چه خبر از طرح دو‌فوریتی خروج از پروتکل الحاقی؟

شرق: مجلس تاکنون اقدام به تهیه دو طرح برای مقابله با خروج آمریکا از برجام و تشدید تحریم‌ها کرده که البته هنوز هیچ‌کدام به خروجی نرسیده است.

تیرماه طرح توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی به ان‌پی‌تی را با سر‌و‌صدای زیاد تهیه کرد و حتی نوید تصویبش را داد. نزدیک به چهار ماه بعد اما نه‌تنها خبری از نتیجه آن طرح نشد، بلکه یک طرح دیگر به نام «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» را در دستور کار خود قرار داد و با یک‌ فوریت تصویب کرد، اما هنوز خبری از نتیجه این طرح یک‌فوریتی هم نیست و مشخص نیست کمیسیون مربوطه چه زمانی آن را به صحن ارجاع خواهد داد.

سیدعلی آقازاده دافساری، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، روز گذشته به خانه‌ ملت گفته که مجلس در طرح پیشنهادی خود توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را در صورت ادامه بی‌تعهدی طرف‌های برجام مطرح کرده است و در طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها، دولت را مکلف کرده تا به کاهش تعهدات برجامی سرعت ببخشد.

۲۱ تیر عباس مقتدایی، نایب‌رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم، درباره آخرین وضعیت مصوبه این کمیسیون درباره توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی، گفته بود: «این طرح از طرف تعدادی از نمایندگان تهیه شده و در حال پیگیری روندهای اداری است و در روزهای آینده در قالب یک طرح دوفوریتی از سوی هیئت‌رئیسه مجلس اعلام وصول خواهد شد».

نزدیک به پنج ماه از آن زمان گذشته و هنوز این طرح گویا در حال طی مراحل اداری است و خبری از اعلام وصولش نشده که نشده است. شاید علت اعلام وصول‌نشدن آن از سوی هیئت‌رئیسه مجلس آن بوده که طبق آیین‌نامه داخلی مجلس، یک طرح دو‌فوریتی پس از تصویب فوریت، حداکثر تا مدت شش ساعت باید بین نمایندگان چاپ و توزیع شود و حداکثر ۴۸ ساعت پس از چاپ و توزیع در دستور کار جلسه مجلس قرار می‌گیرد.

مشخص است که با توجه به حساسیت ماجرا و تبعات فراوان تصویب چنین طرحی برای کشور، اراده یا اراده‌هایی مانع از این بوده که این طرح بخواهد با چنین سرعت و شتابی در مجلس به نتیجه برسد. کما‌اینکه برخی تحلیل‌ها حاکی از این است که اصلا ورود به چنین تصمیماتی خارج از ید و اراده نمایندگان است. در‌این‌صورت های‌و‌هوی نمایندگان بر سر این طرح در زمان خود هیچ شباهتی با سرانجام این طرح ندارد. با سرو‌صدا و پروپاگاندای زیاد درباره طرحی حرف می‌زنند؛ اما بعدا حتی پیگیر اعلام وصول آن هم نمی‌شوند!

با‌این‌حال نمایندگان دوباره ۱۲ آبان در جلسه علنی طرح دیگری با قید یک فوریت با ۱۹۶ رأی موافق، شش رأی مخالف و چهار رأی ممتنع را به تصویب رساندند. طرحی با نام «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» که این طرح برخلاف قبلی یک‌فوریتی تهیه شده است. طرح‌ها و لوایح یک‌فوریتی، پس از تصویب فوریت، به کمیسیون‌های اصلی، فرعی ارجاع داده می‌شود تا خارج از نوبت بررسی و تصویب شود.

گزارش کمیسیون درباره این طرح‌ها و لوایح دست‌کم ۴۸ ساعت قبل از موقع طرح در مجلس چاپ و بین نمایندگان توزیع می‌شود. طرح‌ها و لوایح یک‌فوریتی یک‌شوری است و پس از وصول گزارش کمیسیون، خارج از نوبت در دستور کار مجلس قرار می‌گیرد و یک نوبت درباره آن شور به عمل می‌آید.

به‌این‌ترتیب که ابتدا درباره اصل و سپس در باب ماده‌واحده یا هریک از مواد مذاکره و اخذ رأی می‌شود. سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دیروز از تصویب کلیات این طرح در این کمیسیون و ماده نخست آن که الزام دولت برای غنی‌سازی ۲۰ درصد است، خبر داده است.

اما نکات مهم این طرح نیز به شرح زیر است: -سازمان انرژی اتمی موظف است در مدت دو ماه پس از تصویب این قانون، سالانه به میزان دست‌کم ۱۲۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۲۰ درصد در تأسیسات فردو تولید و در داخل کشور ذخیره کند- در راستای تحقق ظرفیت ۱۹۰ هزار سو غنی‌سازی، سازمان انرژی اتمی، مکلف است پس از تصویب این قانون، ظرفیت غنی‌سازی و تولید اورانیوم غنی‌سازی‌شده با سطح غنای متناسب هر‌یک از مصارف صلح‌آمیز کشور، به میزان ماهانه حداقل ۵۰۰ کیلوگرم افزایش دهد.

-‌سازمان انرژی اتمی موظف است در مدت سه ماه عملیات نصب، تزریق گاز، غنی‌سازی و ذخیره‌سازی مواد را تا درجه غنای مناسب، با حداقل هزار عدد ماشین IR-۲m در بخش زیرزمینی تأسیسات شهید احمدی‌روشن نطنز آغاز کند- سازمان انرژی اتمی مکلف است در همین بازه زمانی، هرگونه عملیات غنی‌سازی و تحقیق و توسعه با ماشین‌های IR-۶ را به تأسیسات شهید علی‌محمدی فردو منتقل کرده و عملیات غنی‌سازی را با حداقل ۱۶۴ ماشین از این نوع آغاز کرده و آن را تا انتهای سال ۱۳۹۹ به هزار ماشین توسعه دهد.

-سازمان انرژی اتمی ایران وظیفه دارد رآکتور ۴۰‌مگاواتی آب سنگین اراک را که به موجب برجام در حال بازطراحی و بهینه‌سازی است، در مدت چهار ماه از تاریخ تصویب این قانون با برنامه زمان‌بندی معین از طریق احیای قلب رآکتور به شرایط قبل از برجام برگرداند-

دولت موظف است بر‌اساس بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام، در مدت دو ماه از تصویب این قانون، دسترسی‌های نظارتی فراتر از پروتکل الحاقی بر‌اساس برجام را متوقف کند. -پس از سه ماه از تصویب این قانون، اگر روابط بانکی ایران در اروپا و میزان خرید نفت از سوی آنها از ایران به شرایط عادی و رضایت‌بخش بازنگشته باشد، دولت مکلف است اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کند-

چنانچه پس از سه ماه از تصویب این قانون طرف‌های مقابل برجام به اجرای تعهدات خود در برجام بازگشته باشند، دولت مکلف است پیشنهاد اقدام متقابل ایران در بازگشت به تعهدات برجامی را به مجلس ارائه دهد. -مستنکفین از اجرای این قانون به تناسب، امتناع یا ممانعت از اجرا به طبقات ۴ تا ۷ طبقات مجازات تعزیری قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ محکوم می‌شوند.

طرح توقف داوطلبانه پروتکل الحاقی که قرار بود با قید دو فوریت به صحن بیاید، حالا در این طرح چند‌بندی یک‌فوریتی جا داده شده است.

طرحی برای رفع تحریم‌ها یا تشدید تحریم‌ها

برخی تحلیلگران معتقدند که طرح‌هایی که مجلس به بهانه مقابله با تحریم‌های آمریکا تهیه می‌کند، نه‌تنها حامل هوشمندی سیاسی نیست بلکه می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد. ایرنا در گزارشی نوشته است: باوجود هشدار و انذارها در مورد پرهیز از سوء‌رفتار سیاسی و توصیه به همکاری و همدلی برای عبور از مشکلات اقتصادی بی‌سابقه کشور در بحبوحه تحریم و کرونا‌ ولی برای برخی گویا در بر همان پاشنه سابق می‌چرخد.

این دسته از سیاسیون نه‌تنها سبک سیاست‌ورزی خود را تغییر نداده‌اند‌ بلکه مشخص‌شدن نتایج انتخابات آمریکا و قدرت‌گرفتن گزاره بازگشت به برجام و رفع تحریم از سوی دولت بعدی واشنگتن هم بستری را برای تشدید بدرفتاری‌های سیاسی این جناح‌ها فراهم کرده است. این در‌حالی است هوشمندی دیپلماتیک و دیپلماسی پویا اقتضا می‌کند که برای تأمین منافع ملی، ضمن حفظ اصول اساسی، سیاست خارجی خود را متناسب با تغییرات شرایط محیطی بازتنظیم کنیم.

نزدیک‌شدن به کارزار سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری و افزایش احتمال بازگشت آمریکا به تعهداتش در قطع‌نامه ۲۲۳۱ سازمان ملل، کاهش تحریم‌ها و به‌تبع گشایش اقتصادی، نگرانی این طیف سیاسی را دوچندان کرده است. این جریان که خروج آمریکا از برجام را به‌عنوان نقطه شکست دولت معرفی ‌می‌کرد، اکنون هم احیای برجام را به‌مثابه یک پیروزی جدی برای دولت تعبیر می‌کند؛ تعبیری که به گفته رئیس‌جمهوری دقیق و درست نیست؛ چرا‌که این رئیس‌جمهوری و دولت نیست که قهرمان می‌شود‌ بلکه قهرمان واقعی ملت ایران است.

این گروه به‌ویژه با نادیده‌گرفتن نقش آمریکا و تحریم‌ها در وضعیت کنونی اقتصاد کشور، نه‌تنها سیاست خارجی دولت‌ بلکه عملکرد دولت در سایر حوزه‌ها را هم زیر سؤال می‌برند. از نگاه ناظران اتفاقا جناح رقیب که دولت را به اشتیاق برای مذاکره متهم می‌کند، مذاکره را برای خود و پیشبرد آن با نیروهای خود را بد نمی‌داند، گویا برد دیپلماتیک این قضیه، مسئله‌ای است که نگرانی‌های جناحی حول آن شکل گرفته است.