همه دلایل تأخیر در واکسیناسیون کرونا

همشهری: در شرایطی که بسیاری از کشورها در رقابتی تنگاتنگ، هر روز آمار جدیدی از میزان واکسیناسیون ضدکرونا در کشورشان اعلام می‌کنند، در ایران میزان تزریق واکسن حتی در خوش‌بینانه‌ترین حالت تا پایان امسال، به یک درصد هم نخواهد رسید.

با درنظر گرفتن جمعیت حدود ۸۰میلیونی کشور، حداقل باید ۸۰۰هزار نفر واکسینه شوند تا آمار تزریق یک درصد جمعیت را شامل شود، این در حالی است که براساس اعلام وزارت بهداشت، تاکنون ۵۷۰هزار دوز واکسن وارد شده که با درنظر گرفتن تزریق ۲مرحله‌ای این میزان دوز، برای ۲۵۸هزار نفر مورد استفاده قرار گرفته است.

حتی اگر در ۲هفته باقی مانده ۲ برابر این میزان واکسن وارد شود، باز هم ۸۰۰هزار نفر را شامل نخواهد شد. حالا در این وضعیت، خارج از مرزهای ایران، کشورهای همسایه گوی سبقت را برای ایمن کردن جمعیت خود ربوده‌اند. تا جایی که کشوری مانند امارات ۶۵درصد از جمعیتش و ترکیه ۱۰درصد از جمعیت کشورش را واکسینه کرده است.

مسئولان اعلام می‌کنند؛ نزدیک ترین زمان برای واکسن ایرانی و شروع واکسیناسیون عمومی خرداد۱۴۰۰ است؛ درحالی‌که همین حالا هم کشور وارد چهارمین پیک شیوع کرونا شده و آمار جانباختگان و ابتلا روند صعودی به‌خود گرفته است. مسئولان بیمارستان‌ها می‌گویند که تعداد مراجعه کننده‌ها در حال افزایش است و کادر درمان تحت فشار.

جا ماندیم

در شرایطی که قرار بود اولویت واکسیناسیون با کادر درمان باشد اما در هفته‌های گذشته خبرهای منتشر شده نشان داد که گروهی از سالمندان هم واکسینه شده‌اند. کادر درمان بیمارستان‌ها اما می‌گویند که هنوز بخش بزرگی از کادر درمان واکسن نگرفته‌اند و در شرایطی که باید فاصله میان نخستین تزریق تا مرحله دوم آن، ۲ تا ۳ هفته باشد، حالا از طرف وزارت بهداشت به آنها اعلام شده که این مدت به ۴ هفته افزایش پیدا کرده است.

سخنگوی سازمان غذا و دارو در پاسخ به ابهامات درباره دلایل واکسینه نشدن تمام پرستاران، روز گذشته توضیح داد که نمی‌توان تمام افراد را یک‌روزه واکسینه کرد و حداقل یک‌ماه و نیم زمان می‌برد تا فاز اول واکسیناسیون تمام شود. یعنی اینطور نیست که تمام بیمارستان‌ها روز اول واکسینه شوند.

محمدرضا ساور، سوپروایزر بیمارستان یافت آباد با اینکه به همشهری می‌گوید تمام کارکنان و حتی نیروهای خدماتی بیمارستان واکسینه شده‌اند و منتظرند واکسن یادآورهم برایشان تزریق شود اما می‌گوید که حجم بالای مراجعه‌ بیماران مبتلا به کرونا، آنها را نگران کرده است. به‌گفته او، هم تعداد مبتلایان و هم شدت بیماری، بالا رفته و تنها راه پیشگیری، تزریق واکسن است:« جامعه باید ایمن شود و تنها راه آن هم، واکسیناسیون است، درحالی‌که این روند در ایران به کندی در حال انجام است و ما از کشورهای دیگر عقب افتاده‌ایم.

همه اینها در شرایطی است که بسیاری از گروه‌های درمان هنوز واکسن نگرفته‌اند درصورتی ‌که آنها بیشترین مواجهه را با این ویروس دارند.» ساور می‌گوید: ‌آی سی یو بیمارستان یافت آباد پر از بیمار مبتلا به کروناست و پیک چهارم به‌طور رسمی شروع شده است: «زمانی که واکسن نباشد، کنترل بیماری سخت‌تر می‌شود، نمی‌توان تنها با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و رفتارهای بهداشتی ویروس را کنترل کرد، چرا که مردم خسته شده‌اند و رفت‌وآمدشان هم بیشتر از قبل است.»

خرید واکسن و سرعت بخشیدن به واکسیناسیون به‌خصوص در گروه‌های حساس و کادر درمان، مطالبه حسین قناعتی، رئیس اتاق فکر ستاد فرماندهی عملیات مدیریت کرونای تهران هم هست. او به همشهری می‌گوید که دولت و مسئولان وزارت بهداشت برای تامین واکسن مورد نیاز، برنامه‌ریزی دقیقی نداشتند، هر چند که به اعتقاد او این موضوع تنها شامل تهیه واکسن نمی‌شود و از ابتدای شیوع کرونا، شاهد چالش‌هایی بوده‌ایم. به‌گفته او، تهیه نکردن واکسن، یکی از نشانه‌های ضعف در مدیریت بحران کروناست. به‌گفته قناعتی، برای خروج از این بحران باید زودتر واکسن خریداری شود و تنها منتظر تولید واکسن داخلی نماند.

منتظر واکسن ایرانی بمانیم؟

دومین روز دی‌ماه بود که فاز اول تست انسانی واکسن کرونای تولیدی بنیاد برکت ستاد اجرایی فرمان امام آغاز شد. 2‌ماه بعد، یعنی نهم اسفند هم مؤسسه سرم‌سازی رازی، تست انسانی واکسن کووپارس را کلید زد، حالا گفته می‌شود قرار است فازهای دوم و سوم واکسن برکت با هم ادغام شود و خرداد‌ماه به تولید عمومی برسد. تا آن زمان تکلیف چیست؟

مصطفی قانعی، رئیس کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا می‌گوید:« تا آن زمان باید واکسن‌های ایرانی را پیش‌خرید کرد تا با حمایت از آنها بتوان به تولید بیشتر رسید. ما سال‌ها به واکسن کرونا نیاز خواهیم داشت، یعنی با یک مرحله واکسیناسیون، به نتیجه نمی‌رسیم، بنابراین جهت قطع زنجیره شیوع، پیشنهاد داده‌ایم تا بودجه‌ای برای معاونت علمی جهت حمایت از دانش بنیان‌ها و بودجه‌ای برای صندوق توسعه درنظر گرفته شود و... تا بتوان از تولید داخل حمایت کرد.»

باید واکسن پیش خرید می‌کردیم

قانعی به نکته دیگری اشاره می‌کند. به‌گفته او، یکی از دلایلی که منجر شد تا ایران از خرید و شروع واکسیناسیون عمومی عقب بماند. خودداری از شرکت در فازهای تحقیقاتی شرکت‌های تولید‌کننده واکسن است:« اگر ما قبلا در فاز تحقیقاتی تولید واکسن شرکت‌های مختلف شرکت کرده بودیم و واکسن‌ها در ایران هم تست شده بود، حالا سهمیه قابل‌توجهی برای خرید واکسن داشتیم، اما ایران حاضر نشد دراین مطالعات شریک شود و خرید واکسن را منوط به پایان فازهای تحقیقاتی آن کرد.»

قانعی می‌گوید: شرکت‌های تولید‌کننده واکسن، متعهد شده بودند تا مقدار زیادی واکسن در اختیار شرکت‌های همکاری‌کننده در فاز مطالعاتی قرار دهند. آنها در اولویت قرار گرفتند و ما از این دایره خارج شدیم. هم‌اکنون بیش از 40درصد کشورهای پیشرفته واکسن‌های مورد نیازشان را پیش‌خرید کرده‌اند. به‌گفته او، بسیاری از کشورهای همسایه ایران، به این شکل توانسته اند سهمیه واکسن دریافت کنند، چرا که آنها خودشان تولید‌کننده نبودند.

نیاز کشور به ۱۰۰میلیون دوز واکسن

در این شرایط رئیس کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا معتقد است که شروع واکسیناسیون، مسئله اصلی نیست، بلکه تامین واکسن در جریان واکسیناسیون، اهمیت بیشتری دارد: «ما برای ایمن کردن جمعیت کشور، به بالای 100میلیون دوز واکسن نیاز داریم تا بتوانیم 50میلیون نفر را واکسینه کنیم، در دنیا چنین موجودی‌ای وجود ندارد و کسی هم این میزان واکسن به ما نمی‌فروشد.

به همین دلیل است که چالش واکسن، تنها با تولید داخل در طولانی مدت حل می‌شود. این درحالی است که تا خرداد سال آینده، واکسن داخلی به مرحله تولید نخواهد رسید.» به‌گفته او، ایران برای عقب نماندن از فرایند واکسیناسیون باید از قبل وارد فاز تحقیقاتی می‌شد و بخش قابل توجهی واکسن خریداری می‌کرد: «تا خرداد‌ماه ممکن است 6 تا 7میلیون دوز واکسن وارد کشور شود که برای نیمی از این میزان، می‌توان واکسیناسیون انجام داد، درحالی‌که باید واکسیناسیون به 70درصد جمعیت برسد.»

کشورهای همسایه چه وضعیتی دارند؟

بررسی‌ها نشان می‌دهد تاکنون بیش از 205.3میلیون دوز واکسن در جهان تزریق شده. براساس اعلام نیویورک تایمز، تاکنون واکسن فایزر-بیون تک در ۶۵کشور، واکسن آکسفورد-آسترازنکا در ۴۶کشور، واکسن مدرنا در ۲۷کشور، واکسن سینوفارم-پکن در ۱۱کشور، واکسن گامالیا (اسپوتنیک وی) در ۱۰کشور، واکسن سینوواک در۶کشور، واکسن سینوفارم-ووهان در ۲کشور، واکسن بهارات بیوتک (کواکسین) در یک کشور و واکسن جانسون و جانسون نیز در یک کشور استفاده شده است. آمارها نشان می‌دهد که از میان کشورهای همسایه، امارات با واکسیناسیون 65درصد جمعیت خود در صدر جدول قرار دارد و پس از آن کشورهای بحرین و ترکیه قرار می‌گیرند. ترکیه طی 2‌ماه توانسته به 10درصد از جمعیت 84میلیونی‌اش واکسن تزریق کند.

روسیه به‌عنوان یکی از سازندگان واکسن کرونا، با آغاز واکسیناسیون عمومی از آذرماه، توانسته به 2.67درصد جمعیت 146میلیونی‌اش واکسن تزریق کند. همچنین بحرین با استفاده از واکسن فایزر، سینوفارم چینی و اسپوتنیک روسی، 17.5درصد جمعیت، قطر با استفاده از فایزر، 4.9درصد جمعیت و کویت با واکسن فایزر، 4.1درصد جمعیت کشورشان را واکسینه کنند. همچنین عربستان سعودی با 34.8میلیون نفر جمعیت، بیش از 2.24درصد مردمش را ایمن کرده است. از میان این کشورها، ایران اما شرایط نامطلوبی دارد و به‌نظر می‌رسد این وضعیت، شیوع کرونا در کشور را دامن می‌زند.

ورود بیش از یک‌میلیون دوز واکسن استرازنیکا تا اوایل فروردین

از ورود نخستین محموله واکسن ضدکرونای روسی به ایران، بیش از یک‌ماه می‌گذرد. نخستین محموله شانزدهم بهمن وارد شد که با آن نزدیک به 10هزار نفر واکسینه شدند. یک هفته بعد دومین محموله برای واکسیناسیون 100هزار نفر به ایران فرستاده شد و به‌گفته سخنگوی سازمان غذا و دارو قرار است هر 10روز یک‌بار محموله جدیدی وارد شود. براساس اعلام کیانوش جهانپور، تا پانزدهم اسفند، 570هزار دوز واکسن کرونای روسی و سینوفارم چینی وارد شده که سهم اسپوتنیک وی 320هزار دوز و سینوفارم چینی 250هزار دوز است.

این میزان واکسن قابل استفاده برای 258هزار نفر است. حالا خبر می‌رسد که قرار است 200هزار دوز واکسن روسی دیگر هم به ایران فرستاده شود. به‌گفته جهانپور، تا پایان سال 1400هم قرار است بیش از 180میلیون دوز واکسن کرونا تزریق ‌شود که سهم واکسن داخلی 120میلیون دوز خواهد بود.

مسئولان وزارت بهداشت می‌گویند: تاکنون 21میلیون دوز واکسن کرونا به‌صورت مستقیم و همچنین از طریق سبد کوواکس سازمان بهداشت جهانی خریده شده که به‌تدریج وارد کشور می‌شود و تا روزهای ابتدایی 1400 هم قرار است یک‌میلیون‌و200هزار دوز واکسن استرازنیکا وارد کشور شود. گفته می‌شود اولویت دوم تزریق واکسن کرونا از 28اسفند تا 8فروردین1400 با ورود این محموله آغاز می‌شود.