دولت رئیسی به دنبال حذف دلار! چه می‌شود؟

تجارت نیوز: ظاهرا دولت سیزدهم دو طرح کلی برای نظام ارزی کشور دارد. یکی تلاش برای حذف دلار از مبادلات و جایگزینی با تهاتر، دیگری استفاده از دلارهای خانگی مردم و زنده‌کردن دوباره حساب‌های ارزی. دو طرحی که در دولت احمدی‌نژاد کم و بیش امتحان خود را پس دادند و هر دو شکست خوردند.

در همین چند روز گذار از دولت روحانی به دولت سیزدهم، نرخ دلار آمریکا بیش از سه هزار تومان افزایش یافته است. حالا همه منتظرند تا ببینند دولت جدید برای تقویت ارزش پول ملی چه می‌کند؟

به زودی قرار است تیم اقتصادی ابراهیم رئیسی با برنامه‌های جدیدی برای نظام ارزی کشور از راه برسند؛ برنامه‌هایی که از دلارزدایی تا تشکیل صندوق سرمایه‌گذاری ارزی را در برمی‌گیرد اما نکته اینجاست که تمام این طرح‌ها پیش از این امتحان شده و شکست خورده‌اند.

مبارزه با دلاریزه شدن امکان‌پذیر است؟

«مسیر دلار زدایی از اقتصاد ایران سهل الوصول است». این را سید رضا فاطمی امین، وزیر صنعت و معدن پیشنهادی رئیسی گفته بود.

او در ویدئویی که در تارنمای سایت ستاد ابراهیم رئیسی منتشر شده بود، درباره پرهیز از دلاریزه شدن اقتصاد گفته و اظهار کرده بود:« ما با دست خودمان اقدام به دلاری کردن اقتصاد کرده‌ایم و یکی از راهکارهای اقتصادی دولت رئیسی برای خروج از فضای شرطی اقتصاد، عدم دلاریزه کردن اقتصاد کشور است».

البته ظاهرا او تنها عضو تیم اقتصادی نیست که چنین نظری دارد. احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد پیشنهادی نیز پیش از این درباره حذف دلار از مبادلات کشور حرف زده بود. اما این مسئله در شرایط فعلی چه کمکی به وضعیت اقتصاد ما می‌کند؟

سید کمال سیدعلی، معاون ارزی سابق بانک‌مرکزی، در پاسخ عنوان می‌کند: به نظر می‌رسد اطلاعات این عزیزان از شرایط کشور و این که چرا اقتصاد ما دلاریزه شده نواقصی دارد.

او به تجارت‌نیوز می‌گوید که عمده دلاریزه شدن اقتصاد ما به خاطر فروش نفتی است که به دلار می‌فروشیم و اگر قرار باشد پرداخت ارز نفت با ارز دیگری باشد باید از قبل در معاملات ذکر شود و این مساله هزینه تبدیل دارد.

سیدعلی بیان می‌کند که ظاهرا ایده دولت جدید برای حذف دلار از مبادلات به پیشنهاد تهاتر ختم شده است.

او توضیح می‌دهد: یکی از برنامه‌های وزرای دولت سیزدهم استفاده از معاملات تهاتری است. از ابتدای دولت احمدی‌نژاد یعنی از ۱۵ سال پیش مطرح شد و از رئیس مجلس تا معاون اول و همه وزرا هم قراردادهای تهاتری با تمام کشورها امضا کرده‌اند، اما حتی یک مورد هم اجرا نشده است.

این کارشناس می‌افزاید: اگر کابینه آقای رئیسی به سابقه تصمیمات اقتصادی رجوع کنند و این موارد را ببینند، متوجه می‌شوند که معاملات تهاتری در نهایت به دلار تسویه می‌شوند و هیچ کشوری هم حاضر به تهاتر با ما نیست. چون بانک‌ها در دنیا خصوصی شده‌اند و تحت اختیار دولت و رئیس‌جمهورشان نیستند و دولت‌ها نمی‌توانند آن‌ها را مجبور کند که حتما تهاتر با بانک‌های ایران را بپذیرند. پس ما یک طرفه نمی‌توانیم ادعا کنیم که دلار را از مبادلات حذف می‌کنیم.

به باور او برای حل این مشکل به جای ارائه گزاره‌های کلی باید شرایط را سنجید و ریشه مشکل را پیدا کرد. معاون سابق ارزی بانک مرکزی توضیح می‌دهد: مثلا وقتی چین را می‌بینید که در معاملات تهاتری موفق بوده علتش این بوده که آسیای جنوب شرقی معاملات را بر مبنای یوان انجام می‌دهد اما ما و کشورهای منطقه این شرایط را نداریم.

او ادامه می‌دهد: ما اگر بخواهیم با سایر کشورها تهاتر کنیم اولین سوال بانک‌ها این است که آیا شما عضو fatf هستید؟ و همین‌جا بحث تمام می‌شود. اگر دولت‌ها هم بپذیرند و قرارداد تهاتر ببندند بانک‌های سایر کشورها به خاطر بسیاری از مشکلات بانک‌های ما از جمله fatf، کفایت‌سرمایه، ترازنامه و… با ما کار نمی‌کنند.

او در نهایت تمرکز بر حذف دلار را تمرکز دولت بر موضوعی فرعی می‌خواند و تاکید می‌کند: در ارتباط با مسائل ارزی کشور نباید بخش‌های فرعی را مورد توجه قرار داد و باز هم مسیرهای انتخاب کنیم که بارها امتحان کردیم و ناموفق بوده است. ما با انواع ارز در معاملات سروکار داریم و تمرکز روی حذف دلار اصلا معنایی ندارد.

افتتاح حساب بانکی با دلار!

صندوق سرمایه‌گذاری ارزی یکی دیگر از برنامه‌های دولت سیزدهم است. اقدام دیگری که پیش‌تر یک بار شکست خورده است. ظاهرا برنامه این است که با ایجاد این صندوق مردم در عوض سپرده‌گذاری ریالی در بانک‌ها، دارایی‌های خود را به صورت ارز در حساب ارزی قرار دهند. بر این اساس سودی که این صندوق‌ها به سرمایه‌گذاران یا مردم می‌دهند هم به صورت ارزی باشد.

سیدعلی خاطر نشان می‌کند که ما در دولت نهم و دهم پیشینه تلخی از حساب‌های ارزی داریم؛ چرا که قرار بود سود ارزی به صورت حواله و اسکناس به مردم بازگردد اما در نهایت برخی بانک‌ها به شکل ریالی با مردم تسویه کردند.

او می‌گوید: این برنامه‌ها برای شرایط فعلی کشور ما مناسب نیست. بلکه زمانی خوب است که در کشور ثبات ارزی داشته باشیم، مردم به شبکه بانکی اعتماد داشته باشند و بانک مرکزی امنیت سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران فراهم کند.

او ادامه می‌دهد: ضمنا اگر این سرمایه‌ها صرف خریدهای خارجی شود در نهایت کالاهای وارداتی به صورت ریالی در داخل فروخته می‌شود و به عبارت بهتر این ارز مصرف می‌شود و اگر شرایط طوری شود که بالای دو میلیون بشکه نفت بفروشیم و بتوانیم با ارزهای فروش نفت جایگزین کنیم، ممکن است که این طرح اجرایی شود اما الان چون برجام چشم‌انداز موفقی ندارد، طرح قابل اجرا نیست.

سید علی معتقد است در حال حاضر اولین اولویت دولت باید مدیریت بازار ارز باشد. بعد هم مالیات، فروش نفت و…. درچنین شرایطی پرداختن به فرعیات مسائل ارزی کشور به جای مشکلات اصلی و اساسی و ارائه راهکار شفاف برای آن‌ها اصلا درست نیست.