ایران، غایب بزرگ واکسیناسیون جهانیِ کووید ۱۹

روزنامه همدلی: درحالی‌که برخی از کشورها از جمله در خاورمیانه عملیات واکسیناسیون عمومی علیه ویروس کرونا را شروع کرده‌اند، رئیس کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی گفته که فعلاً خبری از خرید این واکسن در ایران نیست.

این درحالی است که ایران بیشترین تلفات ناشی از کرونا را در میان کشورهای منطقه دارد. شاید در روزهای ابتدایی شیوع این ویروس کمتر کسی حتی درمیان کارشناس‌ها گمان می‌کرد واکسن کرونا نه تنها یکساله ساخته شود، بلکه به مرحله واکسیناسیون عمومی هم برسد، حالا این اتفاق افتاده و می‌شود نام آن را معجزه علم گذاشت، یا به‌تعبیر معاون تولید انستیتو پاستور ایران یک تفکر جهانی سبب شد این واکسن ساخته شود. به‌گفته دلارام درود، «واکسن کرونا واکسنی‌ است که بر اساس تفکری جهانی ایجاد شد، به همین دلیل در کمترین زمان در تاریخ، از میز آزمایشگاه به واکسیناسیون عمومی رسید.

کوتاه‌ترین زمان رسیدن واکسن به بازار پیش از این متعلق به واکسن اوریون بوده که پنج سال طول کشیده است. سیر سریع اطلاعات، رایگان چاپ شدن مقاله‌ها و روند به اشتراک‌گذاری اطلاعات از دلایل سرعت ساخت این واکسن بود.» یکی از واکسن‌هایی که مجوزهای لازم برای واکسیناسیون‌های عمومی را دریافت کرده همان واکسن فایزر-بیون‌تک است. این واکسن در کشورهایی مانند انگلیس و ایالات متحده و کانادا به کادر درمان و سایرین درحال تزریق شدن است و احتمالاً از روز هفتم دیماه دیگر کشورهای عضو اتحادیه اروپا هم عملیات واکسیناسیون را شروع می‌کنند. همچنین در خاورمیانه اواخر هفته گذشته عربستان سعودی تزریق این واکسن را شروع کرد.

خبرگزاری رسمی عربستان (واس) اعلام کرده که وزارت بهداشت این کشور ثبت نام شهروندان و همچنین افراد مقیم در سراسر این کشور را برای واکسینه شدن شروع کرده است. این واکسن قرار است برای اتباع سعودی و خارجیان مقیم رایگان باشد. همچنین خبرهای مشابهی از امارات، قطر، بحرین و ترکیه هم برای انجام مراحل واکسیناسیون عمومی به‌گوش می‌رسد. آن‌طور که خبرگزاری تسنیم گزارش داده روز گذشته وزارت بهداشت عراق از امضای توافقنامه با شرکت فایزر برای وارد کردن واکسن طی روزهای آتی خبر داده است.

با این وجود در ایران همچنان مناقشه برسر خرید واکسن فایزر-بیون‌تک وجود دارد. درحالی‌که چند روز قبل «مصطفی قانعی» رئیس کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا در برنامه‌ای تلویزیونی گفته بود ایران در اتحادیه جهانی واکسن کرونا (کوواکس) اعلام کرده که واکسن فایزر را نمی‌خواهد چرا که این واکسن به شرایط و الزاماتی مانند زنجیره سرد منفی ۷۰درجه نیاز دارد و این امکانات در هواپیما‌ها و سیستم حمل و نقل ما وجود ندارد. شهرام‌ آدم‌نژاد، معاون حمل‌ونقل وزیر راه و شهرسازی اعلام کرد: «سیستم حمل‌ونقل هوایی ایران آماده واردات واکسن کرونا است و شرایط اعلام شده از سوی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی را دارد.»

همچنین تورج دهقان زنگنه، رئیس سازمان هواپیمایی کشوری روی همین مسئله تاکید کرد که هیچ مشکلی برای واردات واکسن کرونا از انواع مختلف آن نداریم. در ادامه هم محمد اسلامی، وزیر راه وشهرسازی در واکنشی به این مسئله بیان کرد: «ایرلاین‌ها و شرکت‌های هواپیمایی مشکلی برای جابه‌جایی و حمل واکسن کرونا ندارند و ما آمادگی حمل و جابه‌جایی این واکسن را داریم.» به‌گزارش ایسنا، در ادامه این اظهار نظرها بود که کیانوش جهان‌پور سخنگوی سازمان غذا و دارو اعلام کرد که «زنجیره سرد، فقط انتقال از مبدأ به فرودگاه مقصد نیست، بلکه زنجیره سرد کل مسیر تلقیح واکسن به گروه هدف تا یک شهر و روستای دورافتاده را شامل می‌شود. زنجیره سرد مورد نیاز برای این واکسن باید برای همه روزهای ورود، توزیع و تلقیح رعایت شود و دمای منهای ۷۰درجه سلسیوس، از منظر زنجیره سرد نگهداری و توزیع، یک ضعف فناوری است. قطعا واکسن‌های تایید شده با دمای نگهداری بالاتر و شرایط زنجیره سرد سهل‌تر و در دسترس، مزیت نسبی دارند.»

بنابراین با اعلام وجود یک ضعف فناوری در ایران به‌نظر می‌رسد که پرونده انتقال واکسن فایزر-بیون‌تک برای همیشه بسته شد. اما به‌گزارش یورونیوز روز گذشته سازمان غذاوداروی ایالات متحده یک واکسن دیگر را تایید کرد. واکسن کرونای شرکت مدرنا همان مزیت نسبی را که کیانوش جهان‌پور مدنظر داشت دارد، چراکه با ایمنی بالای ۹۰درصد زنجیره سرد این واکسن حدود منفی ۲۰درجه است، یعنی یخچال‌های معمولی هم می‌توانند چنین سرمایی را تولید کنند. با انتشار این خبر برخی کاربرها در فضای مجازی واکنش‌هایی نشان دادند، دکتر‌هاشمیان متخصص آی‌سی‌یو بیمارستان مسیح دانشوری در صفحه اینستاگرامی خود ضمن انتشار عکسی از یک پرستار درحال تزریق واکسن کرونا نوشت: «حسرتی نیست، شما هم کادر درمان هستید، اما کادر درمان کشور من بی‌ادعاتر و بی‌سلاح‌تر از شما جنگیدند و هنوز هم واکسنی دریافت نکرده‌اند؛ قطعاً پشت میزنشین‌های موظفی داشته‌اید.» سیامک قاسمی، فعال حوزه اقتصادی هم در واکنشی به تایید واکسن مدرنا با توجه به شرایط مساعد آن در حساب شخصی خود در توئیتر نوشت: «بهانه یخچال منفی ۷۰درجه نداریم هم پرید، پیش به‌سوی بهانه بعدی!» این درحالی است که اتحادیه اروپا با ۸۰میلیون دوز، بریتانیا با بیش از ۷میلیون دوز، ژاپن با ۵۰میلیون و کره‌جنوبی با ۲۰میلیون و سوئد با ۷میلیون دوز در صف خرید واکسن مدرنا قرار دارند.

با این وجود رئیس کمیسیون بهداشت مجلس در ایران روز گذشته تلویحاً گفت که فعلاً خبری از واکسن کرونا نیست. به‌گزارش ایسنا «حسینعلی شهریاری» درباره واردات واکسن کرونا گفت: «تا این لحظه نتوانسته‌ایم منابع ارزی لازم برای خرید واکسن کرونا را تامین و این پول را به خارج از کشور منتقل کنیم و احتمال دارد که همانند مشکلی که در مورد واکسن آنفلوآنزا داشتیم به طوری که پول تهیه این واکسن را تامین و به خارج از کشور منتقل کنیم اما نتوانستیم واکسن آنفلوآنزا را وارد کنیم؛ هم اکنون نیز احتمال می‌رود که برای تهیه واکسن کرونا نیز با این مشکل روبه‌رو شویم چراکه برای تهیه واکسن کرونا نیاز است که منابع مالی را به صورت فرانک تامین کنیم اما پول‌هایی که ما داریم تبدیل به فرانک نمی‌شود و هنوز نتوانسته‌ایم این پول را تامین و به طرف خارجی منتقل کنیم.»
وی ادامه داد: «بنابراین تمام امید ما تولید واکسن کرونا در داخل کشور است. در مجموع ۷ نمونه در داخل کشور در حال کار کردن روی تولید واکسن کرونا هستند. واکسن کرونای بنیاد برکت مجوز فاز اول آزمایش انسانی خود را دریافت کرده است و اوایل دیماه نیز آزمایشات خود را آغاز خواهد کرد. همچنین واکسن‌های تولیدی انستیتو رازی نیز تا چند روز آینده مجوزهای فاز اول آزمایش انسانی خود را دریافت خواهد کرد، ولی خوشبینانه‌ترین کارشناسان معتقدند که زودتر از خرداد و تیرماه سال آینده به تولید انبوه واکسن کرونا دست پیدا نخواهیم کرد، هرچند که انستیتو رازی مدعی شده است که اگر منابع کافی در اختیار آن قرار داده شود شاید تا پایان سال بتوانند ۲میلیون دوز واکسن کرونا را تولید کنند که امیدواریم با کمک به این شرکت‌های دانش‌بنیان بتوانیم سال آینده واکسن کرونا را حداقل برای گروه‌های آسیب‌پذیر و پرخطر به اندازه کافی تولید کنیم.»

همه این‌ها درحالی هست که امیدها هم به سازوکار کوواکس برای تولید واکسن ارزانتر و ساده‌تر که شرایط انتقال آن به ایران از طریق سازمان بهداشت جهانی وجود داشته باشد کمرنگ شده است. به‌گزارش همشهری آنلاین به نقل از رویترز، حامیان برنامه کوواکس می‌گویند این طرح به علت کمبود اعتبارات مالی، خطرات مربوط به عرضه و ترتیبات پیچیده قراردادها با مشکلاتی مواجه است که می‌تواند دستیابی به این اهداف را ناممکن کند. حالا به‌نظر می‌رسد امکان انتقال واکسن به ایران پیچیده شده و واکسن‌های داخلی هم آینده روشنی ندارند. روزهای سخت کرونا در حالی که جهان دارد به پایان پاندمی نزدیک می‌شود همچنان روی خوشی به مردم ایران نشان نمی‌دهد.