تاريخ، هويت ايراني و موج جهاني‌شدن

شرق: در خبرها آمده بود که بخشی از تاریخ ایران از کتب درسی دوره متوسطه حذف شده است. شاید این سؤال مطرح شود که اهمیت این موضوع چیست؟ سود دانستن تاریخ در این عصر انفجار اطلاعات چیست؟

واقعیت این است که تاریخ، بخشی از هویت ایران ماست. هویت ایرانی تنها به تاریخ محدود نمی‌شود. من در اینجا قصد بحث در مورد هویت ایرانی را ندارم که بحثی مفصل است. به‌طور خلاصه هویت ایرانی ما جنبه‌های مختلفی دارد، همچون جنبه جغرافیایی، فرهنگی، دینی، سیاسی، ادبی و... و البته که جنبه تاریخی آن بسیار بااهمیت است.

البته وقتی صحبت از تاریخ می‌شود تنها نباید به سلسله‌های تاریخی، شخصیت‌های سیاسی یا رویدادهای تاریخی بسنده کرد. تاریخ، خود جنبه‌های مختلفی دارد که موارد بالا هم بخشی از آن است، ولی تاریخ تنها به وقایع تاریخی محدود نمی‌شود.

اطلاع از زوایای مختلف تاریخ سرزمین ما به شکل‌گیری هویت جوانان این مرز و بوم کمک شایانی خواهد کرد. ولی شاید این سؤال مطرح شود که اهمیت هویت ایرانی در جهان امروز چیست؟ واقعیت این است که کشور ما همچون بسیاری از کشورهای دیگر با موج جهانی‌شدن روبه‌روست. جهانی‌شدن پدیده‌ای است که به‌ویژه در دهه‌های اخیر به علت گسترش فناوری اطلاعات به‌سرعت مرزهای جغرافیایی را درنوردیده و جهان را به دهکده‌ای بدل کرده است.

این پدیده اگرچه با تبادل اطلاعات اثرات مثبتی داشته است، ولی از جنبه‌های منفی هم خالی نیست. یکی از جنبه‌های منفی این پدیده ازبین‌بردن فرهنگ و هویت‌های ملی دیگری است. این پدیده ملل مختلف را در معرض فرهنگ و عادت‌های مشترکی قرار می‌دهد.

به‌عنوان مثال می‌توان به عادت‌های غذایی خاصی مانند رژیم‌های غذایی پرچرب یا استفاده از دخانیات و مواد مخدر اشاره کرد. گسترش عادت‌های غذایی ناسالم منجر به همه‌گیری چاقی در کل جهان شده است. کشور ما هم از این امر مستثنا نبوده است. به‌عنوان مثال براساس مطالعات آماری در کشور ما حدود نیمی از افراد ایرانی از چاقی رنج می‌برند.

این یکسان‌سازی ارزش‌ها و فرهنگ در نسل جوان می‌تواند منجر به بحران و سردرگمی شود. تاریخ ایران با تأثیری که بر هویت ایرانی دارد به شکل‌گیری شخصیت و اعتمادبه‌نفس جوانان کمک شایانی خواهد کرد. هویت ایرانی به جوانان ما این امکان را خواهد داد که ما هم علاوه بر استفاده از پدیده جهانی‌شدن، به جهانیان نیز ارزش‌هایی را ارائه دهیم و تنها دریافت‌کننده محض نباشیم.

جوانان این سرزمین سال‌های درازی از عمر خود را در نظام آموزشی صرف می‌کنند که این سال‌ها مهم‌ترین زمان برای شکل‌یافتن شخصیت و هویت ایرانی آنان است. البته هویت ایرانی پدیده ثابتی نبوده و در افراد مختلف شدت و ضعف‌هایی دارد. در ضمن جنبه‌های مختلف این هویت ایرانی نیز در افراد مختلف، متفاوت است.

در برخی شاید جنبه‌های فرهنگی آن محکم‌تر باشد و در برخی دیگر جنبه‌های دینی آن. اما به‌طور قطع جنبه‌های تاریخی هویت ایرانی غیرقابل انکار است. نظام آموزشی، چه در مقطع دانشگاهی یا قبل از آن، باید به تقویت جنبه‌های تاریخی هویت ایرانی اهمیت خاصی دهد. باید توجه داشت که تأکید بر تاریخ، آن هم تنها از منظر وقایع تاریخی، برای دنیای جوشان و پرتلاطم جوانان کافی نیست و باید از زوایای مختلف به آن نگاه کرد.

شاید تنها تکیه بر اینکه فلان شخصیت تاریخی در فلان زمان چه کرد، برای جوانان چندان جذاب نباشد. استفاده از جوانب تحلیلی، فرهنگی، جامعه‌شناسی یا ادبی تاریخ می‌تواند ارتباط نسل جوان با این بخش مهم از هویت ایرانی را هموار کند. جنبه‌های تاریخی هویت ایرانی به بالندگی نسل جوان در دنیای امروز، به‌ویژه در مواجهه با پدیده جهانی‌شدن کمک خواهد کرد. امید است که متولیان نظام آموزشی با توجه ویژه و بدون افراط و تفریط، فضای مطلوبی برای آگاهی نسل جوان از زوایای مختلف بخش تاریخی هویت ایرانی را فراهم کنند.

رضا سعیدی‌فیروزآبادی. جراح پیوند