دور باطل آمریکا و ایران برای بازگشت به برجام

انتخاب: واشنگتن پست در گزارشی به قلم کارن دی یانگ و کریم فهیم نوشت: به گفته یک مقام ارشد دولت بایدن، آمریکا مایل است همین فردا با ایران بنشیند و به طور مشترک برای بازگشت به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ به توافق برسد.

در ادامه این مطلب آمده است: این مقام مسئول درباره برجام، گفت: ما به وضوح اعلام کردیم که قصد نداریم آن را مورد مذاکره مجدد قرار دهیم.

همزمان ایران نیز به همان اندازه روشن کرده است که تنها حاضر به رعایت مفاد توافقی است که پیش از ترک ترامپ همه طرف‌ها ملزم به رعایت‌اش بودند. ترامپ با خروج از برجام دوباره تحریم‌ها را بازگرداند و به گفته مقامات بایدن حداقل ۱۵۰۰ تحریم جدید را هم اضافه کرد. در پاسخ، ایران عناصر اصلی برنامه هسته‌ای خود را که آمریکا و دیگران می‌گویند می‌تواند منجر به تولید سلاح هسته‌ای شود دوباره فعال کرد. البته ایران هرگونه جاه طلبی هسته‌ای را انکار می‌کند.

با این حال با گذشت نزدیک به دو ماه از ریاست جمهوری بایدن و با نزدیک شدن به انتخابات بحث برانگیز ریاست جمهوری ایران در ماه ژوئن، دو طرف حتی نتوانسته‌اند در مورد خواسته‌های واقعی یکدیگر به گفتگو بپردازند.

بایدن قول داده بود که به سرعت توافق هسته‌ای ایران را احیا می‌کند، اما به نظر می‌رسد گفتن این کار آسان‌تر از انجام آن است.

بیش از سه هفته پیش، پیشنهاد دولت آمریکا برای حضور در گفتگو‌های ۶ جانبه با حضور دیگر طرف‌های توافق یعنی انگلیس، فرانسه، آلمان، روسیه و چین از سوی ایرانی‌ها پذیرفته نشد. ایران با عدم پذیرش این درخواست نشان داد که می‌خواهد درباره آنچه روی میز بود بیشتر بداند.

از آن زمان به بعد، آمریکا و ایران بیانیه‌هایی متناقض و غالباً سازش ناپذیری صادر کرده‌اند که منعکس کننده سو ظن متقابل و دستور کار‌هایی هستند که بسیار گسترده‌تر از فعال سازی مجدد برجام است.

گزارش پیش رو بگرفته از بیانیه‌های علنی واشنگتن و تهران و براساس مصاحبه با حدود دوازده مقام ارشد آمریکایی و اروپایی و کارشناسان آشنا به این موضوع نوشته شده است. تنی چند از مقامات به شرط ناشناس ماندن در مورد آنچه رقص دیپلماتیک حساس نامیدند با ما به گفتگو پرداختند.

ایران خواهان لغو کلیه تحریم‌های ترامپ، اخذ وام صتدوق بین‌المللی پول و دریافت دارایی‌های بلوکه شده اش است، ضمن اینکه آن‌ها تمایل دارند شرایط برای سرمایه‌گذاری‌های خارجی در ایران و همچنین فروش نفت مهیا شود. مقامات ایرانی همچنین به دنبال اطمینان از این موضوع هستند که دولت بعدی آمریکا مجدداً اجرای این توافق را متوقف نخواهد کرد.

طبق یک تجزیه و تحلیل، حتی هنگام اجرای توافق هسته‌ای هم ایران مدام از این موضوع شکایت می‌کرد که تهدید‌های آمریکا سرمایه گذاری خارجی را در آن کشور محدود می‌کند. وقتی دولت ایران با یکی از بدترین بحران‌های شیوع ویروس کرونا در جهان روبرو شد، محدودیت‌های اعمالی از سوی ترامپ بر سیستم بانکی ایران مانع تلاش این کشور در واردات دارو و تجهیزات پزشکی شد.

در حال حاضر بایدن امیدوار است تا با بازگشت به برجام از آن به عنوان مبنایی برای مذاکره مجدد در مورد بند غروب آفتاب استفاده کند. واشنگتن می‌خواهد به سرعت به بحث درباره سایر مشکلات خود با ایران از جمله برنامه موشک بالستیک و استفاده از نیرو‌های نیابتی در عراق، سوریه و فراتر از آن بپردازد.

آمریکا اگرچه امیدوار است سایر موضوعات را از گفتگو‌های هسته‌ای جدا نگه دارد، اما همین حالا می‌خواهد چهار شهروند ایرانی آمریکایی زندانی در ایران آزاد شوند، در ضمن واشنگتن امیدوار است اطلاعاتی هم درباره رابرت لوینسون، مأمور سابق اف‌بی‌آی که ۱۴ سال پیش در ایران ناپدید شد، به دست آورد.

یک مقام ارشد دولت بایدن گفت: ما درمورد تمایل هر دو طرف در جهت پیروی از قانون صحبت می‌کنیم... در حال حاضر اولویت بازگشت دو طرف به برجام است و سپس می‌توان در مورد سایر نگرانی‌ها به گفتگو نشست چرا که ایران هم نگرانی‌های خود را مطرح خواهد کرد.

دولت آمریکا تا این لحظه روشن نکرده است که آیا تعهد ایران به ادامه مذاکرات پیش شرط ورود مجدد به برجام است یا خیر.

این مقام مسئول افزود: حتی توافق برای برداشتن گام‌های متوالی و همزمان برای انطباق با برجام نیاز به برگزاری جلسه دارد.

وی افزود: ما نمی‌توانیم حدس بزنیم که آن‌ها چه قدم‌هایی را برمی‌دارند تا سپس ما چه قدم‌هایی را بر‌داریم، بدون صحبت مستقیم فهمیدن این موضوعات دشوار است.

از جمله مواردی که باید مورد بحث قرار گیرد این است که کدام تحریم‌های ترامپ باید لغو شود.

ایران گفته است که می‌خواهد همه تحریم‌ها لغو شود ضمن اینکه علاقه‌ای هم به گفتگو در مورد موضوعات دیگر ندارد. ایران تولید موشک‌های بالستیک را حق خود می‌داند و اصرار دارد که توسعه این موشک‌ها نه برای استفاده از سلاح‌های هسته‌ای، بلکه برای دفاع از خود در منطقه‌ای است که توسط دشمنان محاصره شده است. این اظهارات ایران نشان دهنده تمایلی برای عقب نشینی از پشتیبانی از نیرو‌های نیابتی در عراق یا جا‌های دیگر نیست.

عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران و مذاکره کننده هسته‌ای این کشور، روز پنجشنبه در مصاحبه با تلویزیونی روس گفت: اگر آمریکا مایل است بدون هیچ شرطی وارد برجام شود، بنابراین نیاز به هیچ جلسه‌ای نیست. آیا آمریکایی‌ها هنگام خروج از توافق با کسی گفتگو کردند؟ آیا آن‌ها جلسه‌ای تشکیل دادند؟

به گزارش پرس‌تی‌وی ایران، حسن روحانی رئیس جمهور هفته گذشته در یک تماس تلفنی با بوریس جانسون نخست وزیر انگلیس گفت: واشنگتن هیچ اقدام عملی برای اجرای تمایل خود برای پیوستن به برجام انجام نداده است.

روحانی گفت: مسیر دیپلماسی مشخص است، برای از سرگیری آن ابتدا آمریکا باید اقدام کند. آمریکا باید تحریم‌ها را لغو کرده و به تعهدات خود عمل کند و گزینه دیگری وجود ندارد.

در حال حاضر هر دو طرف همچنان منتظرند تا طرف دیگر حسن نیت خودش را نشان دهد. اقدام اخیر آمریکا در نشان دادن چراغ سبز به سئول برای آزادسازی پول بلوکه شده ایران می‌تواند تا حدودی راهگشا باشد. در حال حاضر دسترسی ایران به وجوه خود در بانک‌های کره جنوبی که به دلیل تحریم‌های آمریکا مسدود شده است. مقامات ایرانی گفته‌اند که این مبلغ در کل ۷ میلیارد دلار از خرید‌های قبلی نفت است که قرار شده از طریق سوئیس فقط به خرید کالا‌های بشردوستانه مانند تجهیزات پزشکی محدود شود.

در اواخر ماه گذشته، سئول گفت که تنها پس از مشورت با دولت بایدن اقدام خواهد کرد. روز چهارشنبه، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه به نمایندگان مجلس گفت که آمریکا هیچ امتیازی به ایران برای متعهد ماندن به برجام نمی‌دهد. او همچنین تاکید کرد: تا زمانی که آن‌ها کاملا به برجام پایبندی نشان ندهند از آرامش خبری نیست.

محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران نیز اشاره کرد که کمپین فشار حداکثری ترامپ همچنان پابرجا است. او در توییتر نوشت: بلینکن از اینکه مانع از انتقال پول مالکان کره جنوبی به کانال سوئیس شده است به خود می‌بالد.... تکرار همان سیاست نتایج جدیدی نخواهد داشت.

اسفندیار باتمانقلیج، بنیانگذار و مدیر عامل بنیاد بورس و بازار مستقر در لندن به عنوان یک اتاق فکر متمرکز بر اقتصاد ایران گفت: در داخل ایران، هنوز هم خوش بینی وجود دارد که آمریکا بالاخره دست به اقدامی مهم برای بازگشت به برجام بزند.

باتمانقلیج اضافه کرد: پرواز بمب افکن‌های بی-۵۲ بر فراز خاورمیانه و حملات هوایی علیه شبه نظامیان متحد ایران در سوریه خود می‌تواند اقداماتی مقدماتی برای یک امر آشتی جویانه باشد.

توئیت چندی پیش ظریف به خوشبینی‌ها برای رهایی از بن بست فعلی دامن زد. وی ۵ مارس در توئیتر نوشت که به زودی برنامه عملیاتی سازنده ایران از طریق کانال‌های دیپلماتیک مناسب ارائه خواهد شد.

در سوی مقابل نیز روز جمعه، جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی بایدن در گفتگو با خبرنگاران گفت: ارتباطاتی از طریق اروپایی‌ها و دیگران وجود دارد که ما را قادر می‌سازد تا برای ایرانی‌ها توضیح دهیم که موضع ما چیست و موقعیت آن‌ها چگونه است. ما در این مرحله منتظر هستیم تا بیشتر از زبان ایرانی‌ها بشنویم که چگونه آن‌ها مایل به ادامه کار هستند.

این تاخیر و انفعال همه طرف‌ها را ناامید کرده است، از جمله کسانی که در داخل و خارج از دولت هستند و معتقدند هفته‌ها زمان برای بازگشت به برجام هدر رفته است.

یک مقام ارشد اروپایی گفت: ایران بیش از حد دست دست می‌کند و آمریکایی‌ها تا زمانی که یک برنامه کلی نداشته باشند، نمی‌خواهند پیشنهادی ارائه دهند. این در حالی است که در بعضی موضوعات ما باید سریع تصمیم‌گیری کنیم.

ایران هم مقدار و هم کیفیت اورانیوم غنی شده خود را افزایش داده است، به طوری که از غنی سازی ۳.۸۷ درصدی در توافق هسته‌ای به ۲۰ درصد رسیده است. براساس ارزیابی دولت آمریکا در حال حاضر زمان لازم برای دستیابی ایران به مواد لازم برای ساخت سلاح هسته‌ای به سه ماه کاهش یافته است.

پس از تهدید به محدود کردن قابل توجه نظارت و تأیید بین المللی در چارچوب این توافق، در هفته‌های اخیر تهران توافق کرد که همچنان به طور موقت عناصر اصلی نظارت را حفظ کند. مقامات آمریکایی و اروپایی در مورد اهمیت انتخابات آینده ایران، که در آن توافق هسته‌ای یک موضوع اصلی خواهد بود، اختلاف نظر دارند. برخی مطمئن هستند که پیروزی جناح تندرو احتمال بازگشت به برجام را که در ابتدا توسط روحانی امضا شده بود، کاهش می‌دهد در حالی که دیگران اینطور فکر نمی‌کنند.

بایدن حتی اگر از جهات مختلف تحت فشار باشد بازهم در مورد اعتماد به ایرانی‌ها تردید دارد. در دسامبر ۱۵۰ دموکرات از وی خواستند که تحریم‌ها را لغو کند و بدون قید و شرط به توافق سال ۲۰۱۵ برگردد. هفته گذشته ۷۰ جمهوری خواه و ۷۰ دموکرات نامه‌ای را امضا کردند و در آن خواستار توافق مجدد و جامع درباره برنامه هسته‌ای ایران، موشک‌های بالستیک، تروریسم و ​​نقض حقوق بشر ایران شدند.

یک مقام اروپایی گفت: در میان متحدان آمریکا برخی می‌خواستند این کشور هر چه سریع‌تر به برجام بازگردد، اما سوال این است که بایدن چگونه می‌تواند در داخل کشور این کار را انجام دهد و میان خواسته‌های دیگر کشور‌ها از جمله عربستان و اسرائیل در منطقه تعادل برقرار کند.