چرا مهاجرت، گزینه انتخابی نخبگان می‌شود؟
طی چند سال اخیر با توجه به مشکلات متعدد پیش آمده متاسفانه شاهد افزایش تمایل به مهاجرت در بین نخبگان و افراد مستعد هستیم البته به صورت دقیق مشخص نیست که چند درصد از این افراد مهاجرت کرده‌اند اما می‌توان گفت تقریبا حدود ۳۰ درصد مهاجرت صورت گرفته است.
مهاجرت نخبگان؛ موضوعی که شاید تا به امروز بارها و بارها بیان و صدمات جبران‌ناپذیری که بر کشورمان ایران دارد مورد بررسی قرار گرفته باشند اما تا به امروز تمامی راه‌های چاره‌ای که برای جلوگیری از مهاجرت نخبگان که سرمایه‌های کشور هستند اندیشیده شد بی‌ثمر مانده است.
نیروی جوان در هر کشوری نقشی آینده‌ساز دارد اما در این میان نیز هستند جوانان نخبه‌ای که از هوش و استعدادی سرشار برخوردارند که وجودشان در هر کشوری و بهره‌مندی از آن‌ها نقش مستقیمی بر آینده و پیشرفت آن کشور دارد.
ایران از جمله کشورهایی است که نیروهای جوان و نخبه فراوانی در آن وجود دارد، جوانانی که اگر فرصت و زمینه فعالیت برای آن‌ها ایجاد شود می‌توانند با سرعت بالا کشور را در تمامی عرصه‌ها به پیشرفت‌های بزرگی برسانند و درنتیجه ایران سرآمد تمامی کشورهای توسعه‌یافته در دنیا شود.
شاید هر یک از ما موارد بسیاری را شنیده باشیم که جوانان ایرانی در بخش‌های مهمی از مراکز علمی کشورهای بزرگ مشغول فعالیت هستند و این یعنی در این کشورها به خوبی سیاست استفاده از جوانان نخبه اجرا می‌شود، در کشورهای توسعه‌یافته جهان امکانات جذابی برای نخبگان سراسر دنیا مهیا می‌شود چراکه سیاست‌مداران این کشورها به خوبی می‌دانند سرمایه‌گذاری بر روی نخبگان یعنی پیشرفت کشور که تمامی افراد جامعه قادر هستند از این پیشرفت بهره‌مند شوند.
بنابراین شاید زمان آن رسیده باشد که در ایران برای بهره‌مندی از جوانان نخبه و جلوگیری از مهاجرت آن‌ها اقدامات موثرتری انجام شود، مهیا کردن شرایط لازم جهت انجام کارهای تحقیقاتی نخبگان و افزایش ارتباط صنعت و دانشگاه از جمله مواردی است که علاوه‌بر حفظ نخبگان و حتی ایجاد مهاجرت معکوس بر زندگی افراد جامعه نیز تاثیرات فراوانی دارد.
کشورهای مهاجرپذیر امکانات جذابی برای نخبگان سایر کشورها در نظر می‌گیرند
مجتبی بنیادیان_رئیس بنیاد نخبگان چهارمحال و بختیاری در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص مهاجرت نخبگان ایرانی به سایر کشورها، اظهار کرد: طی چند سال اخیر با توجه به مشکلات متعدد پیش آمده متاسفانه شاهد افزایش تمایل به مهاجرت در بین نخبگان و افراد مستعد هستیم البته به صورت دقیق مشخص نیست که چند درصد از این افراد مهاجرت کرده‌اند اما می‌توان گفت تقریبا حدود ۳۰ درصد مهاجرت صورت گرفته است.
وی با بیان اینکه طبق آخرین آمار مهاجرت معکوس به کشور حدود ۲۵ درصد رشد داشته است، افزود: این خبر خوشی است که پیرو اقدامات بنیاد ملی نخبگان و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در طی سه سال گذشته رخ داده و بر اثر آن ما شاهد بازگشت دائم یا موقت نخبگان خارج از ایران به کشور بوده‌ایم که با دانشگاه‌ها یا مراکز پژوهشی داخل همکاری داشته‌اند.
رئیس بنیاد نخبگان چهارمحال و بختیاری عنوان کرد: عدم اعتماد به نخبگان در اثر نگرش‌های سیاسی یا عقیدتی، استفاده نکردن از این قشر در تصمیم‌گیری‌ها و یا در رده‌های میانی مدیریتی کشور، در برخی موارد غیرخودی خواندن آن‌ها از طرف برخی افراد نا آگاه و بیان اینکه "شرایط اینگونه است و هر کس نمی‌تواند تحمل کند از این کشور برود" از دیگر مواردی است که موجب دلسردی و احساس عدم تعلق به کشور در قشر نخبگان شده است.
وی اضافه کرد: کشورهای مهاجرپذیر اغلب امکاناتی را برای نخبگان سایر کشورها در نظر می‌گیرند که دارای جذابیت است برای مثال در اختیار گذاشتن امکانات آزمایشگاهی و کارگاهی بدون محدودیت و در اسرع وقت، فراهم کردن درآمد متناسب به ویژه برای دانشجویان دوره‌های دکتری با استفاده از پژوهانه استاد و یا فرصت‌های موجود در دانشگاه، وجود فرصت‌های شغلی برای دانشجویان پس از فراغت از تحصیل بدون در نظر گرفتن نگرش و اعتقادات افراد و فقط بر اساس توانایی‌های آن‌ها و ایجاد بستر مناسب برای پیشرفت افراد تا مقطعی که علاقه‌مند هستند از جمله این امکانات است.
بنیادیان درخصوص آینده افرادی که اقدام به مهاجرت می‌کنند، تصریح کرد: این موضوع تحت تاثیر نگرش افراد و هدف آن‌ها از مهاجرت است در اغلب موارد که افراد با هدف مشخص مهاجرت می‌کنند و به هدف خود دست پیدا می‌کنند مسلما از مهاجرت خود راضی هستند ولی در برخی موارد نیز افراد بدون هدف خاص مهاجرت می‌کنند و ممکن است به پیشرفت قابل توجه دست پیدا نکنند و شاید اگر در ایران می‌ماندند موفق‌تر بودند.
رئیس بنیاد نخبگان چهارمحال و بختیاری یادآور شد: مهاجرت مستعدان و نخبگان صدمات جبران ناپذیری را به کشور وارد می‌کند درحقیقت این افراد با آموزش رایگان و با صرف بیت‌المال در ایران آموزش داده می‌شوند اما زمان ثمردهی آن‌ها که فرا می‌رسد شرایطی ایجاد می‌شود که به فکر مهاجرت و رفتن به کشورهای غربی می‌افتند؛ با مهاجرت نخبگان تمام توان و استعداد آن‌ها در خدمت و برای پیشرفت سایر کشورها مصرف می‌شود و این بزرگ‌ترین خسارت به ایران است درحقیقت با مهاجرت نخبگان، کشور از نظر اقتصادی دچار ضررهای فراوانی می‌شود و از طرف دیگر نیز نیرویی که می‌توانست در خدمت پیشرفت کشور باشد تقدیم کشورهای دیگر شده و ایران از وجود این نیروهای کارآمد و خلاق در همه عرصه‌ها بی‌بهره خواهد شد.
وی بیان کرد: نبود افراد نخبه در کشور و یا به کار نگرفتن آن‌ها در امور مختلف موجب می‌شود افرادی پست‌های مدیریتی یا خدماتی را اشغال کنند که توانایی لازم را ندارند و درنتیجه موجب هدر دادن بودجه، فرصت‌های پیشرفت کشور و ضرر مضاعف خواهند شد علاوه‌بر این وقتی کشور از افرادی که بطور ژنتیکی دارای بهره هوشی بالا و استعداد خدادادی هستند تهی شود و این استعدادها به نسل‌های آینده منتقل نشود به تدریج ذخیره ژنتیکی سودمند کشور کاهش پیدا خواهد کرد و تبعات آن در سال‌های بعد نمایان می‌شود.
رئیس بنیاد نخبگان چهارمحال و بختیاری افزود: علاوه‌بر موارد ذکر شده ایجاد تعامل بهتر با نخبگان در ارتباط با مسایل فرهنگی و سیاسی موجبات دلگرمی بیشتر این افراد جهت ماندن و خدمت کردن به مردم و کشور خودشان را فراهم می‌کند مسلما بسیاری از نخبگان به ایران و هم‌وطنان خود علاقه‌مند هستند و تنها برخی مسائل موجب مهاجرت ناخواسته آن‌ها می‌شود.
وی ادامه داد: بنیاد ملی نخبگان طرح‌ها و برنامه‌های متنوعی برای نگهداری و حتی مهاجرت معکوس نخبگان به کشور دارد از جمله این اقدامات می‌توان به حمایت از جذب برگزیدگان المپیادهای دانش‌‌آموزی و رتبه‌‌های برتر آزمون سراسری در رشته‌‌های اولویت‌‌دار کشور (طرح دکتر اژه‌ای)، حمایت از دانشجویان مستعد (طرح شهید وزوایی)، طرح ادامه تحصیل در دوره دکتری تخصصی (طرح شهید احدی)، طرح تسهیلات دوره پسادکتری (طرح شهید دکتر چمران)، طرح تسهیلات جذب در نهادهای فن آورانه (طرح شهید تهرانی مقدم)، طرح تسهیلات جذب نخبگان در مراکز آموزشی و پژوهشی (طرح شهید شهریاری) و طرح تسهیلات جذب در دستگاه‌های اجرایی، اشاره کرد؛ البته این نکته را باید متذکر شد که همکاری و همراهی همه مجموعه‌ها در کشور و استان چهارمحال و بختیاری با بنیاد نخبگان لازمه تحقق کامل این طرح‌ها است.
در کشورهای پیشرفته ارتباط میان صنعت و دانشگاه واقعی‌تر است
مهران کریمی_دکترای مکانیک و یکی از نخبگان ایران که پس از طی کردن فرصت مطالعاتی خود در کشور هلند به ایران بازگشته است در گفت‌وگو با ایسنا درخصوص مهاجرت نخبگان و دلایل موثر در آن، اظهار کرد: این موضوع دلایل گوناگونی دارد و می‌توان از جهات مختلفی مورد بررسی قرار بگیرد اما از جمله مهم‌ترین دلایل آن فراهم نبودن شرایط برای گسترش مطالعات و توانایی‌های نخبگان است چراکه موضوعات تحقیقاتی، علمی و آزمایشگاهی هزینه‌بر هستند به همین دلیل در ایران زمینه‌های لازم برای افراد فراهم نیست و باید شخص عضو هیات علمی دانشگاه‌ها باشد تا امکان استفاده از این امکانات را داشته باشد.
وی افزود: در کشورهای پیشرفته ارتباط میان صنعت و دانشگاه واقعی‌تر است و پروژه‌های صنعتی توسط دانشگاه‌ها انجام می‌شود بنابراین امکان جذب محققان بیشتری در دانشگاه‌ها وجود دارد به همین دلیل محققانی که در ایران شرایط فعالیت علمی ندارند برای استفاده از فرصت‌های موجود در خارج از کشور اقدام به مهاجرت می‌کنند.
کریمی ادامه داد: زمانی که افراد با فعالیت در حوزه‌های گوناگون مانند مکانیک، برق و... در سایر کشورها حقوق بالایی دریافت می‌کنند همچنین امکانات لازم جهت پیشبرد اهداف علمی خود را در دسترس دارند طبیعتا اقدام به مهاجرت می‌کنند اما اگر این امکانات در ایران فراهم شود نه تنها مهاجرت نخبگان کاهش پیدا می‌کند بلکه می‌توان شاهد مهاجرت معکوس نیز بود اما این موضوع مستلزم برخی زمینه‌سازی‌ها است که انجام آن‌ها زمان‌بر است.
این دکترای مکانیک با بیان اینکه دور بودن از وطن برای هیچ فردی مطلوب نیست، عنوان کرد: مشکلات اقتصادی یکی از مواردی است که موجب شده طی سال‌های اخیر شاهد رشد مهاجرت نخبگان باشیم، زمانی که فرد بخش اعظمی از زندگی خود را در راه کسب علم و دانش صرف کرده است انتظار دارد در کنار گسترش فعالیت‌های علمی خود امکان کسب درآمد مطلوب نیز برای او فراهم باشد اما زمانی که فرد در تامین حداقل‌های زندگی مانند پرداخت اجاره منزل با مشکل مواجه باشد و یا موفق به داشتن شغل مناسبی در ایران نباشد انتخابی جز مهاجرت برای او باقی نمی‌ماند.
وی اضافه کرد: بنده برای فرصت مطالعاتی به کشور هلند سفر داشته‌ام و در این کشور با تعداد زیادی از هم‌وطنان ایرانی ملاقات داشتم که یا مشغول تحصیل و انجام کارهای تحقیقاتی بودند و یا پس از اتمام زمان تحصیل جذب بازار کار شده بودند البته کشور ایران دارای استعدادهای فراوانی است و درحال حاضر تعداد نخبگانی که در ایران حضور دارند بیشتر از افرادی است که اقدام به مهاجرت کرده‌اند اما مهاجرت یک فرد نخبه و بی بهره شدن از استعداد او صدمات بسیاری به همراه دارد.
کریمی تصریح کرد: بنابراین عمده مشکلات نخبگان در ایران نبود امکانات لازم جهت گسترش تحقیقات، شرایط اقتصادی و نبود شغل مناسب است همچنین امید به آینده نیز از موضوعات مهم است.
ارسال نظر