مثلث باران، آژیر و ترکیش‌ایرلاینز

همشهری: پایتخت در جمعه‌شب بارانی هفته گذشته، شاهد یک رخداد کم‌سابقه و غریب بود که همزمانی آن با تغییراتی در شرایط پذیرش پروازها در فرودگاه امام خمینی‌(ره) به شکل‌گیری ماجرایی پرحاشیه تبدیل شد.

حوالی ساعت ۲۳و ۳۰دقیقه جمعه‌شب گذشته، آژیر هشدار در مناطق غربی تهران به صدا درآمد و تا چند دقیقه ادامه پیدا کرد؛ آن‌هم بدون اینکه اطلاعیه، بیانیه یا هشداری در رسانه‌های رسمی منعکس شود. همزمانی این واقعه با مانور ۲هواپیمای مسافربری ایران‌ایر و ترکیش ایرلاینز در آسمان تهران سریعا در فضای مجازی داغ شد و در غیاب اعلام مواضع رسمی از سوی مسئولان ایرانی و البته بی‌اعتمادی کاربران فضای مجازی، سیل شایعات محتمل و حتی عجیب‌وغریب به راه افتاد. در ادامه اگرچه مسئولان ارتباط آژیر هشدار و مانور هواپیمای مسافربری ترکیه بر فراز پایتخت را رد کرده‌اند اما همچنان کاربران فضای مجازی این موضوع را نپذیرفته‌اند.

آژیر هشدار حمله هوایی

صدای آژیر هشدار نیمه‌شب جمعه، فضایی نظیر موقعیت‌های حمله هوایی صدام حسین در دوره جنگ تحمیلی ترسیم کرده بود. حدود ۲ساعت پس از شنیده‌شدن صدای آژیر، حمیدرضا گودرزی، معاون امنیتی استانداری تهران دلیل آن را اختلال در سیستم صوتی یکی از سازمان‌ها در شهرک آزمایش اعلام کرد و از رفع ایراد خبر داد؛ اما دیگر کار از کار گذشته بود، زیرا در ۲ساعت سکوت مسئولان در برابر صدای آژیر، ماجرای مانور هواپیمای مسافربری ترکیه روی آسمان تهران نیز در فضای مجازی ‌ترند شده بود و اطلاع‌رسانی دیرهنگام معاون امنیتی استانداری تهران فقط باعث شد کاربران فضای مجازی در تلاش برای یافتن صدای آژیر و مانور هواپیمای ترکیه، مطمئن‌تر شوند که حتماً خبرهایی هست!

در این میان، انتشار مکرر حدس و شایعه و تحلیل شخصی درباره ماجرا نیز بیش‌ازپیش ابعاد واقعه را مرموزتر کرد. از طرح ادعای «پرواز جت‌های مخفی اف-۳۵ اسرائیل بر فراز تهران» از زبان یک تحلیلگر اسرائیلی تا «ادعای جنگ الکترونیک علیه ایران برای قربانی‌کردن هواپیمای مسافربری» که برخی ‌کاربران ایرانی فضای مجازی مطرح کرده بودند، همگی فضای پر‌ابهامی ایجاد می‌کرد و عاقبت، خروج هواپیمای مسافربری ترکیه از آسمان ایران و عزیمت آن به فرودگاه حیدر علی‌اف باکو به پایان باز ماجرا تبدیل شد.

دغدغه ذهنی کاربران فضای مجازی و برخی‌ شهروندان تهرانی که صدای آژیر هشدار را شنیده بودند، این بود که مگر می‌تواند تلاقی این وقایع فقط یک اتفاق باشد. در این میان، برخی رسانه‌های ترکیه با جمع‌بندی شایعات، خبرها و اظهارنظرهای منتشر‌شده در فضای مجازی، ادعا کردند خلبان پرواز ترکیش ایرلاینز با دریافت پیام هشدار حمله هوایی، آسمان ایران را ترک کرده است. این ادعاها در حالی مطرح شد که این هواپیما پیش از ترک آسمان تهران، به‌مدت ۴۰دقیقه در فضای تهران مشغول دور‌زدن و مانور بوده و خلبان با طولانی‌شدن فرایند انتظار برای دریافت مجوز فرود تصمیم گرفته است به فرودگاه جایگزین برود.

ماجرای هواپیمای ترکیه

پرواز TK۸۷۴ شرکت ترکیش ایرلاینز که از مبدأ استانبول به سمت تهران پرواز کرده بود، باید حوالی نیمه‌شب در فرودگاه امام خمینی(ره) فرود می‌آمد اما به‌واسطه شرایط جوی نامساعد تهران، این پرواز اجازه فرود در فرودگاه مقصد امام خمینی را نگرفته بود و به همراه پرواز IRA۷۲۸ ایران‌ایر در حالت انتظار قرار گرفته و به‌مدت ۴۰دقیقه در آسمان تهران مشغول مانور بود. عاقبت خلبان ترکیش ایرلاینز برخلاف خلبان ایران‌ایر که منتظر اجازه فرود می‌ماند، تصمیم می‌گیرد آسمان تهران را ترک کند و راهی فرودگاه آلترناتیو (اصفهان یا باکو) شود.

در ادامه، مسیر پرواز هواپیمای ترکیش ایرلاینر به سمت فرودگاه حیدر علی‌اف باکو اصلاح می‌شود و پس از چرخش در منطقه وردآورد، ارتفاع خود را افزایش می‌دهد و رهسپار باکو می‌شود. این پرواز پس از فرودی ایمن در فرودگاه باکو و سوختگیری، ساعتی جهت پایدار‌شدن شرایط جوی تهران منتظر می‌ماند و سرانجام ساعت ۴ و‌۳۰دقیقه بامداد در فرودگاه امام خمینی‌(ره) به زمین می‌نشیند.

چرا باکو

کارشناسان هوایی می‌گویند شرایط جوی نامساعد شامل رعدوبرق، تگرگ، ابرهای کومولونیمبوس (CB) هرکدام جزو مخاطرات جدی پرواز تلقی می‌شود و در این شرایط فرودگاه مقصد، با توجه به ترافیک هوایی منطقه، وضعیت باند فرود و پیش‌بینی بهتر یا بدتر‌شدن شرایط جوی، هواپیماهای ورودی را در حالت انتظار قرار می‌دهد یا به فرودگاه‌های جایگزین هدایت می‌کند.

در جمعه‌شب گذشته نیز شرایط نامساعد جوی در فرودگاه امام‌خمینی وضعیتی ایجاد کرد که فرودگاه مقصد (امام خمینی) در حوالی نیمه‌شب به ۲پرواز شامل TK۸۷۴ ترکیش ایرلاینز و IRA۷۲۸ ایران‌ایر اجازه فرود نداد و آنها در حالت انتظار قرار گرفتند. به‌گفته این کارشناسان، در مواقع شرایط ناپایدار جوی، انتخاب باقی‌ ماندن هواپیما در حالت انتظار فرود یا استفاده از فرودگاه جایگزین برای فرود صرفاً بر عهده خلبان است.

بر همین اساس در ماجرای جمعه‌شب گذشته، خلبان پرواز IRA۷۲۸ ایران‌ایر حدود ۲۰دقیقه بیش از هواپیمای ترکیه در آسمان منتظر می‌ماند و اجازه فرود می‌گیرد اما خلبان پرواز TK۸۷۴ ترکیش ایرلاینز تصمیم به عزیمت به فرودگاه باکو می‌گیرد و پس از بهبود شرایط جوی به فرودگاه مقصد برمی‌گردد. در این شرایط با توجه به اینکه پرواز ترکیش ایرلاینز در فرودگاه باکو فرود ایمن داشته و دوباره از آنجا به تهران عزیمت کرده است، فرضیه مطرح‌شده در مورد نقص فنی هواپیمای ترکیه و آژیر هشدار برای سقوط احتمالی این هواپیما در غرب تهران نیز منتفی می‌شود.

ضمن اینکه براساس اطلاعات ناوبری فرودگاه‌های ایران، طبق کد اسکواک اعلامی این پرواز که عدد ۰۷۵۷ بوده، این پرواز هیچ‌گونه اعلام حالت اضطراری نداشته و در تمام مدت پرواز هرگز از کدهای حالات اضطراری استفاده نکرده است.

تذکر به سازمان هواپیمایی ترکیه

وزیر راه و شهرسازی درخصوص حواشی جمعه‌شب تهران و پرواز ترکیش ایرلاینز گفت: هیچ شرایط خاصی برای این پرواز وجود نداشته به‌جز اینکه رفتار خلبان پرواز ترکیش منطقی نبوده است و می‌توانست در فرودگاه امام فرود بیاید. محمد اسلامی با اشاره به تعیین فرودگاه آلترناتیو برای شرایط غیرعادی پرواز، افزود: برای پروازهای ترکیش‌ایر به مقصد تهران در شرایط غیرعادی ۲فرودگاه باکو و اصفهان به‌عنوان فرودگاه‌های آلترناتیو (جایگزین) تعیین شده ‌که فرودگاه اصفهان آلترناتیو اول است، اما خلبان ترکیش رفتار غیرقابل‌قبولی از خود نشان داد و به سمت باکو پرواز کرد.

او تأکید کرد: تذکرات لازم به سازمان هواپیمایی ترکیه و هواپیمایی ترکیش ایر در این رابطه داده می‌شود. تورج دهقان زنگنه، رئیس سازمان هواپیمایی کشوری نیز در جمع خبرنگاران گفت: در هر پرواز، خلبان تصمیم‌گیرنده نهایی برای هرلحظه است که در پرواز استانبول به تهران‌ هم خلبان دید ۵کیلومتری داشته اما در مسیر فرود با یک ابر سیاه مواجه شده و در انتخاب فرودگاه جایگزین طبق برنامه عمل کرده است.

او در مورد ادعای رسانه‌های ترکیه درباره اینکه خلبان با دریافت پیام هشدار حمله هوایی، آسمان ایران را ترک کرده است، افزود: دستور پیگیری صادر شده و سازمان هواپیمایی ترکیه باید درباره این جو رسانه‌ای و اطلاع‌رسانی‌ها پاسخگو باشد و درباره آن توضیح دهد.