وام ازدواج؛ مشوق یا تله‌ گرفتاری در قسط و قرض؟

روزنامه توسعه ایرانی: وام ازدواج که در لایحه بودجه ۱۴۰۰ همان ۵۰ میلیون تومان سال قبل مانده و افزایش نیافته بود، در آستانه افزایش ۱۰۰ درصدی است.

این خبری است که اخیراً سخنگوی کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی منتشر کرده است. تصویب افزایش وام ازدواج و مدت‌زمان بازپرداخت آن در این کمیسیون که البته برای نهایی شدن نیازمند تصویب در کمیسیون تلفیق و سپس طرح در صحن علنی مجلس و تصویب در قالب لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ است.

این مسیری است که اگر مصوبه کمیسیون اجتماعی خانه ملت به‌سلامت از آن عبور کند و مشمول موانع قانونی و مباحث مختلف نشود، وام ازدواج از سال آتی به یک‌صد میلیون تومان افزایش می‌یابد که به هر یک از زوجین تعلق خواهد گرفت و مدت‌زمان بازپرداخت آن‌هم از ۵ سال به ۱۰ سال افزایش خواهد یافت.

این در حالی است که پیش‌تر برخی نمایندگان مجلس پیشنهاد افزایش وام ازدواج از ۵۰ به ۸۰ میلیون تومان برای سال آتی را مطرح کرده بودند و همچنین خواستار شکل‌گیری وامی تحت عنوان مشوق فرزندآوری به مبلغ ۲۰ میلیون تومان در قالب بودجه سال ۱۴۰۰ شده بودند که می‌تواند پیش‌درآمد تغییراتی جدید درروند بررسی وام ازدواج در کمیسیون تلفیق و حتی صحن علنی مجلس باشد. فضایی غبارآلود پیرامون تسهیلاتی که مبنای شکل‌گیری‌اش، تشویق و ترغیب جوانان به ازدواج بوده است. مشوقی که به باور برخی، کارایی چندانی ندارد و حتی تبدیل به‌نوعی مانع در ازدواج و پایداری وصلت‌ها شده و آثار زیان‌بار دیگری به دنبال داشته است. آثاری ازجمله بدهکار کردن جوانان به بانک‌ها در ابتدای زندگی مشترک که با هر بار افزایش مبلغ وام تشدید هم می‌شود.

برای درک این دیدگاه کافی است تصور کنیم که افزایش وام ازدواج به ۱۰۰ میلیون تومان برای هر یک از زوجین برای سال بعد به تصویب نهایی برسد و در دست اجرا قرار گیرد. در این صورت سال بعد زوج‌هایی زندگی مشترکشان را آغاز خواهند کرد که روی‌هم 200 میلیون تومان دریافت کرده‌اند و برای مدت ۱۰ سال موظف به پرداخت اقساط سنگین آن هستند.

این بدهی در حالی به این افراد تحمیل می‌شود که عمده نیاز‌های این افراد در آغاز مسیر، تهیه اسباب و لوازم منزل است و لذا محل مصرف وام پرداختی، نه تهیه مسکن یا دایر کردن کسب‌وکار یا هر امر مولد دیگری، که خرید لوازم و اثاثیه منزل خواهد بود. هزینه‌هایی که می‌بایست طی 10 سال بازپرداخت شوند، درحالی‌که نیاز‌های خانواده‌های تازه شکل‌گرفته طی 10 سال به‌مراتب تغییر می‌کند و هزینه‌های جدیدی متوجه ایشان می‌شود.

بالا بردن مبلغ وام، تنها راه ترغیب جوانان به ازدواج

همه این‌ها در حالی است که از موانع پیش پای جوانان برای دریافت این وام صرف‌نظر کنیم که ازجمله آن‌ها، دشواری بسیار زیاد یافتن ضامن معتبر بانکی است که گاه موجب می‌شود چندین ماه از عمر افراد صرف دریافت وام ازدواج شود. ماه‌هایی پرفشار که می‌بایست صرف اشتغال زوجین و شروع قدرتمند زندگی مشترک شود، اما برعکس موجب آسیب دیدن اشتغال ایشان می‌شود.

البته به‌رغم افزایش شدید و گاه لجام‌گسیخته قیمت‌ها و تورم در یک سال اخیر، رقم وام ازدواج در لایحه بودجه هیچ افزایشی نداشته است؛ بی‌تفاوتی محض به تنها مشوق جوانان به ازدواج در کشورمان که نه دستخوش تحول قرار می‌گیرد و نه به‌روزرسانی‌اش در دستور کار قرار دارد.

نکته‌ای تأمل‌برانگیز که با واکنش مجلس تأمل‌برانگیزتر هم به نظر می‌رسد چراکه می‌بینیم در خانه ملت هم ایده‌ای جز افزایش وام ازدواج برای ترغیب جوانان به ازدواج در دستور کار نیست. همان وامی که از روز شکل‌گیری تا به امروز نتوانسته حتی از کاهش نرخ ازدواج در کشورمان بکاهد و به باور برخی، یکی از عوامل از هم پاشیدن ازدواج‌ها و افزایش نرخ طلاق بوده است. وامی که قرار بوده مشوق باشد، اما حکم تله‌ای را یافته که پیش روی آن‌هایی است که اگر این وام نباشد هم، تن به ازدواج می‌دهند، اما با این وام ممکن است مدیون بانکی شوند و فرجام ازدواجشان تیره‌وتار باشد.

وام‌های یک‌میلیاردی با بازپرداخت 40 ساله

اینکه با بالا رفتن مبلغ وام ازدواج هرروز جوانان بیشتری بدهکار بانکی می‌شوند را محمدمهدی تندگویان، معاون امور ساماندهی جوانان وزارت ورزش و جوانان مطرح کرد.

او مهرماه امسال گفته بود که وام مسکن جوانان از ۲۵۰ میلیون تومان به ۴۰۰ میلیون تومان افزایش پیدا کرد که نشان از یک افزایش ۶۰ درصدی دارد اما سؤال اینجاست که آیا این وام برای جوانان مقرون‌به‌صرفه است؟ آیا با این پول می‌توان صاحب‌خانه شد؟ آیا این وام به‌تنهایی برای جوانان کافی است؟

این سؤالات در حالی مطرح می‌شود که چندی پیش تندگویان خبر از طرح وام تجمیعی داد، وامی که قرار است با تجمیع کلیه وام‌ها ازجمله اشتغال، مسکن، تأمین کالا و.... به مبلغ یک میلیارد تومان به هر جوان ایرانی پرداخت شود و اقساط آن ۳۰ تا ۴۰ ساله در نظر گرفته شود.

او درباره افزایش ۶۰ درصدی وام مسکن جوانان افزود: این وام سالیان سال است که پرداخت می‌شود اما چند روز گذشته مدل پرداخت آن و مبلغش افزایش پیدا کرد که البته گفتنی‌ است در سال‌های اخیر کمک چندانی به خانه‌دار شدن جوانان نکرده است. به همین دلیل اعتقاد من بر این است تجمیع همه وام‌هایی که قرار است جوانان بگیرند ازجمله وام اشتغال، وام ازدواج و... می‌تواند به آن‌ها کمک کند. چون با یک وام کار جوان راه نمی‌افتد. در حال حاضر این طرح را هم به مجلس شورای اسلامی، هم‌مرکز پژوهش‌ها و هم سازمان برنامه‌وبودجه ارسال کرده‌ایم اما به دلیل اینکه یا در اولویت کار آن‌ها نبوده یا مدنظرشان نیست، هیچ جوابی دریافت نکرده‌ایم.

وام‌های تجمیعی می‌تواند به جوانان کمک کند؟

در وضعیت اقتصادی موجود که تورم روبه افزایش است، اشتغال مشکلات فراوانی دارد و درآمدها کاهش پیداکرده است. پرداخت این وام مسکن ۴۰۰ میلیونی تنها جوانان را به یک کمک گیرنده و درنهایت بدهکار بانکی تبدیل می‌کند که این وام به وام‌های دیگرشان اضافه می‌شود و در بازپرداخت آن‌ها حتماً دچار مشکل خواهند شد. البته که با همین ۴۰۰ میلیون تومان هم نمی‌شود خانه‌دار شد. چراکه قیمت مسکن بیش از این‌هاست و این مبلغ فقط پول پیش یک‌خانه‌ است.

چندی پیش تندگویان خبر از طرح وام تجمیعی داد، وامی که قرار است با تجمیع کلیه وام‌ها ازجمله اشتغال، مسکن، تأمین کالا و.... به مبلغ یک میلیارد تومان به هر جوان ایرانی پرداخت و اقساط آن ۳۰ تا ۴۰ ساله در نظر گرفته شود

ممکن است افزایش مبلغ این‌گونه وام‌ها در کوتاه‌مدت جوانان را خوشحال کند و یک امتیاز مثبت تلقی شود اما در درازمدت در بازپرداخت آن دچار مشکل می‌شوند. چون یک جوان مجبور است از چند جا وام بگیرد. پس طبیعی‌ است در پرداخت اقساط آن‌ها دچار مشکل شود.

به گفته تندگویان همین وام ازدواج ماهی یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار تومان قسط دارد که پرداخت اقساطش برای برخی از زوجین دشوار است. چه برسد به اینکه چند وام دیگر هم به آن اضافه شود. تازه اگر اجاره خانه و ... نداشته باشند.

به عقیده او وام تجمیعی می‌تواند شرایط بهتری برای جوانان فراهم کند. او گفته که خودش این مشکلات را دیده و پیشنهاد وام تجمیعی را داده است

.

وام حلال مشکلات نیست، مسئولین فکر اساسی کنند

فارغ از اینکه وام‌های مختلف جوانان را همان اول راه زندگی به بدهکاران بانکی تبدیل می‌کند باعث افزایش مشکلات زیادی هم شده است. مدتی پیش بحث ازدواج‌های صوری یا ازدواج با کودکان تنها به خاطر گرفتن وام ازدواج مطرح‌شده بود تا جایی که آمار کودک همسری را 4 برابر کرده بود و حالا هم در بسیاری موارد دیده‌شده است که زن و شوهرانی که سال‌هاست از هم جداشده‌اند برای دریافت وام ازدواج به هم رجوع می‌کنند و پس از گرفتن وام ازدواج دوباره جدا می‌شوند. از سوی دیگر با یک گشت‌وگذار ساده در اینترنت نیز می‌توان به سایت‌هایی رسید که وام ازدواج را می‌فروشند و هیچ نهاد یا ارگانی هم به این مسئله وارد نشده و رسیدگی نمی‌کند.

بااین‌حال همان‌طور که پیش‌تر هم گفته شد این طرح در میان جوانان مخالفان و موافقانی دارد. برخی از جوانان در شبکه‌های اجتماعی با بالا رفتن وام ازدواج موافقت کرده‌اند و عده‌ای معتقدند وام نمی‌تواند مشکل‌گشا باشد.

وام ازدواج از سال آتی به یک‌صد میلیون تومان افزایش می‌یابد که به هر یک از زوجین تعلق خواهد گرفت و مدت‌زمان بازپرداخت آن ‌هم از ۵ سال به ۱۰ سال افزایش خواهد یافت

کامنت‌های دریافتی حاکی است برخی جوانان با افزایش این وام موافق هستند چراکه معتقدند ۵۰ میلیون تومان وام ازدواج فعلی دردی از آن‌ها دوا نمی‌کند؛ برخی حتی ۱۰۰ میلیون را نیز کم می‌دانند و عنوان کرده‌اند با ۱۰۰ میلیون تومان هم نمی‌توانند حتی بخشی از مخارج ازدواج را تأمین کنند. این در حالیست که تعدادی هم نسبت به پرداخت اقساط وام نگران‌اند چراکه درآمد پایین آن‌ها کفاف چرخاندن زندگی متأهلی و پرداخت اقساط وام ۱۰۰ میلیونی را نمی‌دهد. برخی دیگر اما نسبت به تهیه ضامن ابراز نگرانی کرده و گفته‌اند جوانی که ساکن روستا است چگونه می‌تواند ضامن شاغل دولتی به بانک معرفی کند؟

عده‌ای دیگر در مقابل پیشنهاد کرده‌اند دولت به‌جای اعطای وام ازدواج باید هزینه اجناس اولیه زندگی را کاهش دهد چراکه با ۱۰۰ میلیون تومان تنها می‌توان یک تلویزیون و یخچال خرید. بسیاری نیز معتقدند حتی اگر وام ازدواج چندین برابر هم افزایش یابد به دلیل عدم ثبات اقتصادی حاضر به ازدواج نیستند. از سوی دیگر برخی نیز از اعطای وام بلاعوض و یا هزینه کردن مبلغ وام ازدواج توسط دولت در جهت تولید اشتغال برای جوانان سخن گفته و می‌گویند: جوانی که وام ۱۰۰ میلیونی دریافت کند برای پرداخت اقساط آن نیازمند شغلی با درآمد متناسب است تا مجبور به کار کردن در چند شیفت نباشد.

اگرچه با وام ۱۰۰ میلیون تومانی ازدواج تنها می‌توان گوشه‌ای از زخم‌های زندگی نوپا را در شرایط کنونی التیام بخشید اما افزایش آن بدون تهیه پیوست‌های لازم و مطالعه و تحقیقی جامع در خصوص اثربخشی آن می‌تواند نگران‌کننده باشد؛ افزایشی که می‌تواند مشکلاتی پنهان از دید نظیر کودک همسری، طلاق و به دنبال آن ازدواج‌های صوری، اجبار در ازدواج، خریدوفروش وام ازدواج، اختصاص وام به فعالیت‌هایی به‌غیراز امر ازدواج و ... را به همراه داشته باشد. بنابراین وقت آن رسیده که مسئولان به‌جای افزایش رقم وام ازدواج که تلاشی کم ثمر برای افزایش ازدواج‌ها بوده، تدبیری بنیادین و ریشه‌ای برای رفع مشکلات جوانان و افراد در سن ازدواج بیندیشند.