وضعیت وخیم نگاره شاهپور سوم در طاق‌بستان

ایلنا: یک پژوهشگر دوره ساسانی، از حال ناخوش و وضعیت وخیم نگاره شاهپور سوم در محوطه تاق وه_سان (طاق‌بستان) کرمانشاه خبر داد.

«حسین فیضی» دانشجوی دکترای باستان‌شناسی گرایش اسلامی دانشگاه مازندران و پژوهشگر دوره ساسانی از حال ناخوش و وضعیت وخیم نگاره شاهپور سوم در محوطه تاق وه_سان (طاق‌بستان) کرمانشاه خبر داد.

فیضی درباره وضعیت نابه‌سامان این اثر تاریخی، گفت: با وجود شواهدی که بیانگر اهمیت نگاره شاهپور سوم در چشم‌انداز باستان‌شناسی ساسانی است اما تصاویر و حکایت‌هایی که دل‌سوزان میراث فرهنگی از وضعیت کنونی این اثر کرمانشاه روایت می‌کنند، بسیار تاسف‌برانگیز است.

دو نما از سنگ نگاره طاق بستان در سال ۱۳۹۴ خورشیدی- پیش از آسیب‌ها

او با اشاره به بازدید میدانی حمیدرضا سروری (دانشجوی دکترای رشته تاریخ، فرهنگ و باستان‌شناسی هند، دانشگاه عثمانیه) در سال ۹۴ و عکس‌هایی که امروز از نگاره گرفته، گفت: مطابقت این تصاویر با عکس‌های خود او از این اثر در هفت، هشت سال پیش، کاملا مشخص می‌کند که نگاره به چه میزان تحت عوامل طبیعی دچار تخریب شده و خیلی سریع و شدید نیاز به برنامه بلندمدت مرمتی دارد.

این پژوهشگر دوره ساسانی از پژوهشکده باستان‌شناسی خواست اهمیت این نقوش را به اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کرمانشاه گوشزد کند و‌ برنامه مرمتی نقوش ساسانی محوطه نقش رستم پارس را به وسیله پایگاه تختگاه پارسه، در محوطه طاق بستان (تاق وه_سان) هم اجرا و عملیاتی کنند.

فیضی در ادامه به ویژگی‌ها، قدمت و اهمیت این نگاره هم اشاره و تشریح کرد: در سمت چپ مجلس دیهیم ستانی اردشیر دوم دو طاق کوچک و بزرگ وجود دارد که به دوره ساسانیان تعلق دارند؛ طاق کوچک در روزگار سلطنت شاهپور سوم (۳۸۸_۳۸۳.م) و به دستور او ساخته شده است.

همان دو نما از سنگ نگاره طاق بستان- سال ۱۴۰۰ خورشیدی که آسیب‌های وارد شده به این اثر ساسانی را نشان می‌دهد

او ابعاد دهانه، عمق و ارتفاع طاق را حدود شش، سه و نیم و پنج و نیم متر خواند و گفت: در جدار عقب بلافاصله زیر طاق پیکره دو پادشاه ساسانی به بلندایی ۲/۹۷ به صورت یکسان به همراه دو پیکره نقش شده است. به گواه کتیبه‌های معرفی کننده شاهنشاهان در نگاره و همچنین تاج بر سر دو پادشاه که قابل تطابق با سکه‌های آن‌هاست نفر سمت راست که کتف‌هایی پهن‌تر دارد شاهپور دوم و نفر سمت چپ شاهپور سوم است.

این پژوهشگر با بیان اینکه «این نگاره دارای چند ویژگی خاص در میان نگاره‌های ساسانیان است.» تشریح کرد: اولین ویژگی آن در کتیبه‌های نگاره است؛ محدود نگاره‌هایی از دوره ساسانیان وجود دارند که در آن‌ها کتیبه وجود داشته باشد و از این لحاظ این نگاره جزوه معدود نقوش با کتیبه در دوره ساسانیان است. ویژگی دوم این نگاره در موضوع حجاری آن است؛ این نگاره تنها موردی در تمام دوره ساسانی است که دو شاهنشاه این سلسله روبروی هم به این شکل با تاج‌های خاص خویش به تصویر درآمده‌اند.

فیضی ویژگی سوم و بارزترین آنها را در نقش شدن شاهنشاه قدرتمند ساسانیان شاهپور هویه سنبا عنوان کرد و گفت: این شاهنشاه ساسانی بیشترین عمر پادشاهی را در تاریخ باستان و پسا_باستان (دوره اسلامی) ایران با ۷۰ سال داراست و تنها نقشی که به قطعیت می‌توان به او نسبت داد، همین نگاره و کتیبه آن است.

او همچنین در پایان در باب کلیات نقش برجسته، ضمن مخالفت با نظر «ایدت پرادا» در باب اینکه نقش، حقانیت پسری است که برای تصاحب تاج جنگ کرده و اکنون در حالت گرفتن دیهیم از پدر بزرگش است، گفت: من ایجاد نقش را به تبعیت از برادر بزرگش (اردشیر دوم) می‌دانم؛ اردشیر دوم، دیهیم از پدرش شاهپور دوم می‌گیرد و شاهپور سوم هم در واقع می‌خواهد نشان دهد که دیهیم ستاندن او هم از شاهپور دوم است و مشروعیت حکومت خود را از پدرش (مانند برادر بزرگش اردشیر دوم) از شاهپور دوم می‌ستاند.