نقش خاطره ۳ تصویرگر برای دهه شصتی‌ها

روزنامه خراسان: درس‌های کتاب‌های دبستان، برای دانش‌آموزان دهه ۶۰ تا اوایل دهه ۸۰، با تصاویر خاطره‌انگیزی عجین شده است. اصلاً برخی از این تصاویر، مانند درس سریالی خانواده آقای هاشمی در کتاب اجتماعی سوم دبستان، به درس معنا داده بود.

با مرور کوتاهی بر کتاب‌های درسی پیشین و تکیه بر خاطرات دوران دانش‌آموزی نسلی که امروز خود به کسوت پدر و مادر درآمده است، می‌توان تصاویر زیادی یافت که اغلب ما، از خالق آن‌ها بی‌خبریم و نمی‌دانیم، دست ظریف کدام هنرمند، این چنین بر صفحه خاطرات ما نقش‌های نوستالژیک را رقم زده‌است. برخی از این تصاویر، هنوز در کتاب‌های درسی وجود دارد و برخی نیز با تصویرگری‌های جدید جایگزین شده‌است. در ادامه این مطلب، به معرفی خالق برخی از این تصاویر خاطره‌ساز و مرور آن‌ها می‌پردازیم.

صادق صندوقی و اصحاب فیل

زنده‌یاد صادق صندوقی از تصویرگرانیا‌ست که سهم پررنگی در خلق تصاویر نوستالژیک درسی دارد. او علاوه بر تصویرگری کتاب، تصویرگر قصه‌های قرآنی کتاب‌های درسی نیز بود که «اصحاب فیل» یکی از معروف‌ترین آن‌هاست. دامنه آثار صندوقی بسیار متفاوت است؛ مثلا بیشتر طرح‌های روی جلد کتاب‌های ترجمه‌شده ژول ورن، نویسنده فرانسوی که بعد از انقلاب به چاپ رسید، از تصویرگری‌های صادق صندوقی است.

همچنین او با طراحی کارت‌های «صد آفرین» و «هزار آفرین»، در یکی از خاطره‌های جمعی و شیرین دانش‌آموزان دهه ۶۰ و ۷۰ حضور دارد؛ کارت‌هایی که به دانش‌آموزان ممتاز اهدا می‌شد و اگر خاطرتان باشد، وقتی آن‌ها را می‌گرفتید، نمی‌دانستید از شور و اشتیاق چه کنید؛ یادبودهای مانایی که برخی از ما، هنوز در صندوقچه خاطراتمان، یکی دوتا از آن‌ها را داریم و هر وقت چشممان به آن‌ها می‌افتد، یاد آن دوران شیرین، لبخندی خوشایند را بر لبمان می‌نشاند.

منوچهر درفشه و خانواده آقای هاشمی

خانواده آقای هاشمی را به خاطر دارید؟ کارمندی که بعد از دریافت حکم انتقالی، باید از شهرستان کازرون به نیشابور نقل مکان می‌کرد و در طول این سفر و ضمن مطالعه خاطرات و اتفاقات شیرین آن، دانش‌آموزان سوم دبستان، با مسائل اجتماعی و تاریخی ایران بیشتر آشنا می‌شدند. تصویرگر این داستان، زنده‌یاد منوچهر درفشه است که شش‌سال پیش درگذشت. این نقاش و تصویرگر، علاوه بر تصویرگری ماجرای «خانواده آقای هاشمی»، تصویرگر درس «اشک یتیم»، شعری از پروین اعتصامی که در کتاب فارسی پنجم ابتدایی قدیم وجود داشت، بوده است. آخرین مجموعه کتاب‌هایی که وی طرح جلد و تصویرسازی‌اش را برعهده گرفت، مجموعه کتاب‌های انتشارات مدرسه بود که چندسال پیش منتشر شد.

پرویز کلانتری و ماجرای روباه و زاغ

شاید نام پرویز کلانتری برایتان آشنا نباشد، اما به احتمال زیاد «کوکب خانم»، «چوپان دروغگو»، «روباه و زاغ» و «مرغابی‌ها و لاک‌پشت» را می‌شناسید؛ شخصیت‌هایی که به واسطه نویسندگان و البته تصویرگری‌های ساده، اما دلنشین زنده‌یاد پرویز کلانتری برای دانش‌آموزان چنددهه خاطره‌سازی کردند. این هنرمند زنجانی، سهم بزرگی در خلق تصاویر نوستالژیک برای دبستانی‌ها داشت. تصاویر دیگری همچون تصویر متن نوستالژیک «حسنک کجایی؟» نیز از آثار به‌یادماندنی این هنرمند فقید است. او از کودکی به نقاشی و رنگ‌ها علاقه داشت و به گفته خودش، نقاشی را با خط‌خطی‌کردن دیوار و تمرین نقاشی انتزاعی شروع کرد.