چیست؟

پیام دوستانه نیست

پیام کاخ سفید به تهران چیست؟در همین خصوص حشمت الله فلاحت پیشه، رئیس سابق کمیسیون امنیت ملی مجلس در گفتگو با فرارو عنوان کرد: «به طور طبیعی ایران منتظر پیام آشتی‌جویانه از طرف ایالات متحده نبوده و نیست. درست است که ما از متن پیام اطلاعی در دست نیست، اما فضای حاکم بر روابط ایران وآمریکا نشان می‌دهد که پیام ارسال شده، یک پیام دوستانه و در راستای آشتی و صلح نبوده است. به نظر من هم این پیام بیشتر شبیه پیام‌های ایالات متحده در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ است. یعنی نباید صرفا، چون به وسیله مقامات قطر پیام ارسال شده، آن را شبیه پیام‌های دوره‌های آغازین ریاست جمهوری جو بایدن دانست.»

وی افزود: «احتمالاً در پیام جدید، آمریکایی‌ها تلاش کرده‌اند تمامی موضوعات مورد اختلاف را بیان و مواضع خودشان را اعلام کنند. علاوه بر این به صورت مشخص همیشه در چنین پیام‌هایی تهدیداتی هم وجود داشته است؛ بنابراین به احتمال زیاد آمریکایی‌ها بخشی از پیام را به تهدید ایران اختصاص داده‌اند. اما این قبیل پیام‌ها همانطور که دوران ترامپ هم تجربه‌شان را داشتیم، از سوی ایران پاسخ دیپلماتیک دریافت نمی‌کند؛ لذا به احتمال زیاد به یک نشست منجر نخواهد شد.»

این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی تاکید کرد: «به عقیده من اگر طرف آمریکایی به دنبال مذاکره بود، قطعا این پیام را به شکل یک ابتکار و پیشنهاد جدید توسط طرف‌های اروپایی ارسال می‌کرد. اما این اتفاق رخ نداده به این دلیل که اصلا فضای حاکم به این سمت و سو نیست. در شرایط فعلی بیشترین و مفیدترین کاری که بتوان انجام داد این است که با دیپلماسی صرفا مانع از افزایش تنش شویم. واقعیت این است که لحن اخیر مقامات آمریکایی در خصوص ایران به شکلی است که حتی من فکر نمی‌کنم که پیام اخیر آن‌ها در راستای کاهش تنش باشد و حتی شاید به تشدید این فضا بیانجامد.»

وی در خصوص رویکرد مناسب ایران در این باره، عنوان کرد: «من بار‌ها تاکید کرده‌ام که ایران و آمریکا در موقعیت‌های مختلف فرصت‌های دیپلماتیک بسیاری را از دست داده‌اند؛ بنابراین الان اصلا زمان احیای برجام نیست. به ویژه که الان طرف آمریکایی یک راهکار ترامپی را در دستور کار فراتر داده است و اصلا فضای مناسبی برای گفتگو وجود ندارد. اما اگر ایران به دنبال این است که فضا را به سمتی ببرد که بتوان دوباره در یک جایگاه مناسب و مساوی وارد مذاکره شویم، باید سه مشکل را حل کند که دوتا از این‌ها در داخل و کامل دراختیار خودمان است.»

این نماینده ادوار مجلس افزود: «در اقدام اول حاکمیت باید به اختلافات و تنش‌های داخلی پایان دهد. یعنی مشخصا به نوعی اجماع و توافق و آشتی دست پیدا کنیم. گام بعدی این است که شرایط اقتصادی در کشور را سر و سامان بدهیم. این دو گام کاملا به خودمان مربوط می‌شود که در آن هیچ بُعد خارجی و طرف مقابلی وجود ندارد. گام بعدی این است که ما سعی کنیم یک تنش‌زدایی جدی و اساسی در موضوعات غیربرجامی در منطقه انجام دهیم. زیرا متاسفانه در حوزه‌های مختلف غیربرجامی، ایران با تنش‌های متراکم زیادی مواجه است.»

وی تصریح کرد: «در این قسمت که عرض کردم، وزارت امور خارجه نقش به‌سزایی دارد. البته اخباری شنیده می‌شود که گویا اقداماتی در این زمینه انجام شده است، اما مشخصا کافی نیستند. اگر این چند موضوع انجام شود، بدون شک لحن درخواست‌ها و پیام‌های آمریکایی‌ها تغییر خواهد کرد. مشکل شرایط فعلی این است که خیلی فضا مناسب خواست ایالات متحده است. زیرا آن‌ها سعی دارند ایران را در موضع ضعف پای میز مذاکره بکشانند تا بتوانند بیشتر امتیاز بگیرند. با توجه به نکاتی که گفتم، ما باید این اقدامات را انجام دهیم تا در یک موقعیت مناسب مذاکره کنیم. اما جدا از همه این‌ها من امیدوارم که مقامات کشورمان زیر بار مذاکره در موضع ضعف نروند.»

فلاحت پیشه در پایان گفت: «البته به این نکته هم اشاره کنم که وزارت امور خارجه در این عرصه صرفا مجری است و مهمترین و اصلی‌ترین نهادی که باید در شرایط فعلی وارد عمل شود و اوضاع را سرو سامان بدهد، دبیرخانه شورای امنیت ملی است. اگر ما می‌خواهیم در یک موضع مناسب وارد مذاکره شویم باید این نهاد اقدامات لازم را انجام دهد. اما متاسفانه در شرایط کنونی ما با خلاء و غیبت دبیرخانه مواجه هستیم. آنچه از آن‌ها دیده و شنیده می‌شود صرفا یک سری اخبار و موضع گیری‌ها است که هیچ سودی ندارد. در حالی که ما الان نیاز داریم که برای حل مشکلات داخلی و حتی خارجی، دبیرخانه وارد عمل شود.»

ایران باید مستقیم با آمریکا مذاکره کند

پیام کاخ سفید به تهران چیست؟حسن بهشتی پور تحلیلگر مسائل سیاست خارجی دیدگاه متفاوتی دارد. وی در گفتگو با فرارو عنوان کرد: «مشخصا قطر در تلاش است که به نوعی نقش میانجی را در رابطه میان ایران و آمریکا بازی کند و به همین دلیل بعید نیست که بخشی از پیام در خصوص مذاکرات هسته‌ای و بخشی دیگر درباره کاهش تنش میان تهران و واشنگتن باشد. زیرا مشخصا آمریکایی‌ها بعد از اتفاقات و اعتراضات چند ماه گذشته به طور کامل بر این موضوع متمرکز شده‌ بودند که ببیند چه اتفاقی در درون ایران رخ می‌دهد و بر اساس آن تصمیم‌گیری کنند. اما الان با آرام شدن اوضاع سعی می‌کنند کم کم فضا را برای بازگشت به میز مذاکره فراهم کنند. در همین خصوص حتی وزیر امور خارجه ایالات متحده در سخنرانی خود در مصر هم عنوان کرده است که آن‌ها دیپلماسی را ترجیح می‌دهند.»

وی افزود: «البته ممکن است خیلی‌ها مخالف این نظر من باشند، اما من به عنوان یک پژوهشگر پالس‌هایی را می‌بینم و معتقدم که آمریکایی‌ها بدشان نمی‌آید رابطه با ایران را حالا که تمام نهاد‌های قدرت یکدست شده است، بهبود بدهند. این اتفاق در دوره‌های آقایان خاتمی و روحانی هم رخ داد، اما بنا به دلایلی تداوم نداشتند، اما الان شرایط متفاوت است و بعید نیست اقدامات در پشت و پرده و غیرمستقیم در این راستا صورت بگیرد. به این دلیل می‌گویم غیرمستقیم، زیرا مقامات آمریکایی تمایلی برای تشدید فشار‌های افکار عمومی بر خودشان ندارند و خیلی‌ها در خارج سعی دارند فضای میان تهران و واشنگتن را به سمت جنگ و یا حداقل فشار و تحریم بیشتر ببرند.»

بهشتی پور تاکید کرد: «به عقیده من بهتر است که ایران هم سعی کند به طور مشخص و مستقیم با ایالات متحده وارد گفتگو و مذاکره شود. تجربه نشان داده است که نمی‌توان به طرف‌های اروپایی اعتماد کرد و اگر قصد حل مشکلات را داریم بهتر است با آمریکا به توافق برسیم. مخصوصا با توجه به مواضع اخیر کشور‌های اروپایی، کاملا واضح است که ما نمی‌توانیم با آن‌ها به توافق برسیم یا حتی به عنوان واسط به آن‌ها اعتماد کنیم. البته پیش از مذاکره با آمریکا ما لازم داریم که شرایط داخلی را آرام کنیم و مشکلات اقتصادی و اختلافات را رفع کنیم. آن زمان قطعا می‌توانیم در راستای رفع تحریم‌ها با ایالات متحده وارد مذاکره