۱۲ توصیه‌ی مهم برای تربیت کودک تک فرزند

مجله دیجی کالا: در گذشته، تک فرزندها اغلب به‌عنوان کودکانی تنها، لوس و نالایق از نظر اجتماعی تصور می‌شدند؛ اما این روزها ورق برگشته است و به‌دلیل افزایش کودکان تک فرزند، جایگاه آن‌ها در جامعه تغییر کرده است. آمارها نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۵ میلادی در بعضی از جوامع تقریبا ۲۲ درصد کودکان با رسیدن والدین‌شان به انتهای سن باروری تک فرزند باقی ماندند؛ در حالی که این رقم در سال ۱۹۶۷ حدود ۱۱ درصد بوده است. این یافته نشان می‌دهد که تعداد خانواده‌هایی که کودک تک فرزند دارند، رو به افزایش است.

اگرچه تک فرزندی برای بعضی از خانواده‌ها مزایای زیادی دارد، اما می‌تواند با مشکلات و چالش‌های خاصی هم همراه باشد. یک خانواده‌ی کوچک با یک خانواده‌ی پرجمعیت تفاوت‌های چشمگیری دارد، از این‌رو چنین خانواده‌ای ممکن است با مجموعه‌‌ی متفاوتی از مزایا و چالش‌ها روبه‌رو شود. برای اینکه با نحوه‌ی پرورش کودکان تک فرزند آشنا شوید، مقاله‌ی امروز دیجی‌کالا مگ را تا انتها بخوانید.

آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکان تک فرزند

یک کودک تک فرزند ممکن است در مقایسه با کودکی که در یک خانواده پرجمعیت‌تر متولد شده است و خواهر و برادر دارد، به فرصت‌های بیشتری برای تمرین مهارت‌های اجتماعی نیاز داشته باشد. در این بخش، چند راهکار برای حمایت از رشد مهارت‌های اجتماعی در کودکان تک فرزند آورده شده است.

۱. کودک را به برقراری ارتباط با دیگران تشویق کنید

به‌دلیل احساس تنهایی، بعضی از کودکان تک فرزند برای خودشان دوستان خیالی می‌سازند یا به اشیای بی‌جان، مانند عروسک‌ها، وابسته می‌شوند. مهم نیست که چقدر به کودک تک فرزند خود توجه می‌کنید. بیشتر اوقات، این کودکان به فردی هم سن و سال خود نیاز دارند تا با او ارتباط برقرار کنند.

به همین دلیل است که کودکان تک فرزند باید از حدود ۱۸ ماهگی به‌طور منظم درگیر فعالیت‌های اجتماعی باشند و با همسالان خود بازی کنند. بهتر است به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کنید که کودک هم در خانه‌ی خودتان (جایی که می‌تواند مهارت‌هایی مانند به اشتراک گذاشتن اسباب‌بازی‌ها را بیاموزد) و هم در خانه‌ی دوستانش (جایی که یاد می‌گیرد از قوانین همسالان خود پیروی کند) بازی کند.

۲. با ارائه‌ی مثال کودک را راهنمایی کنید

کودکان تک فرزند درگیری‌ها و رقابت‌های معمول بین خواهرها و برادرها را تجربه نمی‌کنند، بنابراین ممکن است نتوانند به‌خوبی با همسالان خود کنار بیایند. بعضی از رویدادها نظیر باختن در بازی، انتظار برای گرفتن نوبت و شرکت در فعالیت‌های گروهی ممکن است برای کودکان تک فرزند سخت‌تر باشند. برای کمک به موفقیت کودک تک فرزند در موقعیت‌های اجتماعی باید:

• نحوه‌ی به اشتراک گذاشتن وسایل و سازش با دیگران را با مثال به او نشان دهید.

• وقتی کودک رفتار درستی دارد به او پاداش بدهید و در غیر این صورت، او را با عواقب کارش روبه‌رو کنید.

• به کودک این فرصت را بدهید که از آنچه که در روابط خواهرها و برادرها رخ می‌دهد، تقلید کند.

۳. کودک را به خندیدن تشویق کنید

کودکان تک فرزند ممکن است به همه چیز به‌قدری منطقی و عاقلانه فکر کنند که بیش از حد جدی به نظر برسند یا توانایی درک شوخ‌طبعی را از دست بدهند. البته این ویژگی را نمی‌توان به همه‌ی کودکان تک فرزند تعمیم داد و حتی این کودکان هم ممکن است از نظر شخصیتی با هم متفاوت باشند.

اگرچه هیچ راه‌ی مشخصی برای آموزش حس شوخ‌طبعی وجود ندارد، اما شما می‌توانید در این زمینه برای فرزندتان الگوی خوبی باشید. برای مثال، از برقراری نظم و انضباط سفت و سخت و ایجاد قوانین خشک در خانه بپرهیزید و به کودک خود لبخند بزنید تا به خندیدن و شوخ‌طبعی ترغیب شود.

تقویت استقلال در کودکان تک فرزند

معمولاً این‌طور به نظر می‌رسد که کودکان تک فرزند به‌طور طبیعی کاملاً مستقل بزرگ می‌شوند، اما در بعضی موارد به دلیل توجه‌ی بیش از حد والدین عکس این موضوع اتفاق می‌افتد. استراتژی‌هایی که در این بخش به آن‌ها می‌پردازیم به تقویت استقلال در کودکان کمک می‌کنند.

۴. به کودک مسئولیت بدهید

تربیت کودک تک فرزند باعث شکل‌گیری یک رابطه‌ی بسیار نزدیک بین او و والدینش می‌شود. به همین دلیل، بعضی از این کودکان برای انجام دادن تکالیف مدرسه، سرگرم شدن یا موارد دیگر بیش از حد به والدین خود وابسته می‌شوند و والدین به‌طور ناخودآگاه این وابستگی را تقویت می‌کنند.

برای کمک به مستقل شدن فرزندتان، بعضی از مسئولیت‌ها نظیر رسیدگی به کارهای خانه را به او بسپارید. کودک تک فرزند باید درست مثل کسی که خواهر و برادر دارد، یاد بگیرد که چگونه خود را مشغول و سرگرم کند. والدین نباید همیشه به دنبال سرگرم کردن فرزند خود باشند.

۵. در مقابل میل به مداخله‌گری مقاومت کنید

همان‌طور که گفتیم شخصیت همه‌ی کودکان تک فرزند یکسان نیست، اما بسیاری از آن‌ها کمال‌گرا هستند؛ بنابراین اگر در هر کار کوچکی که فرزندتان انجام می‌دهد (مانند مرتب کردن رختخواب یا تمیز کردن کمد) مداخله کنید و آن را دوباره انجام دهید، باعث تقویت عادت‌های کمال‌گرایانه‌ی او می‌شوید. متخصصان بر این باورند که شما نباید پیوسته در حال اصلاح اعمال و گفتار کودک تک فرزند خود باشید.

۶. حد و مرز تعیین کنید

کودکان تک فرزندی که زمان زیادی از وقت خود را در کنار بزرگسالان می‌گذرانند، اغلب خود را یک بزرگسال تصور می‌کنند که باید حرف و قدرت برابری با سایر بزرگسالان داشته باشد. اگرچه بسیاری از والدین تک فرزند نظر کودک را در بعضی  از مسائل خانوادگی جویا می‌شوند، بدیهی است که بسیاری از تصمیمات باید فقط توسط خود شما گرفته شوند.

علاوه بر این، کارشناسان بر لزوم لذت بردن والدین از اوقات فراغت خود بدون حضور کودک تأکید دارند. این امر به بهبود زندگی مشترک زوجین کمک می‌کند. حتی پدر یا مادری هم که به‌تنهایی با فرزندش زندگی می‌کند حق دارد که زمانی را به خودش اختصاص دهد.

تعیین انتظارات درست از کودکان تک فرزند

گاهی اوقات، والدین به‌دلیل تمرکز زیادی که روی تنها فرزند خود دارند، بیش از حد او را تحت فشار قرار می‌دهند. در این بخش، به این موضوع می‌پردازیم که چگونه می‌توانید انتظارات خود را تعدیل کنید.

۷. واقع‌بین باشید

از آن‌جا که بعضی از تک فرزندها سریع‌تر از سایر کودکان شروع به حرف زدن می‌کنند، گاهی اوقات به‌راحتی نمی‌توانید متوجه شوید که چه رفتاری برای سن‌شان مناسب است. همچنین تشخیص اینکه چه زمانی بیش از حد به کودک سخت می‌گیرید و چه زمانی به او آسان می‌گیرید، دشوار است.

در سن هفت یا هشت سالگی، بعضی از کودکان تک فرزند شبیه‌ی بزرگسالان به نظر می‌رسند و غالبا سایر کودکان را نابالغ می‌دانند. با این حال، به‌عنوان پدر و مادر باید سعی کنید به انتظارات واقع‌بینانه از فرزندتان پایبند باشید و رفتارهای متناسب با سن او را تقویت کنید. به یاد داشته باشید که او فقط یک بار می‌تواند دوران کودکی را تجربه کند.

۸. از فرزندتان انتظار کامل بودن نداشته باشید

به نظر می‌رسد که کمال‌گرایی برای بعضی از کودکان تک فرزند اجتناب‌ناپذیر است. آن‌ها اغلب می‌خواهند والدین خود را راضی نگه دارند و چون با بزرگسالان ارتباط زیادی دارند، استانداردهای بزرگسالان را در نظر می‌گیرند. درنتیجه، ممکن است برای یادگیری یا درست انجام دادن هر کاری بیش از حد خود را تحت فشار قرار دهند.

بگذارید فرزندتان بداند که اگرچه داشتن هدف امری مثبت است، اما چیزهای مهم دیگری هم در زندگی وجود دارند و شما همیشه و در هر شرایطی به او افتخار می‌کنید.

۹. از کودک یک نسخه شبیه‌ی خودتان نسازید

به فرزندتان اجازه دهید که  اهداف و آرزوهای شخصی خودش را دنبال کند. لازم است بعضی از والدین با این واقعیت کنار بیایند که قرار نیست فرزندشان آرزوهای آن‌ها را برآورده کند یا به جبران ناکامی‌های آن‌ها بپردازد.

برای مثال، ممکن است کودک ۶ ساله‌ی شما نتواند آن‌طور که همیشه آرزو داشتید قهرمان المپیک شود و این هیچ اشکالی ندارد. کودک‌تان صرفاً فرزند شما است، نه شانس دوم شما‌ برای جبران ناکامی‌هایی که در زندگی داشته‌اید. بنابراین، خواسته‌های خود را به او تحمیل نکنید. به او اجازه دهید که خودش علایق و اهدافش را کشف کند.

لوس کردن کودکان تک فرزند

کودکان تک فرزند بیشتر از کودکانی که در خانواده‌های پرجمعیت‌تر زندگی می‌کنند، در معرض خطر لوس شدن قرار دارند. نکات زیر به شما کمک می‌کنند که رفتار مناسب‌تری با فرزند خود داشته باشید.

۱۰. هدایا و جوایز را کنترل کنید

وقتی کودکان تک فرزند با تعداد زیادی هدیه یا جایزه بمباران می‌شوند، این پیام را دریافت می‌کنند که «من همیشه به آنچه که می‌خواهم می‌رسم». برای پرهیز از افراط در هدیه دادن هیچ وقت دیر نیست. این کار احتمالاً با اعتراضات احساسی کودک روبه‌رو می‌شود، اما در طولانی‌مدت سودمند خواهد بود. به یاد داشته باشید که هدیه دادن مهم نیست، چیزی که اهمیت دارد اوقات خوشی است که با فرزندتان سپری می‌کنید.

۱۱. در رفع نیازهای کودک عجله نکنید

در حین بزرگ کردن یک کودک تک فرزند ممکن است به برآورده کردن همه‌ی نیازهای او عادت کنید. در مقابل، کودکانی که خواهر و برادر دارند اغلب برای رفع نیازهایشان باید کمی منتظر بمانند. به گفته‌ی متخصصان، یادگیری نحوه‌ی صبر کردن ضروری است. برای جلوگیری از ایجاد نگرش «من آنچه که را که می‌خواهم به‌سرعت به دست می‌آورم»، باید محدودیت‌ تعیین کنید، تأمین رضایت کودک را به تأخیر بیندازید، به قوانین خانه پایبند باشید و نظم و انضباط را از طریق دستورالعمل‌ها و انتظارات به کودک القا کنید.

۱۲. در خوشحال کردن فرزندتان افراط نکنید

شاید غیرمنطقی به نظر برسد، اما اینکه بخواهید مطمئن شوید که فرزندتان هر روز و هر لحظه خوشحال است، تضمین نمی‌کند که حتماً یک کودک شاد داشته باشید. اگر بیش از حد به فرزندتان اهمیت بدهید و تمام خواسته‌های او را برآورده کنید، در درازمدت از انجام این کار پشیمان خواهید شد. یکی از پیامدهای چنین رفتاری این است که کودک همیشه می‌خواهد همه چیز را طبق شرایط خودش داشته باشد و در او این ذهنیت ایجاد می‌شود که «یا همه چیز باید طبق خواست من باشد یا اصلاً نباشد».

کلام پایانی

به باور کارشناسان، توجهی که کودک تک فرزند از والدین خود دریافت می‌کند، یا مثبت است یا منفی. اگر عشق خود را بی‌قید و شرط تقدیم تنها فرزندتان کنید و در این کار از افراط و تفریط بپرهیزید، بدون شک شاهد رشد و شکوفایی او خواهید بود. والدینی که توانسته‌اند به‌خوبی از پس این کار بر بیایند، معتقدند که رابطه‌ی آن‌ها با فرزندشان یک رابطه‌ی دوستانه‌ است که یک عمر دوام خواهد داشت.