پیام مشخص ظریف‌ به بایدن چه بود؟

روزنامه شرق: ‌شاید صریح‌ترین پیام از سوی تهران به کاخ سفید مخابره شد؛ آن‌هم از سوی وزیر امور خارجه ایران. جواد ظریف گفت «اگر آمریکا تعهداتش وفق قطع‌نامه ۲۲۳۱ شورای امنیت را انجام دهد، جمهوری اسلامی ایران حاضر است به تعهدات خود وفق برجام بازگردد».

این همان مسیری است که می‌تواند مابین ایران و دولت جدید آمریکا طی شود. اگرچه روی‌کارآمدن بایدن در بهمن، زمان کوتاهی از عمر دولت حسن روحانی در تهران را به همراه خواهد داشت؛ اما موضع‌گیری صریح وزیر خارجه ایران در گفت‌وگو با روزنامه ایران، نشان داد که دولت برای این اقدام آماده است.

جواد ظریف در این گفت‌وگو توضیح می‌دهد که اگر آقای بایدن بخواهد تعهدات آمریکا را اجرا کند، ما هم می‌توانیم فورا به تعهدات برجامی خود به ‌صورت کامل برگردیم. ما مخالف مذاکره نبودیم و نیستیم، مذاکره هم در چارچوب ۱+۵ امکان‌پذیر است. اگر آمریکا بخواهد عضو برجام شود که ترامپ آن عضویت را از بین برده است، ما حاضریم گفت‌وگو کنیم که آمریکا چگونه وارد برجام شود.

«اگر آمریکا به اجرای تعهداتش برگردد، کاری که ما می‌کنیم هم سریع خواهد بود؛ یعنی به تعهدات برجامی بر‌می‌گردیم. این نیاز به مذاکره ندارد. مرحله بعد که نیاز به مذاکره پیدا می‌کند، بازگشت آمریکا به داخل برجام است که آن فوریت اول نیست. فوریت اول خارج‌شدن آمریکا از حوزه یاغی‌گری و نقض قانون است؛ یعنی آقای بایدن نمی‌خواهد میراث یاغی‌گری آقای ترامپ را با خود حمل کند».

او در این گفت‌وگو تأکید می‌کند که «{درباره لغو تحریم‌های اعمال‌شده ترامپ} در پاسخ به دعواهای داخلی که می‌گویند آقای بایدن اگر بخواهد هم نمی‌تواند، باید گفت: نه، آقای بایدن اگر رئیس‌جمهور آمریکا شد و در کاخ سفید مستقر شد، می‌تواند با سه فرمان اجرائی همه اینها را لغو کند.

دوستان داخلی ما حواس‌شان باشد. حرف‌هایی که برای مصرف داخلی می‌زنند؛ یعنی دارند به آقای بایدن علامت می‌دهند که این کار را نکنید. اگر رئیس‌جمهوری آمریکا بخواهد در داخل آمریکا آسمان را به زمین بیاورد یا نیاورد، به خودشان مربوط است. به قول خودشان مسئولیت روی میز رئیس‌جمهوری آمریکا تمام می‌شود.

کنگره جز اعلان جنگ هیچ مسئولیتی در روابط خارجی آمریکا ندارد؛ آن‌هم با همکاری رئیس‌جمهوری. آن کسی که در روابط خارجی آمریکا مسئولیت دارد، رئیس‌جمهوری آمریکاست؛ بنابراین مردم باید امیدوار باشند. اینکه ممکن است زمان آن تأخیر پیدا کند، به دلیل پروسه انتقال دولت است».

ظریف در این گفت‌وگو در پاسخ به سؤالی درباره وعده بازگشت به برجام از سوی بایدن نکاتی را متذکر می‌شود که به نقل از روزنامه ایران بازنشر می‌کنیم. «اجازه دهید اینجا سه نکته را متذکر شوم؛ نخست اینکه سیاست آقای ترامپ در خروج از برجام و فشار حداکثری او بر ایران، شکست خورد.

همه این را می‌دانند. البته اینکه او شکست خورده، به معنای این نیست که ما از این سیاست بهره بردیم؛ بلکه به این معنی است که آمریکا به هدفش نرسیده و البته فشار زیادی هم به ما وارد شد. ما در شکست‌دادن آمریکا پیروز شدیم؛ اما درباره اینکه اقتصاد کشور با تحریم‌های ترامپ ضرر کرد، حتما این‌گونه است و باید این واقعیت مورد توجه قرار گیرد... .

الان میزان ذخایر اورانیوم اصلا با قبل از ترامپ قابل مقایسه نیست و تحقیق و توسعه ما از قبل از برجام به مراتب جلوتر است. البته ما این اقدامات را در قالب برجام انجام دادیم. اینها نشان می‌دهد که آمریکا نه‌تنها به اهدافش نرسیده؛ بلکه از آنها دور هم شده است. این یک امتیاز منفی برای آنهاست. برخی فکر می‌کنند آقای بایدن با یک ذخیره‌ای به میدان این قضیه می‌آید. نه، آقای بایدن با یک امتیاز بسیار منفی می‌آید که این نتیجه دستاوردهای مهم هسته‌ای ایران در دوران آقای ترامپ بوده است.

دوم اینکه آمریکا از دو شأن و جایگاه برخوردار است؛ یک شأن به‌عنوان عضو برجام و شأن دیگر عضو سازمان ملل متحد. آقای ترامپ درست است که از برجام خارج شد؛ اما از سازمان ملل متحد که خارج نشد. به‌عنوان عضو ملل متحد، چه دولت آقای ترامپ و چه دولت آقای بایدن متعهد به اصل 25 منشور هستند.

اصل 25 منشور ملل متحد دولت آمریکا را موظف به اجرای تصمیمات شورای امنیت سازمان ملل متحد می‌کند. آمریکا خودش عضو دائم شورای امنیت است و نمی‌تواند بگوید یک تصمیم این شورا عادلانه است یا غیرعادلانه و غیرقانونی.

ما به‌عنوان کشوری که خارج از این شورا بودیم، می‌گفتیم این تصمیم شورای امنیت غیرقانونی است؛ اما آمریکا هم به‌عنوان عضو ملل متحد و هم به‌عنوان عضو دائم شورای امنیت نمی‌تواند بگوید قطع‌نامه 2231 غیرقانونی است. آمریکا تعهدات برجامی‌اش در تعهدات ملل متحدی آن کشور وجود دارد.

آقای ترامپ با خروج از برجام فقط امتیازات عضویت آمریکا در برجام را از دست داد. اشتباهی که آقای ترامپ و اطرافیانش کردند، این بود که نفهمیدند با خروج از برجام از تعهدات خود به‌عنوان عضو ملل متحد خارج نمی‌شوند؛ بلکه با نقض برجام، مرتکب نقض تعهد خود به‌عنوان عضو ملل متحد می‌شوند.

البته آمریکا خیلی از تعهدات بین‌المللی دیگرش را نیز نقض کرد؛ اما با خروج از برجام، آمریکا امتیازاتی را که در آن به‌عنوان یک عضو برجام داشت، از دست داد؛ کمااینکه ما در خلال تلاش آنها در شورای امنیت برای بازگرداندن تحریم‌ها دیدیم که این امتیازات را از دست داده‌اند.

اینکه آقای بایدن می‌خواهد به برجام برگردد، خیلی هم خوب است، یک قسمت آن اجرای تعهدات‌شان به‌عنوان عضو ملل متحد است. باید تحریم‌ها را بردارند، باید اقدامات تخریبی که آقای ترامپ انجام داده و برخلاف قطع‌نامه 2231 بوده، متوقف کنند. قسمت دوم برجام است.

اگر می‌خواهند به برجام برگردند، در شرایطی نیستند که شرط بگذارند؛ چون آمریکایی‌ها امتیاز عضو برجام بودن را از دست داده‌اند و الان می‌خواهند این امتیاز را دوباره به دست بیاورند. البته این کار غیرممکنی نیست و حتما همه از اینکه آمریکا تلاش کند این امتیاز را به دست بیاورد، استقبال می‌کنند؛ اما حتما آمریکا باید تلاش کند و حتما نیاز به اقداماتی از طرف آمریکا دارد که نشان دهد برجام مثل در چرخان جلوی ادارات نیست که از این طرف آن وارد شوید و از آن طرف خارج شوید.

مثل گیشه سینماست که باید برای ورود خود بلیت بگیرید». «برای بازگشت به برجام و امتیازاتی که در برجام داشته، {آمریکا} باید این امتیازات را کسب کند. آقای ترامپ این امتیازات را از دست داده و آقای بایدن اگر می‌خواهد، باید این امتیازات را کسب کند. اولا باید مشخص باشد که ایران شرطی را نمی‌پذیرد.

ما یک اسب را دو بار نمی‌خریم و دو بار هم نمی‌فروشیم. آنچه در برجام است، حاصل مذاکرات طولانی است. آنهایی که در برجام مذاکره کرده‌اند، کلمه به کلمه توافق را نه‌تنها خوانده‌اند؛ بلکه بر سر هر کلمه بحث و چانه‌زنی کرده‌اند. انواع انتخاب‌ها برای هر کلمه وجود داشته و بر سر هر موضوعی ساعت‌ها بحث شده است. همین موضوع موشکی و منطقه‌ای موضوعاتی نبود که در مذاکرات به‌راحتی کنار گذاشته شدند... .

بنابراین این واقعیات را آمریکایی‌ها نمی‌توانند کنار بگذارند و بگویند آنچه ما گرفته‌ایم و آنچه را داده‌ایم، دوباره درباره‌اش معامله شود. اینها بدیهیات مذاکره است. خودشان هم می‌دانند؛ چون آقای ترامپ یک زیاده‌روی‌هایی کرده و ادبیات جدیدی را آفریده و متأسفانه بعضی‌ها دارند این ادبیات را ادامه می‌دهند. کسی که می‌تواند شرط بگذارد، ایران است. ایران باید راضی بشود و بقیه 1+4 باید راضی شوند که آمریکا به برجام برگردد؛ اما آمریکا باید تعهداتش را انجام دهد. آمریکا گزینه دیگری ندارد».

ظریف در پاسخ به سؤال دیگری که می‌گوید «... امیدواری ایجاد شده که می‌توان با دولت بایدن راه تعاملی را باز کرد» پاسخ می‌دهد «بله، به نظر من حتما چنین چیزی ممکن است؛ ولی سنگینی کار بر‌عهده دولت آمریکاست؛ یعنی آمریکاست که باید برگردد به میز توافق... .

از دولت بایدن توقع بیشتری است به خاطر اینکه می‌دانند سابقه چیست. کسانی که در دور اول توافق حضور داشتند، بسیاری از مشاوران کنونی بایدن بوده‌اند و می‌دانند چه گذشته است. مثل افرادی نیستند که توافق را ندیده باشند و بر‌اساس گفته‌های آقای بولتون درباره توافق نظر بدهند؛ بنابراین شرایط جدیدی خواهد بود و طبق قاعده باید شرایط معقول‌تری برای رسیدن به توافق باشد؛ اما این آمریکاست که باید اقدام کند».

سؤال مهم دیگری که خانم سالاری، خبرنگار روزنامه ایران، از ظریف می‌پرسد این است «اگر آقای بایدن در کاخ سفید مستقر باشد و لغو تحریم‌ها را مشروط به انجام اقداماتی از سوی ایران کند، پاسخ مستقیم ما چیست؟» پاسخ ظریف بسیار مشخص است «آمریکا در شأنی نیست که بخواهد شرط بگذارد.

آمریکا موظف است که به‌عنوان عضو ملل متحد و به‌عنوان عضو دائم شورای امنیت قطع‌نامه 2231 را اجرا کند. اگر این قطع‌نامه را اجرا کند و تحریم‌ها برداشته شود و مانعی برای فعالیت اقتصادی ایران نباشد، ایران هم اعلام کرده که تعهدات برجامی خود را اجرا می‌کند.

علت تعطیلی برخی تعهدات برجامی ایران این است که آمریکا برجام را نقض کرده و اروپایی‌ها هم با اجرانکردن تعهدات برجامی و اجرانکردن 11 تعهدی که بعد از خروج آمریکا دادند، در نقض برجام هستند و طبق ماده 36 برجام این اجازه را به ما می‌دهد که برخی مفاد را رعایت نکنیم؛ اما کماکان به برجام متعهد هستیم؛ بنابراین چند نکته را باید از هم جدا کنیم.

یک، اگر آمریکا تعهدات خود وفق قطع‌نامه 2231 را انجام دهد، ما تعهدات خودمان را وفق برجام انجام می‌دهیم. دو، اگر آمریکا بخواهد عضو برجام شود که ترامپ آن عضویت را از بین برده، ما حاضریم گفت‌و‌گو کنیم که آمریکا چگونه می‌تواند وارد برجام شود؛ پس آمریکا در موقعیتی نیست که بخواهد شرط بگذارد؛ ولی یک کار اتوماتیک می‌تواند انجام شود و نیازی هم به شرط یا حتی مذاکره نیست. آمریکا وظایف خود را طبق قطع‌نامه 2231 انجام دهد، ما هم تعهدات‌مان را طبق برجام انجام می‌دهیم. این نه نیازی به مذاکره دارد و نه شرط. این کار شدنی است».

جواد ظریف در پاسخ به سؤال دیگری که عده‌ای مطرح می‌کنند و معتقدند که دولت بایدن به دلیل زمان کمی که تا انتخابات 1400 مانده، وارد گفت‌وگو با این دولت نمی‌شود، گفت: «من فکر می‌کنم بیشتر این مسئله نگرانی برخی دوستان ما در داخل کشور باشد که متأسفانه پیام‌های غلط را از داخل برای آنها می‌فرستند.

اگر آمریکایی‌ها عقل داشته باشند، می‌دانند که در جمهوری اسلامی این‌گونه مسائل، خارج از چارچوب صرف دولت‌ها شکل می‌گیرد و نباید نگران باشند و طبق قاعده هم نیستند. کما‌اینکه در گذشته در دوره آقای احمدی‌نژاد مذاکرات مسقط در دولت ایشان شروع شد و آمریکایی‌ها منتظر دولت بعدی نماندند؛ بنابراین این میزان از فهم شرایط داخلی در آمریکا هست.

متأسفانه برخی جناح‌های سیاسی به خاطر نگرانی‌های سیاسی داخلی که به نظر من کاملا بی‌مورد است، نگران این هستند که این مذاکرات الان شروع شود. به نظر من هر زمانی که آمریکا به تعهدات خود در 2231 برگردد، این به نفع آمریکا و به نفع دنیا و به نفع ایران است و بنابراین نباید دیگر ملاحظات را وارد کرد».