تالار شیشه‌ای تهران روی ریلِ فروش رفت

روزنامه همدلی: در حالی نگاه مجلسی‌ها به بازار سرمایه همچنان به عنوان یکی از ابزارهای مالی در پوشش کسری بودجه است که روند خروج نقدینگی از بورس شدت گرفته است.

حالِ بازار سرمایه دوباره رو به وخامت رفته است. در چهارمین روز کاری این بازار بار دیگر چراغ‌های قرمز تالار شیشه‌ای روشن بود. صف‌های فروش سنگین‌تر از همیشه شده و انگار هر چه نقدینگی که در ابتدای سال به این بازار وارد شده بود، به دنبال راهی برای فرار هستند. بر اساس آماری که در تیر امسال از سوی مدیرعامل فرابورس منتشر شد، بیش از ۴۰هزار میلیارد تومان پول جدید در آن‌روزها وارد بازار شده بود.

اما واقعیت این است که حالا نگاهی به روند خروج پول از بازار سرمایه‌ از پاییز تاکنون، حکایت از خروج‌های پی‌درپی و ثبت رکورد روزانه برای آوار این نقدینگی در دیگر بخش‌های اقتصادی دارد. آن‌طور که آمار موجود در هفته اول بهمن نشان می‌دهد، ارزش صف‌های فروش نسبت به گذشته بیشتر شده است، ‌به‌طوری‌که میانگین ارزش صف‌های فروش در دومین ماه زمستان به هزار و ۵۷۶ میلیارد تومان رسیده که از میانگین آخرین هفته دی ۵۵۸ میلیارد تومان بیشتر شده و در کل رشد ۵۴درصدی داشته است. بر اساس برآوردهای کارشناسی، بورس نه فقط شاهد خروج پول‌های سنگین از سوی حقوقی‌ها بوده که حقیقی‌ها نیز به این صف‌ها پیوسته تا خروج نقدینگی شدت بگیرد.

مثلا در یکی از روزهای بهمن امسال ۸۵۲ میلیارد تومان پول حقیقی از این بازار خارج شده است. بر همین اساس در مجموع برآیند نتایجی که کارشناسان از بورس گرفته‌اند حکایت از خالص ورود پول حقیقی منفی به این بازار دارد. هنوز آمار دقیقی از میزان خروج پول از بورس در هفته اول اسفند منتشر نشده، اما با نگاهی به سنگینی صف‌های فروش طی روزهای اخیر می‌توان به راحتی به شدت گرفتن خروج نقدینگی از این بازار پی برد. روند خروج پول از بورس در حالی شدت گرفته که نمایندگان مجلس همچنان به این بازار به عنوان منبعی برای درآمدهای دولت نگاه می‌کنند. حالا در روزهایی که بازار سرمایه هر روز سنگین‌تر از روز گذشته، پول‌های انباشته شده در خود را از دست می‌دهد، مجلس به دولت مجوز استفاده از ظرفیت بازار سرمایه در خصوص تامین مالی پروژه‌های عمرانی را به دولت داده است. صبح سه شنبه بود که نمایندگان در بهارستان در جریان جلسه علنی مجلس، با بررسی بخش درآمدی لایحه بودجه ۱۴۰۰ با پیشنهاد الحاقی سیدشمس‌الدین حسینی به تبصره ۵ ماده واحده لایحه بودجه موافقت کردند.

براساس این پیشنهاد؛ به دولت اجازه داده می‌شود نسبت به تامین مالی طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای که اهمیت و کارکرد راهبردی آنها با پیشنهاد دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط به تایید سازمان برنامه و بودجه کشور می‌رسد، از طریق ابزارها و روش‌های بازار سرمایه‌ای اقدام کند. سوالی که مطرح می‌شود این است که با روندی که در تشکیل صف‌های فروش ایجاد شده، آیا پولی در سال آینده در بازار سرمایه باقی می‌ماند تا نگاه دولت به این بازار همچنان به عنوان یک ابزار مالی مهم در پیشبرد پروژه‌های مهم کشور باشد؟ درست مثل نگاه خوش‌بینانه به فروش نفت که همیشه هزاران اما و اگر در پشت آن است و بخش مهمی از این نگاه به چگونگی پیشبرد توافق‌های بین‌المللی دارد و در نهایت دولت با تلنبار کسری بودجه ناچار به استقراض از بانک مرکزی و در نتیجه رکوردشکنی تورم می‌کند، به نظر می‌رسد نگاه بهارستانی‌ها به بازار سرمایه همین‌قدر خوش‌بینانه است، اما شاید اگر یکی از همین نمایندگان خانه ملت، سهامدار یکی از همین شرکت‌های بورسی بود.

فقط با یک‌بار نگاه کردن به تابلوی معاملات یا حتی وضعیت پورتفوی خود به راحتی به فشار فروش و خروج سنگین پول‌ها از این بازار پی می‌برد. این‌که بازار سرمایه ابزاری برای پوشش‌ کسری‌های اقتصادی باشد، به خودی خود بد نیست، اما به باور آگاهان اقتصادی در صورتی این خواسته می‌تواند محقق شود که به همان اندازه که پول از این بازار خارج می‌شود، نقدینگی وارد شود تا حال و روز تولید هم بهتر شود. اما آن‌طور که کارشناسان می‌گویند، مشکل بازار سرمایه نه دامنه نوسان، که از دست رفتن اعتماد سرمایه‌گذاران خرد و حتی کمبود نقدینگی است. حتی دستکاری دامنه نوسان در روزهای اخیر بر خروج نقدینگی از بازار افزوده و گویی روند خروج پول از بورس با نامتقارن‌سازی دامنه نوسان حتی بیشتر هم شده و سهامداران حقیقی وقتی با گیر کردن در صف‌های فروش سنگین، روز کاری را پیش برده و البته در صورتی که امروز موفق به فروش نشدند، روز بعد دوباره در جمع فروشندگان قرار می‌گیرند. آنچه که مسلم است این است که تغییر دامنه نوسان از مثبت و منفی پنج درصد به مثبت شش و منفی دو به مذاق بازار یا سرمایه‌گذاران خوش نیامده است.

بازار تنها یک روز به این نامتقارن‌سازی واکنش خوب نشان داد، اما در روزهای دیگر همان‌طور که پیش‌بینی شده بود، اصلاح یا ریزش سهم‌ها حالت فرسایشی به خود گرفت و چهارروز ابتدایی هفته شاخص کل را منفی کرد. یکی از انتقاداتی که کارشناسان بازار سرمایه به سیاست‌ نامتقارن‌سازی دارند، از بین بردن خاصیت نقدشوندگی است. یکی از خصوصیات مهم بازار سرمایه نقدشوندگی بالا است که مدت‌هاست با روی کار آمدن دامنه نوسان با این ویژگی بازار تناقض دارد.

بازار سرمایه قفل شد

قفل محکمی به درهای بازار سرمایه بسته شده است؛ قفلی که نه سیاست‌های سکاندار تازه‌نفس تالار شیشه‌ای آن را شل‌تر کرد و نه اصرار تحلیل‌گران به صبوری سهامداران و نگاه بلندمدت داشتن به بازار سرمایه. شاخص بورس در چهار روز هفته اول جاری منفی بود. در ادامه روند روزهای اخیر این کاهش همواره محسوس بود و شاخص روز دوشنبه را با افت هشت هزار واحدی به پایان رساند. صبح دیروز هم این روند نزولی ادامه داشت و شاخص هنوز بازار نبسته با بیش از پنج هزار واحد ریزش همراه شد.‌ یک کارشناس بازار سرمایه به خبرآنلاین گفت: «مهم‌ترین مشکل بورس نبود نقدینگی و پول در بازار است.

این دامنه نامتقارن هم به این وضعیت دامن زده و حالا سه روز است که بازار قفل شده است». گفته می‌شود که در روزهای اخیر، جریان فروش در بازار سهام شکل تجمعی به خود گرفته و هر سهامداری که در یک روز موفق به فروش سهام خود نمی‌شود مجددا در روز بعد به صف فروش اضافه می‌شود. محمد خبری‌زاده، یکی از کارشناسان بازار در رابطه با تاثیر توافق ایران و آژانس بر بازار سرمایه به خبرآنلاین گفت: «بازار آنقدر مشکلات داخلی دارد که دیگر خیلی ریسک سیاسی داخلی موثر نیست. اگر بخواهیم تقسیم‌بندی کنیم بزرگترین معضلات بازار در وهله اول نبود پول و بی‌اعتمادی است.

بخش دوم سیاست‌های خارجه و توافقات و بخش آخر هم اتفاقات سیاسی داخلی است. گرچه فکر می‌کنم این اتفاقات داخلی نیز با دخالت مقام معظم رهبری به زودی حل شود». این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به این که تداوم تغییر دامنه نوسان، بازار را در همین روند نگه می‌دارد، گفت: «شاید مسئولان بورس می‌خواستند بازار را در همین شرایط نگه دارند که بازار فقط روزی یک درصد افت کند، تا که در پایان سال اتفاقات دیگری بیفتد. چون با این تغییر دامنه نوسان اتفاق خوبی برای بازار نیفتاده است و بدتر به صف‌های فروش دامن زده است». وی افزود: «تنها خوبی که این محدوده نوسان داشته این است که به جای این که بازار ۵درصد منفی بخورد یک تا یک و نیم درصد منفی می‌خورد». خبری‌زاده در توصیه به سیاست‌گذاران بورسی گفت: «مسئولان بورس می‌توانند از تجربیات کشورهای دیگر استفاده کنند و احتیاجی نیست چرخ را از اول اختراع کنیم. یک اصل در بازار سرمایه وجود دارد به اسم اصل نقدشوندگی. این اصل نخست بازار است.

در شرایط کنونی با دامنه نامتقارن این اصل کلا نابود شده است».‌ وی افزود:«اگر منابع کافی برای اجرای دامنه نامتقارن وجود داشت سیاست خوبی بود. ولی با توجه به نبود منابع کافی ، امیدوارم به زودی دامنه نامتقارن را بردارند. به گفته وی اگر اصرار به تداوم نگهداری دامنه نوسان نامتقارن وجود دارد باید منابع برای حمایت از بازار فراهم شود».

توصیه به سهامداران به جای الگوبرداری از کشورهای موفق

در روزهایی که بازار سرمایه گرفتار سیل فروش است، بار دیگر صدای کارشناسان و تحلیل‌گران در زمینه صبوری و دوری از هیجان بلندتر شده است. اگرچه صبوری در بازارهای مالی یکی از ابزارهای رسیدن به موفقیت است، اما این فقط یکی از شرایط لازم برای است و در مقابل نباید از سیاست‌های سکانداران اقتصادی نیز چشم‌پوشی کرد. در حالی که به توصیه بسیاری از آگاهان این حوزه، برداشتن دامنه نوسان بازار را به اصول اصلی خود یعنی نقدشوندگی نزدیک می‌کند، اما سکانداران بورس گویی همچنان به پابرجا بودن این سیاست اصرار دارند و حالا یکی با متقارن‌سازی دامنه نوسان و دیگری با نامتقارن‌سازی بازار را هدایت می‌کند. به عقیده کارشناسان اقتصادی، بازار سهام در همه کشورهای دنیا، محلی برای عرضه و تقاضای آزاد است و این موضوع چه در بورس سهام و چه در بورس کالا در سراسر دنیا دیده می‌شود. در واقع سازوکار عرضه و تقاضا نه تنها باید در بازار مواد اولیه و محصولات تولیدی شرکت‌های بورسی بلکه در بازار سهام آنها نیز مورد توجه باشد.

به باور آگاهان بورس، قانون دامنه نوسان در پوشش حمایت از سهامداران، موجب سوءاستفاده و تلاطم در بورس شده است. این در حالی است که تجربه کشورهای موفق این چنین نیست و در کل دامنه نوسان در بیشتر بورس‌های جهان وجود ندارد. حتی به گفته آگاهان بازار سرمایه،‌ در بورس‌هایی که دامنه نوسان در آنها وجود دارد، بازه تعریف ‌شده به‌گونه‌ای نیست که سهم‌ها را دچار صف خریدوفروش کند. در مقابل در کشور ما، دامنه نوسان به شدت محدود شده تا جایی که معمولاً در روزهای خوب بورس صف خرید و در روزهای بد بورس، صف فروش داریم. هر چه که هست، درست در روزهای اخیر کارشناسان بار دیگر سرمایه‌گذاران را به آرامش دعوت می‌کنند؛ آرامشی که با یک طوفان کوچک از سیاست‌های سکانداران اقتصادی، خیلی زود از بین می‌رود. روز گذشته، یک کارشناس بازار سرمایه با بیان این‌که در صورت ایجاد تعادل در معاملات بورس و کاهش هیجان، روند بازار سهام می‌تواند تا حدودی بهبود پیدا کند به ایرنا گفت: «با توجه به مولفه‌های موجود، ریسک کمی در میان‌مدت، بورس را تهدید می‌کند و معاملات این بازار می‌تواند به شرایط باثباتی برسد».سلمان نصیرزاده، در ادامه گفت‌وگو با این رسانه به روند فعلی معاملات بورس اشاره کرد و افزود: «انتظار می‌رود که شرایط بازار تا پایان اسفند ماه رو به بهبود برود، در هفته‌های گذشته بازار با برخی از ابهام‌‌ها همراه بود که تا حدودی شرایط بازار را تحت تاثیر قرار داد».

وی اظهار داشت:«یکی از مسایلی که به شدت بر روند بازار تاثیرگذار بود موضوع بودجه به خصوص در مورد مسئله افزایش حامل‌‌های انرژی و نرخ هزینه سوخت و برق بود».

نصیرزاده اظهار داشت: «در لایحه بودجه ارائه شده از سوی دولت به موضوع افزایش حامل‌های انرژی پرداخته نشده است که این مسئله می‌تواند به عنوان یکی از ابهامات منفی در بازار برطرف شده باشد و به عنوان اتفاقی مثبت برای معاملات بازار تلقی شود».

این کارشناس بازار سرمایه خاطرنشان کرد:«در کنار این موضوع بحث مناقشات سیاسی و نرخ ارز مطرح شد که این موضوع، کلیت بازار را به هم ریخت و انتظارها بر این اساس بود تا حدودی نرخ ارز تا قیمت ۲۰ تا ۲۲ هزار تومان کاهش پیدا کند و در آن محدوده تثبیت شود در حالی که چنین اتفاقی رخ نداد». این کارشناس بازار سرمایه افزود: «صف‌های فروش ایجاد شده در بازار در دامنه نوسان منفی دو است بنابراین نمی‌تواند چندان تاثیری بر روند بازار داشته باشند و خطر زیادی را در بازار داشته باشند». به گفته وی، در صورت ایجاد تعادل در معاملات بورس و کاهش هیجان روند بازار‌‌ می‌تواند تا حدودی بهبود پیدا کند. نصیرزاده خاطرنشان کرد: «انتشار گزارش ماهانه شرکت‌ها در کنار دیگر عوامل می‌تواند‌ کمک کننده به وضعیت بازار باشد و تا حدودی شرایط بازار را به سمتی پیش ببرد که معاملات بورس عملکرد بهتری را از خود نشان دهد».

این کارشناس بازار سرمایه گفت: «از جمله گروه‌هایی که بازار را تحت تاثیر منفی قرار داد گروه پالایشی بود، این گروه اصلاح زیادی را تجربه کرد اما در عین حال گزارش سه ماه این شرکت‌ها به گونه‌ای بود که تا حدودی زمینه نگرانی‌های بازار را کاهش داد».

وی افزود: «این موارد می‌تواند تا یک یا سه ماه آینده و تا زمان برگزاری فصل مجامع بازار را فضای بهتر و با ثبات‌تری قرار دهد اما سهامداران نباید در انتظار رشدهای غافلگیرکننده شاخص بورس همچون چند ماه گذشته باشند».