نتایج فاجعه‌بار مشاوره‌های پزشکی از راه دور

یگانه شوق الشعرا در آفتاب یزد نوشت: کرونا، شیوع گسترده آن و محدودیت‌های ناشی از آن بسیاری از فعالیت‌ها را به سرعت به سمت آنلاین و مجازی شدن هدایت کرد. در این بین مشاوره‌های پزشکی و تشخیص بیماری‌ها هم از این تاثیرات مصون نماند و بسیاری از این فعالیت‌ها در بستر مجازی انجام شدند. به تازگی دانشگاه کمبریج طی تحقیقی نشان داده است که مشاوره از راه دور، تلفنی و ویدئویی برای بسیاری از بیماران فاجعه آفرین بوده است.

از آنجا که در ایران بر خلاف بسیاری از کشور‌ها بعد از شیوع کرونا مجازی شدن بسیاری از فعالیت‌ها برای اولین بار در دستور کار قرار گرفت به نظر می‌رسد هشدار این موضوع برای کشور ما پررنگ‌تر است زیرا در این فضا با فعالیت‌هایی مواجه هستیم که برای اولین بار در بستر مجازی ارائه می‌شوند و بی‌تجربگی در این مورد می‌تواند آسیب‌های آن را به مراتب پر رنگ‌تر سازد. خصوصا در زمینه مواردی مانند پزشکی که به صورت مستقیم با سلامت مردم در ارتباط هستند.

مشاوره از راه دور برای برخی از بیماران فاجعه آفرین بوده است

پژوهشی که اخیرا در دانشگاه کمبریج انجام شده نشان داده است که مشاوره از راه دور، تلفنی و ویدیویی، برای بسیاری از بیماران "فاجعه‌آفرین" بوده است.بر اساس این پژوهش "مشاوره‌های از راه دور خطر تشخیص اشتباه را افزایش داده و مراقبت از بیماران را سخت‌تر کرده است" و به خصوص برای سالمندان، فقرا، و بیماران کم‌توان "فاجعه‌آفرین" بوده است.پژوهشگران دانشگاه کمبریج فاش کردند که ۹۳ درصد پزشکان مشاوره از راه دور را برای بیماران بدتر از مشاوره حضوری می‌دانند.

فقط سه درصد فکر می‌کنند که مشاوره از راه دور می‌تواند مفیدتر باشد.این یکی از اولین پژوهش‌های عمده‌ای است که درباره تاثیر مشاوره‌های پزشکی به دنیای مجازی و تشخیص آنلاین بیماری‌ها در دوران کرونا انجام شده است.بر اساس این پژوهش تقریبا دو سوم مردم از اینکه می‌توانند مشاوره از راه دور داشته باشند، راضی هستند.بین ماه مارس تا ژوئیه امسال حدود ۱۰۲ میلیون مشاوره پزشکی در انگلیس انجام شده که نیمی از آنها از طریق تماس تلفنی یا ویدیویی بوده است.خدمات سلامت عمومی (NHS) در انگلیس در ماه سپتامبر از همه پزشکان عمومی خواست به بیماران اطلاع دهند که دیدارهای حضوری در موارد مقتضی می‌تواند یک گزینه باشد.

خود مشاوره دادن یک عمل تخصصی است

بابک قرائی مقدم پزشک و کارشناس در این باره به ما گفت: «این تحقیق قطعا مورد قبول است زیرا آن‌ها اصول تحقیق را رعایت کرده اند. اما مسئله در این است که انجام مشاوره‌های تلفنی که جدیدا در ایران رایج شده یکی از موضوعاتی است که در بسیاری از موارد می‌تواند خیلی به مردم کمک کند. همانطور که دیدید در نظرسنجی‌ای که در خود این تحقیق انجام شده است رضایت مندی خود بیماران بالا بوده است.

به دلیل اینکه با آن روش امکان دسترسی آن‌ها به پزشک مورد نظرشان تسریع پیدا کرده است.الان در پروسه آنلاین شدن ارائه خدمات از شهر‌های مختلف بیمارانی را می‌بینیم که آن‌ها می‌خواهند به این وسیله اطمینان کسب کنند که آیا پزشکی را که در منطقه به آن مراجعه کرده‌اند کار صحیحی انجام داده است یا خیر و با توضیحی که داده می‌شود این می‌تواند خیلی به افراد کمک کند. ولی از آن طرف در این موضوع شکی نیست که مراجعه بیمار به پزشک و معاینه او نقش بسزایی در تشخیص درست دارد و از این طریق وضعیت بیمار به صورت واقعی مورد بررسی قرار می‌گیرد. خود مشاوره دادن یک عمل تخصصی است و هر پزشکی هر چه قدر هم ماهر باشد الزاما بدین معنا نیست که بتواند از راه دور درست مشاوره بدهد. به دلیل اینکه پزشک باید بتواند موضوعات را به مریض منتقل کند تا مسائل و خطرات بالقوه برای او به وجود نیاید.»

مشاوره تلفنی می‌تواند به عنوان یک مکمل در کنار این روش قرار بگیرد

وی ادامه داد:« ما از لحاظ فرهنگی و طبابت متاسفانه بسیار با کشوری مانند انگلستان متفاوت است. زیرا در سال‌های اخیر معاینات بالینی و گوش دادن به بیمار با توجه به دلایل مختلف درست انجام نمی‌شود. در کشورهایی مانند انگلستان بر مطالعات بالینی بسیار توجه می‌شود و متاسفانه وقت گذاشتن برای بیماران در ایران بسیار پایین است. در مشاوره‌های تلفنی ما می‌بینیم که بسیاری از پزشکان وقت بیشتری را می‌گذارند تا اینکه بیمار به صورت حضوری مراجعه کند. این مسائل باید در نظر گرفته شود. اما هیچ شکی وجود ندارد معاینه بالینی بر مشاوره تلفنی ارجحیت دارد زیرا امکان تشخصی اشتباه پایین‌تر است.

بنابراین توصیه پزشکان این است که در وهله اول باید خود بیمار را دید و معاینه به صورت حضوری انجام شود.همانطور که گفته شد این مشاوره‌ها می‌تواند جای خود را داشته باشد و بسیاری از مشکلات را حل بکند اما به شرطی که خطرات احتمالی در نظر گرفته شود و مریض درمان اشتباه دریافت نکند. بسیاری از مواقع ممکن است بر اساس گفته مریض از راه دور توجه نسبت به شدت بیماری به اندازه کافی نباشد. بسیاری از اوقات ظاهرا بیمار حس می‌کند مشکل خاصی ندارد اما اگر از نزدیک مورد معاینه قرار بگیرد وضعیت نامناسب آن شناسایی می‌شود. بنابراین این خطرات بالقوه در همه جای دنیا برای مشاوره‌های از راه دور وجود دارد ولی عرض کردم این مسئله مشاوره مثل همان تخصص می‌ماند.

برای مثال بسیاری از پزشکان تخصص کافی دارند اما نمی‌توانند از راه دور مشاوره بدهند و درست مسیر راهنمایی نمی‌شود. بنابراین این بحث را باید از چند جنبه مورد بررسی قرار دارد.اما دراین که این مشاوره‌های از راه دور توانسته بسیاری از مشکلات را حل بکند مورد شک نیست. اما به طور قطع معاینه بالینی بیمار بسیار مهم است و مشاوره تلفنی می‌تواند به عنوان یک مکمل در کنار این روش قرار بگیرد. اینکه الان به بهانه کرونا بسیاری از پزشکان به جای معاینه بالینی بیمار به مشاوره آنلاین روی آورده‌اند به نظر من صحیح نیست. یعنی معاینه بالینی باید جایگاه خود را داشته باشد و در کنار آن خدمات از راه دور پزشکی به صورت مکمل ارائه شود. اکثر پزشکان بر اهمیت بالای معاینه و ارتباط با بیمار اتفاق نظر دارند. »

هنوز ابزاری برای جایگزین معاینه بالینی بیمار نداریم

هادی یزدانی پزشک و متخصص نیز در این باره به ما گفت:«سال هاست که بر مسئله پزشکی از راه دور دارد کار می‌شود.این بحث وجود داشته است و ماجرای کرونا به گسترش توجه به این مسئله کمک کرد.به هر حال ما هنوز ابزاری برای جایگزین معاینه بالینی بیمار نداریم و ابزار‌های موجود کارآیی کافی ندارند. این موضوع در مسئله کرونا نمود واضحی پیدا کرد. هنوز ابزار و تکنولوژی آنقدر به کمک ما نیامده است که بتواند جایگزین ویزیت حضوری بیمار شود.

به ما یاد داده‌اند که از لحظه اولی که بیمار وارد اتاق می‌شود از ظاهر بیمار باید اطلاعات جمع کردن شروع شود. از طرف دیگر خود فرآیند معاینه گاهی اوقات از اشتباهاتی که ممکن است خود بیمار ایجاد کند جلوگیری کند. مثلا بیمار می‌گوید من اصلا تب ندارم اما در معاینه بالینی پزشک متوجه این تب می‌شود. کرونا کمک کرد که پزشکی از راه دور وارد نیاز‌ها و روزمره‌های مردم شود اما هنوز تا نقطه ثبات فاصله زیادی دارد. »