چطور نتیجه آزمایش خون را تفسیر کنیم؟

روزیاتو: Hct در آزمایش خون چیست؟ محدوده نرمال Hct در خون چقدر است؟ سایر فاکتورهای قید شده در برگه آزمایش خون چطور؟

مطمئنا برای تفسیر دقیق نتیجه آزمایش خون باید به پزشک متخصص مراجعه کنید، اما اگر شما هم از آن دسته افرادی هستید که تمایل دارید خودتان هم از برخی از مهم ترین فاکتورهای آزمایش خون سر در بیاورید، خواندن این مطلب می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.

شمارش کامل خون یا CBC

در نتایج بسیاری از انواع آزمایش خون، اولین لیستی که زیر ستون نام آزمایش (Test Name) قرار دارد نتیجه شمارش کامل خون (CBC) را نشان می‌دهد. آزمایش CBC، سطح ترکیبات ضروری خون (همچون گلبول‌های قرمز خون، گلبول‌های سفید خون و پلاکت‌ها) را می‌سنجد.

آزمایش CBC سطح پروتئین حامل اکسیژن (هموگلوبین) را نیز می‌سنجد و نسبت گلبول‌های قرمز خون نسبت به مایع (پلاسمای خون) را اندازه‌گیری می‌کند. نتایج آزمایش خون به پزشک‌تان کمک می‌کند که هر نوع عفونت یا حساسیت را تشخیص دهد و به وجود اختلالاتی نظیر کم خونی یا سرطان پی ببرد.

هر آزمایشگاه روش‌های مختلفی برای مطالعه خون دارد. بنابراین دامنه مرجع به آزمایشگاهی که آزمایش خون را انجام می‌دهد، بستگی دارد. همچنین مواردی چون سن، جنسیت و محل زندگی نیز بر روی نتایج تاثیر خواهد داشت.

اما به طور کلی، بازه مرجع و نرمال در نتایج آزمایش CBC عبارت است از:

گلبول‌ های سفید: ۴۵۰۰ تا ۱۱۰۰۰ سلول در هر میکرولیتر (سلول/ میلی لیتر)

گلبول‌ های قرمز: ۴.۵ میلیون تا ۵.۹ میلیون سلول در میلی لیتر برای مردان ؛ ۴.۱ میلیون تا ۵.۱ میلیون سلول در میلی لیتر برای زنان

هموگلوبین: ۱۴ تا ۱۷.۵ گرم در دسی لیتر (gm / dL) برای مردان ؛ ۱۲.۳ تا ۱۵.۳ گرم در دسی لیتر برای زنان

هماتوکریت: ۴۱.۵ تا ۵۰.۴ برای مردان ؛ ۳۵.۹ تا ۴۴.۶ برای زنان

پلاکت: ۱۵۰،۰۰۰ تا ۴۵۰،۰۰۰ پلاکت در میلی لیتر

هماتوکریت یا HCT

هماتوکریت یا HCT در آزمایش خون درصد گلبول‌ های قرمز در کل حجم خون را اندازه می‌گیرد. برای سالم ماندن، بدن شما باید نسبت صحیح گلبول‌های قرمز را داشته باشد. سطح بالا یا پایین هماتوکریت می‌تواند نشان‌دهنده بیماری‌های خونی، کم آبی یا سایر شرایط پزشکی باشد. پزشکان در شرایط مختلفی نظیر کم خونی، سرطان خون، سوءتغذیه و کاهش آب بدن، آزمایش HCT را تجویز می‌کنند.

سطح عادی هماتوکریت برای مردان۴۱.۵ تا ۵۰.۴ درصد است.

سطح عادی هماتوکریت برای زنان بین۳۶.۹ تا ۴۴.۶ درصد است.

علت غلظت خون بالا چیست؟

هماتوکریت بالا در آزمایش خون نشان دهنده غلظت خون است. مقدار نرمال هماتوکریت خون به دلیل اینکه وابسته به سن و جنسیت است به صورت یک عدد واحد و قطعی بیان نمی‌شود بلکه به شکل یک رنج یا بازه در نظر گرفته می شود.

وقتی که جواب آزمایش بالاتر از محدوده تعریف شده باشد فرد دچار غلظت خون است. که مهم‌ترین فاکتورهای آن عبارتند از:

• بیماری‌های قلبی
• دهیدراته شدن بدن (کم آبی شدید بدن)
• زخم و آسیب دیدگی بافت ریه
• بیماری‌های مغز استخوان
• بیماری آپنه خواب انسدادی
• سیگار کشیدن
• بیماری مزمن انسدادی ریه
• مسمومیت با مونوکسیدکربن
• تجویز تستوسترون

بالا بودن هماتوکریت خون می‌تواند به علت بروز بیماری‌های خاصی باشد:

• اریتروسیتوز (غلظت خون)
• بیماری مادرزادی قلب
• بیماری شدید مزمن انسدادی ریه
• پلی سیتمی ورا، بیماری مغز استخوان که موجب تولید بیش از حد گلبولهای قرمز خون شده و با جهش ژنتیکی رابطه دارد.

پایین بودن HCT در آزمایش خون به چه معناست؟

بیماری‌های زیر می‌توانند منجر به پایین بودن سطح هماتوکریت در خون باشند:

• بیماری کلیوی
• سیروز (التهاب شدید کبد)
• هموگلوبینوپاتی (در این بیماری، هموگلوبین‌ها ساختار طبیعی خود را از دست می‌دهند.)
• بزرگ شدن طحال(اسپلنومگالی)
• بیماری‌های کلاژن عروقی روماتوئیدی
• انواع سرطان مانند لوسمی، لنفوم و … .
• نئوپلازی (رشد و غیرطبیعی و غیرقابل کنترل بافت‌ها و سلول‌ها در بدن)
• مولتیپل میلوما (نوعی سرطان در گلبول‌های سفید خون)
• بیماری های مغز استخوان
• بیماری التهابی مزمن
• کمبود مواد مغذی مانند آهن ، فولیک اسید یا ویتامین B-۱۲
• خونریزی داخلی
• کم خونی همولیتیک
• کم خونی سلول داسی شکل (یک نوع اختلال خونی ژنتیکی)

تعداد گلبول قرمز خون یا RBC

شمارش گلبول قرمز خون (Red Blood Count) تستی است که پزشکان برای پی بردن به تعداد گلبولهای قرمز خون بیمار استفاده می‌کنند. این تست به عنوان شمارش اریتروسیت هم شناخته می‌شود.

تست RBC مهم است چون گلبول های قرمز خون حاوی هموگلوبین هستند که اکسیژن را به همه بافت‌های بدن حمل می‌کنند. تعداد گلبول‌های قرمز بر مقدار اکسیژنی که بافت‌ها می‌توانند دریافت کنند، اثر می‌گذارد. بافت‌های شما برای عملکرد خود نیاز به اکسیژن دارند.

محدوده طبیعی RBC 

محدوده طبیعی RBC برای مردان ۴.۷ تا ۶.۱ میلیون سلول در میکرولیتر (mcL) است.

محدوده طبیعی RBC برای زنانی که باردار نیستند ۴.۲ تا ۵.۴ میلیون mcL است.

محدوده طبیعی RBC برای کودکان ۴.۰ تا ۵.۵ میلیون mcL است.

بالا بودن نتیجه آزمایش RBC به چه معناست؟

اگر تعداد گلبول های قرمز خون شما از محدوده نرمال بالاتر باشد، اریتروسیوتز دارید که ممکن است به دلایل زیر باشد:

• سیگار کشیدن
• بیماری قلبی احتقانی
• کم آبی بدن
• کارسینومای سلول کلیوی، یک نوع سرطان کلیه
• فیبروز ریوی
• پلی سیتمی ورا

RBC بالا همچنین ممکن است ناشی از آپنه خواب، فیبروز ریوی و مشکلات دیگری باشد که موجب کاهش اکسیژن در بدن می‌شوند.

پایین بودن RBC به چه معناست؟

تعداد پایین گلبول های قرمز خون می‌تواند به دلایل زیر باشد:

• کم خونی
• نارسایی مغز استخوان
• کمبود اریتروپویتین که علت اولیه کم خونی در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیه است
• همولیز یا تخریب گلبولهای قرمز خون ایجاد شده بوسیله تزریق خون و جراحت مویرگی
• لوسمی
• سوء تغذیه
• کمبود مواد مغذی از جمله آهن، مس، فولات و ویتامینهای B۶ و B۱۲
• بارداری
• اختلالات تیروئید

هموگلوبین یا HGB

آزمایش هموگلوبین (Hgb)، نشان دهنده میزان هموگلوبین موجود در گلبول های قرمز خون است. هموگلوبین پروتئینی است که توسط مغز استخوان تولید و در گلبول های قرمز خون ذخیره می شود. هموگلوبین به گلبول های قرمز خون کمک می کند تا اکسیژن را از ریه ها و از طریق سرخرگ ها به سرتاسر بدن انتقال بدهند.

وظیفه دیگر هموگلوبین، برگشت دادن دی اکسید کربن از اقصی نقاط بدن به ریه ها، از طریق سیاهرگ است. هموگلوبین همچنین عامل قرمز بودن گلبول‌های قرمز خون است.

اگر در آزمایش هموگلوبین خون میزان هموگلوبین شما به صورت غیرعادی کم یا زیاد باشد، آنگاه نشانه هایی همچون خستگی، سرگیجه، تنگی نفس نیز ممکن است در شما ظاهر شوند.

محدوده طبیعی HGB

محدوده طبیعی HGB برای نوزادان ۱۱ تا ۱۸ گرم در دسی لیتر

محدوده طبیعی HGB برای کودکان کم سن و سال ۱۱.۵ تا ۱۶.۵ گرم در دسی لیتر

محدوده طبیعی HGB برای مردان بالغ ۱۳ تا ۱۶.۵ گرم در دسی لیتر

محدوده طبیعی HGB برای زنان غیرباردار ۱۲ تا ۱۶ و زنان باردار ۱۱ تا ۱۶ گرم در دسی لیتر

دلایل احتمالی بالا بودن هموگلوبین (HGB)

زندگی در ارتفاع؛ در این محیط ها، از جمله نواحی کوهستانی، اکسیژن موجود در هوا در حد پایینی قرار دارد.
مصرف کردن فرآورده های حاوی تنباکو؛ شامل سیگارهای معمولی و بزرگ
بیماری مزمن انسداد تنفسی (COPD)؛ این بیماری منجر به التهاب ریه‌ها می شود، بنابراین از ورود هوا به ریه ها جلوگیری می شود.
بیماری های قلبی یا ریه؛ که روی توانایی تنفس، توانایی ریه ها برای انتقال اکسیژن به جریان خون یا توانایی قلب برای پمپاژ عادی خون تاثیرگذار هستند.
دریافت مقدار اضافی و غیرضروری از هورمون اریتروپویتین؛ این ماده برای ارتقای عملکرد فیزیکی مصرف می شود.
از دست دادن بخش زیادی از آب بدن (دی هیدراته شدن)
مشکل قلبی (ایست قلبی)
سرطان کبد یا کلیه

دلایل احتمالی کمبود هموگلوبین عبارتند از :

عدم وجود آهن در رژیم غذایی
کمبود فولات یا ویتامین ب- ۱۲
از دست دادن حجم قابل ملاحظه ای از خون
خونریزی داخلی
کم خونی داسی شکل
کم کاری غده تیروئید
اسپلنومگالی (ورم طحال)
بیماری های مغز استخوان
بیماری مزمن کلیوی
خون دادن به میزان بیش از حد عادی
خونریزی شدید در طول عادت ماهیانه
سوءمصرف الکل
بیماری های مزمن از جمله بیماری خود ایمنی یا سرطان

تعداد گلبول سفید خون یا WBC

این آزمایش اغلب شامل شمارش کامل خون (CBC) است. اصطلاح آزمایش شمارش گلبول های سفید نیز معمولا برای اشاره به تعداد گلبول های سفید بدن استفاده می‌شود. انواع مختلفی از گلبول های سفید وجود دارد و خون معمولاً دارای درصدی از هر نوع است. بالا یا پایین تر بودن تعداد WBCها نسبت به میزان طبیعی ممکن است نشان‌دهنده یک بیماری زمینه ای باشد. شمارش گلبول های سفید خون می‌تواند عفونت های مخفی بدن را آشکار ساخته و پزشکان را از بیماری های تشخیص داده نشده مانند بیماری های خود ایمنی، نقص ایمنی و اختلالات خونی آگاه سازد.

محدوده طبیعی WBC

گلبول های سفید خون از مغز استخوان منشأ می گیرند اما در سراسر جریان خون گردش می کنند. پنج نوع سلول گلبول سفید وجود دارد: نوتروفیل ها که درصد طبیعی شمار آنها در خون ۵۵ تا ۷۳ درصد، لنفوسیت ها ۲۰ تا ۴۰ درصد، ائوزینوفیل ها یک تا چهار درصد، مونوسیت ها دو تا هشت درصد و بازوفیل ها ۰.۵ تا یک درصد است.

پایین بودن تعداد WBC

لکوپنی اصطلاح پزشکی است که برای توصیف شمار اندک گلبول های سفید خون مورد استفاده قرار می گیرد که می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:

HIV
اختلالات خود ایمنی
اختلالات یا آسیب مغز استخوان
لنفوم
عفونت های شدید
بیماری های کبد و طحال
لوپوس
پرتو درمانی
برخی از داروها مانند آنتی بیوتیک ها

بالا بودن تعداد WBC

لکوسیتوز اصطلاح پزشکی است که برای توصیف بالا بودن شمار WBCها استفاده می شود. این مسئله می تواند ناشی از موارد زیر باشد:

سیگار کشیدن
عفونت هایی مانند سل
تومور در مغز استخوان
سرطان خون
شرایط التهابی، مانند آرتروز و بیماری روده
فشار
ورزش
آسیب بافتی
بارداری
آلرژی
آسم
برخی از داروها مانند کورتیکواستروئیدها

پلاکت‌ یا PLT

پلاکت‌های خون از اجزای گلبول‌های خون هستند که به انعقاد خون کمک می‌کنند. پلاکت‌ها همچون چسب به هم می‌چسبند تا بریدگی‌ها یا پارگی‌‌هایی که در رگ‌های خونی رخ داده اند را به هم بچسبانند در نتیجه به بدن این امکان را می‌دهند که خونریزی را متوقف کند. سطح غیرعادی از پلاکت خون می‌تواند نشان دهنده اختلالات خونریزی (عدم انعقاد کافی) یااختلالات ترومبوتیک(انعقاد بیشتر از حد معمول) باشد.
سطح عادی پلاکت خون۱۵۰,۰۰۰ تا ۴۵۰,۰۰۰ پلاکت در هر میکرولیتر است.