وقتی بده بزنیمِ پشه‌ی طهماسب شَر شد

برترین‌ها: پشه یکی از جذاب‌ترین و پرطرفدارترین کاراکترهای برنامه مهمونی ایرج طهماسب است. کاراکتری که از همان اولین قسمت‌ها هم مورد توجه مخاطب قرار گرفت و هم زیر تیغ نقد رسانه‌های تندرو رفت. 

دیالوگ‌ معروف این کاراکتر که کاظم سیاحی صداپیشه‌اش است یعنی بده بزنیم همانقدر که در دیالوگ‌های محاوره‌ای مردم وارد شد،  مورد انتقاد برخی رسانه‌های دلواپس قرار گرفت و آن را اروتیک دانستند.

غیبت این کاراکتر عروسکی در دو قسمت اخیر این برنامه که با حضور علی شادمان و امیرحسین رستمی منتشر شده، خبرساز شده است و بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی به این موضوع اشاره کرده‌اند. 

بده بزنیم و «مهمونی» بدآموزی دارد؟

محمد لقمانیان، عروسک‌گردان پشه، قیمه و روح معتقد است برنامه «مهمونی» محدوده سنی دارد و هیچ بدآموزی برای هیچ‌کس ندارد.

«طهماسب مادر»، «ایرج»، «بده بزنیم» و.... جملاتی آشنا که قطعا آن‌ها را در برنامه «مهمونی» شنیده‌اید.

اما چه کسی به این‌ سه عروسک جان بخشیده؟ محمد لقمانیان. هنرمندی که پیش از این عروسک‌گردانی شخصیتی مانند فامیل دور در «کلاه قرمزی » را برعهده داشت و حالا هم در برنامه «مهمونی» عروسک‌های پشه، روحی و قیمه خانم را می‌گرداند.

به بهانه استقبال مخاطبان از شخصیت پشه و روحی سراغ این هنرمند رفتیم تا با او گفت‌وگو کنیم که در ادامه می‌خوانید:

بگذارید از اینجا شروع کنیم که عروسک‌ها چگونه زنده می‌شوند؟

ما به واسطه قوه تخیل، رویا پردازی و کودک درون، عروسک را زنده می‌کنیم و آن را زنده می‌پنداریم اگر این قوه تخیل نباشد، هیچ‌وقت نمی‌توانیم عروسکان را زنده کنیم یا حتی برنامه عروسکی بسازیم. پس بهتر است این‌گونه پاسخ دهم که چون ما قوه تخیل داریم، به خودمان اجازه می‌دهیم که وارد دنیای جادویی انیمشن و عروسک‌ها شویم و فکر کنیم این عروسک‌ها زنده هستند و این همان جادوی عروسک‌هاست.

یک دلیل دیگرش هم این است که یکسری افراد متخصص حوزه عروسک دور هم جمع می‌شوند و با لحاظ کردن مجموعه‌ای از عوامل مثل عروسک گردانی، صدا گذاری و حتی چهره آن، عروسک را باور پذیر می‌کنند و در ادامه هم هماهنگی و تمرین بین این افراد به عروسک جان می‌بخشد. این ارتباط هم این‌گونه است که عروسک‌گردان پس از آشنایی با لحن، ریتم و تمام اصطلاحات می‌تواند با تمرین کار را در بیاورد.

حرکت دادن عروسکی مانند قیمه با پشه یکی نیست،(یکی با متانت، یکی پرجنب و جوش) چگونه این تفاوت را ایجاد می‌کنید؟

دست من به یک هوشی رسیده که خودش گزینه‌ها را بررسی می‌کند و حرکت‌هایی که تا کنون انجام شده و نتیجه داده است را روی عروسک پیاده می‌کند. در کل هم اگر بدانم که قیمه یک پیرزن آرام است، دیگر حرکت‌های تندی که برای پشه انجام می‌دهم را برای او انجام نمی‌دهم پس از رسیدن به نوع حرکت هر عروسک نیز، باید با دنیای صداپیشه آشنا شویم. مثلا هر قسمتی که با حضور روح ساخته می‌شد، ما را به شناخت بیشتری از دنیای بهادر مالکی می‌رساند.

برنامه «مهمونی» سه شخصیت بسیار محبوب به نام پشه، بچه و روح دارد که از این سه عروسک، شما عروسک‌گردانی دوتا را برعهده داشته‌اید. سوال اولی که حتی رسانه‌های زیادی هم نسبتا به آن نقد نوشته بودند، این است که عبارت«بده بزنیم!»حاوی معنا و مفهوم بدی است و آیا در کل بدآموزی دارد یا خیر؟

آخه ماجرا این است که مگر عبارت «بده بزنیم!» شما را یاد چه چیزی می‌اندازد؟ مسئله این است که بدآموزی نسبت به چه چیزی؟ ضمن اینکه برنامه «مهمونی» محدودیت سنی ۱۲ سال به بالا را دارد نکته بعد اینکه بدآموزی داشتن یک موضوعِ بسیار کلیشه‌ای شده، چون در حال حاضر، همه انسان‌ها همه مسائل را می‌دانند. ضمن اینکه این دیالوگ را یک شخصیتی به نام پشه می‌گوید که کارش نیش زدن است. اگر این دیالوگ را هر شخصیت دیگری می‌گفت بی‌ادبانه بود اما این حرف را کسی می‌گوید که اقتضای طبیعتش نیش زدن است.

نکته بعد اینکه اگر این نوع پرداخت شخصیتی و خلاقیت‌ها نباشد، ما چگونه می‌توانیم شخصیت‌های جدیدی را بسازیم؟ اگر ما یک بچه‌ای نداشته باشیم که بگوید تو رو سنن، چگونه می‌توانیم یک کارکتر جدید خلق کنیم؟ آیا همه بچه‌ها در طول تاریخ نمایش عروسکی باید مودب باشند؟ معلوم است که این‌گونه نمی‌توان خلاقیت و تازگی ایجاد کرد.

در حال حاضر هم عبارت «این محتوا بدآموزی دارد»، تبدیل به یک حرف بسیار دم دستی شده تا با استفاده از آن بسیاری از کارها را زیر سوال ببرند.

زمانی که برنامه «شوخی شوخی» روی آنتن تلویزیون رفت، انتقادهای زیادی به شما و برنامه وارد شد که این محتوا به هیچ‌عنوان مناسب کودکان نیست، کمی جلوتر آمدیم این اعتراض نسبت به «شهرک کلیله و دمنه»و«مهمونی» هم مطرح شد. چرا مخاطبان ما فکر می‌کنند هر برنامه عروسکی که ساخته می‌شود برای کودکان است؟ و تشخیص برنامه مناسب برای کودکان صرفا برعهده کارگردان است یا خانواده هم در تشخیص این مسئله دخیل است؟

به قدری ما برنامه عروسکی کمی تولید می‌سازیم، با آن آشنا نیستیم و فرهنگش را هم نداریم. نمی‌خواهم بگویم ما بدیم اروپایی‌ها و غربی‌ها خوب هستند، اما اگر من از کودکی و در مدرسه با موسیقی و تئاتر آشنایی داشتم همان زمان هم می‌توانستم تفکیک کنم که یک کار مناسب سن من هست یا نه اما الان که پدرم می‌توانم این کار را انجام دهم و بچه‌ام را به جاهای مناسب می‌برم، گاهی اوقات مردم ما از بس ندیدند، فکر می‌کنند هرجا که عروسک باشد جای بچه‌ها هم آنجاست اما امثال مرضیه برومند، ایرج طهماسب و محمد لقمانیان دائم تلاش می‌کنند بگویند که برنامه عروسکی صرفا مناسب کودکان نیست اما کسی توجهی نمی‌کند.

در این رابطه دامون قنبرزاده نوشت:

انگار شخصیت پشه را از مهمانی حذف کرده‌اند. یکی‌دو قسمت است که هر چه می‌گردم نمی‌بینمش. پیش از این‌که این شایعه پخش شود، ابتدا خیال می‌کنم این یکی از ترفندهای ایرج طهماسب برای در اوج نگه داشتن یکی از محبوب‌ترین شخصیت‌های عروسکی‌اش است. آقای طهماسب آن‌قدر باهوش است که بداند برای تشنه نگه داشتن مخاطب، باید از زیاد نشان دادن عروسک‌هایش پرهیز کند تا به این شکل اشتیاق بیش‌تری به وجود بیاید. این ترفندی بود که در مجموعه‌ی کلاه‌قرمزی و درباره‌ی عروسک‌ محبوبی مانند آقای همساده هم انجام شده بود. آقای طهماسب دقیقاً می‌دانست چه زمانی باید شخصیتش را وارد گود کند، تا مخاطب برایش له‌له بزند.

می‌توانیم نبودن شخصیت پشه در دو قسمت اخیر را به همین موضوع ربط بدهیم. اما گرفتاری این‌جاست که ما ایرانی‌ها از بس مارگزیده شده‌ایم دیگر از ریسمان سیاه و سفید هم می‌ترسیم. در ذهن گزیده‌شده‌مان مدام به این فکر می‌کنیم که «قطعاً» پشه را به خاطر حرف‌هایش دچار ممیزی کرده‌اند. یعنی امکان ندارد به آن چیزی که در پاراگراف اول مطرح کردم هم فکر کنیم. در حالی که این امکان وجود دارد که ... نع! راستش هر چه می‌خواهم فیلم بازی کنم و از ریسمان سیاه و سفید نترسم، نمی‌شود! اصلاً پارگراف اول را فراموش کنید!

ما آن‌قدر نیش خورده‌ایم که دیگر عدم حضور یک عروسک هم می‌ترساندمان. در فضای مجازی که بچرخید، شایعه‌ی ممیزی خوردن شخصیت پشه، به خبر تمام صفحه‌های اینستاگرامی تبدیل شده است؛ «آیا پشه از مهمونی حذف شد؟» برای ما چه اتفاقی افتاده که برای حذف یک شخصیت عروسکی، چنین می‌ترسیم؟ این‌که شخصیت پشه دچار ممیزی می‌شود بحثی دیگر است؛ یک کار کثیف و منحط و خطرناک. آن‌قدر این ممیزی (ذهنم مدام نهیب می‌زند که این اتفاق «واقعاً» افتاده است) به‌وضوح بی‌شرمانه است که حرفی باقی نمی‌گذارد. اما بحثم این است ما چه‌قدر آسیب‌دیده‌ایم که حتی برای یک لحظه هم نمی‌توانیم به این فکر کنیم: شاید عدم حضور پشه، به مقتضیات قصه ربط داشته باشد.

بله! کار ما به این‌جا رسیده است؛ از بس آسیب دیده‌ایم، از بس بهمان آسیب زده‌اند، از بس نیش خورده‌ایم که اولین چیزی که به ذهن‌مان می‌رسد نکته‌ای منفی‌ست. وگرنه هنوز هم می‌توانیم به این فکر کنیم که نبودِ پشه ممکن است دلیلی دراماتیک ... نع! نمی‌شود! نمی‌توانم فیلم بازی کنم. من هم از ریسمان سیاه و سفید می‌ترسم.