غفلت مسئولان از زغال‌سنگ، سهوی یا عمدی؟

خبرگزاری تسنیم: براساس آخرین آمار، ایران از نظر ذخایر زغال سنگ در حد متوسط جهانی است به طوری که ذخایر زمین شناسی زغال سنگ در ایران حدود ۱۴ میلیارد تن و ذخایر قطعی حدود ۱.۲ میلیارد تن برآورد شده است. در حال حاضر تنها خریدار عمده زغال سنگ داخل کشور شرکت ذوب آهن اصفهان است و میزان مصرف سایر واحدهای صنعتی در مقایسه با آن چندان زیاد نیست.

این در حالی است که در دنیا، بیشترین میزان زغال سنگ در تولید انرژی الکتریکی مصرف می شود و در رتبه بعدی صنایع فولادسازی و صنایع تولید سیمان قرار دارند . از زغال سنگ در صنایع دیگر نیز استفاده میشود که می توان از مهمترین آنها به پالایش آلومینا، کاغذسازی، صنایع شیمیایی و دارویی، زغال قیری پالایش شده، بازیابی گاز آمونیاک برای تولید کود شیمیایی، رنگدانه ها، گرافیت برای الکترودها، تصفیه آب، مواد آرایشی و بهداشتی، سوخت مایع، محصولات پلاستیکی و فیبرها، تولید فلزات، آلیاژها، فروآلیاژها و... اشاره کرد.

ولی با وجود مصارف بسیار بالای زغال سنگ در دنیا، سیاستهای راهبردی در حوزه زغال سنگ در ایران نسبت به دنیا متفاوت است. در ایران به دلیل وجود منابع عظیم نفت و گاز، توجه به سرمایه گذاری و توسعه بخش زغال سنگ مغفول مانده است. وجود منابع گاز طبیعی و سیاست های توسعه صنعت فولاد کشور باعث شده که تنها تولیدکننده های فولاد به روش کوره بلند از زغال سنگ استفاده کنند.

در ایران فقدان استراتژی مدون در بخش معدن باعث کاهش جذابیت سرمایه گذاری در بخش معدن و به طور خاص معادن زغال سنگ شده است. این در حالی است که کشورهای توسعه یافته چشم انداز مشخصی برای معادن خود ترسیم کرده اند و با اتخاذ سیاستهای راهبردی، مسیر سرمایه گذاری و توسعه معادن و صنایع معدنی را مشخص می کنند. برای مثال کشور استرالیا در حوزه تأمین انرژی تاکید ویژه ای بر زغال سنگ کرده است.

از مهمترین چالش های معادن زغال سنگ را می‌توان به نبود معیار شفاف برای تعیین قیمت زغال سنگ، ایمنی پایین معادن، عدم به کارگیری تکنولوژی و ماشین آلات روز دنیا در بهره برداری از معادن جهت تولید کنسانتره زغال سنگ با کیفیت قابل قبول و ویژگیهای زمین شناسی معادن زغال سنگ ایران اشاره کرد که مشکلات زیادی را برای معدنکاران زغال سنگ و مصرف کنندگان این محصول ایجاد کرده است.

برای بررسی بیشتر وضعیت معادن زغال سنگ با سعید صمدی دبیر انجمن زغال‌سنگ کشور گفتگو کرده است.

متن این گفت وگو را در ادامه بخوانید:

آقای مهندس در آغاز بحث وضعیت فعلی معادن زغال سنگ کشور را چگونه ارزیابی می کنید؟

صمدی: طبق اکتشافات زمین شناسی حدود 14 میلیارد تن ذخیره زمین شناسی زغال سنگ در کشور وجود دارد. البته ما یک و دو دهم میلیارد تن ذخیره قطعی داریم که اگر تقاضا در کشور افزایش داشته باشد و قیمت ها هم مناسب تعیین شود سرمایه گذاری در ذغال سنگ افزایش و حتی می توان به افزایش ذخایر قطعی هم امیدوار بود. براساس اطلاعات امروز ذغال سنگ یک منبع ارزان انرژی به شمار می‌آید و همین امر عاملی شده تا کشورها تمرکز زیادی بر استفاده از این محصول داشته باشند.

در حال حاضر 62 درصد برق دنیا با زغال سنگ تولید می‌شود، علاوه بر این تولید 90 درصد فولاد دنیا با زغال سنگ است و همین امر نشان می‌دهد دنیا به اهمیت زغال سنگ پی برده و به صورت یک انرژی ارزان قیمت، تمام استفاده خود را از آن می برد. اما متأسفانه در ایران تأمین منابع مالی برای تجهیز، نوسازی معادن و سرمایه در گردش از جمله چالش های اساسی معدنکاران زغال سنگ است. هزینه های معدنکاری زغال سنگ بسیار بالاست و شامل دو بخش عمده است، بخش اول هزینه های تجهیز و آماده سازی معدن است که حدود 50 درصد کل هزینه هاست و بخش دوم هزینه های مربوط به نیروی انسانی فعال در معدن است.

علاوه بر این معدنکاران زغال سنگ تجهیزات قدیمی برای استخراج و فرآوری در اختیار دارند که همین امر باعث کاهش بازدهی، افزایش هزینه تعمیر و نگهداری تجهیزات، کاهش کیفیت زغال سنگ و در نتیجه افزایش قیمت تمام شده زغال سنگ داخلی نسبت به زغال سنگ خارجی می شود.

در حال حاضر حدود 130 معدن زغال سنگ در کشور وجود دارد که از این تعداد 100 معدن فعال است اما در مجموع از میان 130 معدن زغال سنگ می توان گفت 20 معدن 95 درصد زغال سنگ کشور را تولید می کنند .

*نامه نوشتیم ما پول نمی خواهیم فقط راهکارهای ما را بشنوید اما توجهی نکردند

اخیراً رئیس جمهور در بازدید از معدن زغال سنگ طبس صحبت هایی را در حمایت از بخش معادن زغال سنگ مطرح کرده است به نظر شما در شرایط فعلی دولت باید چه حمایتی از این معادن داشته باشد؟

صمدی: طبق دستور آقای رئیسی که به حق در موقعیت مناسبی صادر شده قرار است زغالی وارد کشور نشود. بر همین اساس ما باید برای تأمین نیاز داخل سالانه هشت میلیون تن زغال خام استخراج کنیم که این رقم در یک میلیارد و دویست میلیون تن ذخیره قطعلی اصلاً عدد حساب نمی شود. به این ترتیب برای اجرای دستور آقای رئیس جمهور در ممنوعیت واردات زغال سنگ باید معادن کشور در سال 8 میلیون تن ذغال استخراج کنند.

رئیس جمهور معتقد است کشور ما با این همه منابع نباید وابسته به خارج باشد. یک هفته بعد از دستور آقای رئیسی ما یک نامه به وزارت صنعت نوشتیم که جلسه بگذارید تا ما راهکارهای لازم را برای حل مشکلات معادن زغال سنگ ارائه دهیم . البته ابتدای نامه هم قید کرده بودیم که هیچ پولی نمی خواهیم. گفتیم یک کارگروه پشتیبانی زغال سنگ تشکیل دهید تا ما ایده های خود را مطرح کنیم. حتی گفتیم با این روند فعلی نه تنها به سمت خودکفایی نمی رویم بلکه نزول تولید هم به وجود خواهد آمد. اما با توجه به اینکه هنوز معاونت ها مشخص نشده اند پاسخی مناسبی به این نامه داده نشده است.

البته در اینجا باید این نکته را متذکر شوم که زغال سنگ یک صنعت اشتغال زا است زیرا اساس فعالیت آن بر مبنای نیروی انسانی است. بر همین اساس اگر 10 هزار میلیارد تومان به عنوان مثال در صنعت فولاد سرمایه گذاری کنیم حداقل 1000 شغل می توان ایجاد کرد اما اگر 10 هزار میلیارد تومان در زغال سرمایه گذاری شود حداقل 6 یا 5 هزار نفر ایجاد شغل می شود. بنابراین برای کشوری مانند ما که مشکل نیروی کار دارد صنعت زغال سنگ با اندک سرمایه گذاری می تواند یک تعداد زیادی اشتغال به وجود آورد.