رئیس‌جمهوری پمپئو در ۲۰۲۴ جدی است؟

شرق: جو بایدن، رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا، اخیرا «تونی بلینکن»، مشاور و دوست قدیمی خود را به‌عنوان وزیر خارجه انتخاب کرده‌ است.

با این حال تا زمان آغاز کار بایدن در ۲۰ ژانویه ۲۰۲۱، مایک پمپئو، وزیر خارجه دولت دونالد ترامپ، همچنان به استفاده از موقعیت سیاسی خود برای کسب منافع شخصی ادامه می‌دهد و آخرین نمونه آن را هم در سفر اخیر پمپئو به اروپا و خاورمیانه شاهد بودیم.

در ماه نوامبر و درحالی‌که کمتر از دو ماه تا پایان کار دولت دونالد ترامپ باقی مانده، سفری به اروپا و خاورمیانه انجام داد که هدف نهفته در پس دلایل انجام این سفر، «زمینه‌سازی برای تحکیم روابط شخصی با رهبران خودکامه در خاورمیانه و ایجاد اعتبار برای سیاست خارجی سخت‌گیرانه‌اش برای حضور در انتخابات ۲۰۲۴» بود.

علاوه بر این، اظهارنظر جنجالی او درباره «انتقال آرام قدرت به دولت دوم ترامپ» نشان می‌داد که پمپئو هم مانند ترامپ علاقه‌مند به زیر‌پاگذاشتن و نادیده‌گرفتن اصول دموکراسی آمریکایی برای ایجاد پایگاه رأی برای خود است.

اقدامات پمپئو در این تور را می‌توان به عنوان تلاش عمدی برای محدودکردن گزینه‌های جو بایدن قلمداد کرد؛ اقدامی مشابه رفتارهای ترامپ که نمی‌تواند بدون مشورت و تأیید او انجام شده باشد. اما زمینه‌سازی‌های پمپئو برای حضور در انتخابات تنها به این اقدامات ختم نمی‌شود.

چند هفته پس از آنکه ترامپ انتخابات را به رقیب دموکرات خود واگذار کرد، پمپئو سیاست‌هایی را اجرا کرد که هدف از آن دلالی برای حاکمان امارات ‌متحده‌ عربی، عربستان ‌سعودی و اسرائیل بود. اصطلاح «دکترین پمپئو» به خوبی نیت‌های شخصی او را در‌حالی‌که منافع ایالات ‌متحده تضعیف می‌شود، منعکس می‌کند.

می‌توان به چند نمونه اشاره کرد:

عربستان ‌سعودی: گزارش‌ها حاکی از آن است که پمپئو قصد دارد تا جنبش حوثی‌های یمن را ذیل سازمان‌های تروریستی قرار دهد. این مسئله نه تنها بحران فجیع انسانی کشور را با مسدودکردن کمک‌های مالی و غیردولتی به نواحی تحت کنترل شورشیان جنگ‌طلب تشدید می‌کند، بلکه کار بایدن هم برای پایان‌دادن به حمایت آمریکا از جنگ شکست‌خورده عربستان در یمن-همان‌طورکه در کمپین انتخاباتی وعده داده بود- دشوارتر می‌شود.

به نظر می‌رسد پمپئو با این اقدام، چشم بر بحران انسانی یمن بسته و می‌خواهد خواسته‌های شخصی «محمد بن‌سلمان»، ولیعهد ماجراجوی عربستان را برآورده کند. در کنار این موضوع می‌توان به سفر پنهانی و بی‌سابقه «بنیامین نتانیاهو»، نخست‌وزیر اسرائیل به عربستان اشاره کرد. این سفر در زمانی انجام شد که وزیر خارجه آمریکا هم در عربستان حضور داشت و گمانه‌زنی در مورد توافق برای عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان و نیز اتخاذ موضعی تهاجمی‌تر علیه ایران را افزایش داد.

امارات‌ متحده ‌عربی: یک هفته بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و پیروزی بایدن، پمپئو به کنگره اطلاع داد که ایالات ‌متحده می‌خواهد قرارداد فروش تسلیحات نظامی به ارزش بیش از 23 میلیارد دلار با امارات امضا کند. نکته بحث‌برانگیز این بود که 50 فروند جنگنده فوق‌پیشرفته اف-35 هم در میان این تسلیحات قرار دارد. فروش این هواپیماها در واقع امتیازی است که واشنگتن به ابوظبی برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل داده است.

اعضای کنگره می‌خواهند قوانینی برای محدودکردن یا مسدودکردن فروش این جنگنده‌ها به امارات وضع کنند تا «برتری نظامی اسرائیل در منطقه» خدشه‌دار نشود. از طرف دیگر نمایندگان کنگره نگران آن هستند که از این جنگنده‌ها و تسلیحات برای تداوم کشتار غیرنظامیان در یمن استفاده شود.

با اینکه فروش برخی از پیشرفته‌ترین تکنولوژی‌های نظامی آمریکا به امارات در حقیقت به نفع ایالات ‌متحده است، به نظر می‌رسد انگیزه شخصی برای پمپئو قوی‌تر است. وزیر خارجه ترامپ می‌خواهد رابطه خود را با «محمد بن‌زاید»، ولیعهد پرنفوذ امارات نزدیک‌تر کند تا در زمان مناسب از این سرمایه به سود خود استفاده کند.

اسرائیل: در این مورد مایک پمپئو نقشی بسیار مهم در معکوس‌کردن موضع واشنگتن در قبال پیشبرد راه‌حل دو دولتی برای مناقشه اسرائیل و فلسطین ایفا کرده است. درحالی‌که دولت‌های قبلی در واشنگتن در این مناقشه موضعی نسبتا بی‌طرف داشتند اما پمپئو و ترامپ در برابر خواسته‌های نتانیاهو و راست‌گرایان اسرائیلی سر تعظیم فرود آوردند.

پمپئو و دیگر حامیان اسرائیل در دولت ترامپ در تصمیم‌گیری‌هایی مانند انتقال سفارت ایالات ‌متحده از تل‌آویو به قدس، بستن دفتر سازمان آزادی‌بخش فلسطین در واشنگتن و پذیرفتن اهداف ارضی توسعه‌طلبانه اسرائیل در طرح صلح ترامپ نقش مهمی داشتند.

پمپئو در تور آخر خود به منطقه، با بازدید از یک شهرک اسرائیلی در کرانه باختری و همچنین بلندی‌های اشغالی جولان، طرفداران اسرائیل در دولت ایالات متحده را بیشتر تحریک کرد. اگرچه براساس قوانین بین‌المللی و همچنین رویکرد دولت‌های قبلی آمریکا، این شهرک‌سازی‌های اسرائیلی غیرقانونی هستند اما پمپئو در این سفر اعلام کرد که محصولات تولیدشده در شهرک‌ها با برچسب «ساخت اسرائیل» می‌تواند جنبش «بایکوت، تحریف و تحریم» را به عنوان جنبشی «ضدیهودی» معرفی کند.

ایران: وزارت خارجه آمریکا در 18 نوامبر تحریم‌های جدیدی را علیه نهادهای ایرانی اعلام کرد. این تحریم‌ها در راستای «سیل تحریمی» قرار دارند که دولت ترامپ وعده داده و براساس آن قرار است هر هفته تا قبل از تحلیف بایدن، تحریم جدیدی علیه ایران اعمال شود. گزارش‌ها حاکی از آن بود که ترامپ در 12 نوامبر حمله پیشگیرانه علیه ایران را در نظر گرفته بود، درحالی‌که اسرائیل اخیرا حملات هوایی را در سوریه انجام داده و ادعا کرده که در این حملات چند ایرانی نیز کشته شده‌اند. با اینکه جو بایدن «تعهدی عمیق» نسبت به اسرائیل ابراز داشته اما اگر اسرائیل جنگ با ایران را آغاز کند، برنامه بایدن برای پیوستن به برجام غیرممکن می‌شود.

انزجار پمپئو نسبت به ایران همیشه در دوران کاری‌اش مشخص بوده است. او همچنین به‌خوبی با ابوظبی، ریاض و تل‌آویو به عنوان متحدان آمریکا در منطقه بازی می‌کند. در داخل آمریکا هم به‌طور هم‌زمان به انجیلی‌های آمریکایی که یکی از پایگاه‌های اصلی رأی جمهور‌ی‌خواهان هستند، متوسل می‌شود.

پمپئو زمانی که خود را یک «رهبر مسیحی» قلمداد کرد، بدون شک اولین اصلاحیه قانون اساسی آمریکا را نقض کرد اما دل بسیاری را در این پایگاه رأی سنتی به ‌دست آورد. بازدید او از یک کارخانه شراب‌سازی در کرانه باختری به توصیه «باب واندر پلاتس» رهبر برجسته انجیلی در آیووا که به یک خانواده پرنفوذ حامی شهرک‌سازی تعلق دارد و از اهداکنندگان کمک مالی به جمهوری‌خواهان محسوب می‌شود، واکنش‌های مثبتی در میان رهبران مسیحیان انجیلی داشت. درحالی‌که ترامپ همچنان خواستار حمایت طرفداران خود از تلاش‌های بیهوده‌اش برای تغییر نتیجه انتخابات شده، پمپئو قبل از ترک موقعیت قدرتمند خود مشغول اجرای برنامه‌های شخصی با نگاهی به سال 2024 بود.

او پیش از این هم متهم شده بود كه از موقعیت سیاسی خود برای منافع شخصی استفاده كرده است. بنابراین تنها می‌توان فرض كرد كه تور هفته گذشته او با هدف پرورش متحدان و حتی حامیان مالی برای کمپین ریاست‌جمهوری در سال 2024 انجام شده است. در همین حال، بعید است جو بایدن زمان و توان کافی را داشته باشد تا بتواند به‌سرعت بر خنثی‌کردن الطاف پمپئو در قبال رهبران خودکامه منطقه تمرکز یا خسارت هفته‌های آخر حضور ترامپ در ریاست‌جمهوری را جبران كند.

منبع: Responsible Statecraft