چرا می‌گویم درمان سنتی کرونا علمی نیست

برترین‌ها: تحلیل دکتر کیارش آرامش بر نسخه اخیر طب سنتی برای بیماران کرونایی که مورد تایید وزارت بهداشت هم قرار گرفته است.

بیماروی کووید ۱۹، هدیه‌ی خدا برای فروشندگان شبه‌علم است! چرا؟ زیرا اکثریت مبتلایان خوب می‌شوند. فروشندگان شبه‌علم مترصدند که این خوب شدن ها را به خودشان نسبت دهند!

در چنین مواردی، متولی‌های رسمی سلامت، در راس همه وزارت بهداشت، باید از مردم در برابر فروشندگان شبه‌علم محافظت و مراقبت کند. یعنی به مردم و پزشکان آگاهی دهد و نشان دهند که سره کدام است و ناسره کدام.

وزارت بهداشت ایران و در راس آن، وزیر محترم، آقای دکتر نمکی، این وطیفه را در مورد اکثر شاخه‌های شبه‌علم، کم و بیش انجام می‌دهند.

اما در برابر یک شاخه‌ی بزرگ و پرخار و ناهنجار شبه‌علم، نه تنها مقاومتی نمی‌کنند، که سر تعظیم و تکریم فرو می‌آورند و دفتر و دستکی و ردیف بودجه‌ای هم برای آن در دل وزارت‌خانه جور کرده‌اند!!

این شاخه طب سنتی ایرانی نام دارد.

چندی پیش اعلام شد که «مرکز ارائه خدمات طب سنتی به بیماران کرونایی» زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تاسیس شده است.

عجبا! شگفتا! چطور آن‌هایی که کتاب‌های مرجع‌شان در زمانی نوشته شده است که نویسندگانشان خبری از میکروب و ویروس نداشتند و مردم هزار هزار از وبا و آبله و حصبه و طاعون و سینه‌پهلو و فلج اطفال و تراخم می‌مردند و کور می‌شدند و فلج می‌شدند و درمانی برایشان نبود! حالا آمده‌اند و می‌خواهند بیماری ویروسی را درمان کنند؟!!
و با علمی رقابت کنند که همه‌ی آن بیماری‌ها را درمان و پیشگیری کرد و جامعه را از آن‌ها خالی ساخت و حالا در آستانه‌ی ساختن واکسن همین کووید است؟!

بله می‌توانند. اگر آن نمکی که باید جلوی گندیدن‌های شبه‌علمی را بگیرد با ایشان یار و همراه شود.

می‌توانند که خیل بیماران را در درمانگاه سرکیسه کنند و باعث انتقال بیشتر بیماری و به تاخیر افتادن درمان واقعی شوند و آن‌هایی را که خود به خود خوب می‌شوند، که اکثرا چنین می‌شوند، به نفع خود مصادره کنند.

حالا این حکیمان خودخوانده و صاحبان مدارک تایید شده توسط وزارت بهداشت (وای...!!) چه در چنته‌ دارند که برای مراجعان نگون‌بخت خود تجویز کنند؟

خبر دیگری جواب این پرسش بود:

طوطیان شکرشکن و روایان شیرین سخن پیغام آوردند که چهار داروی طب سنتی هم برای درمان کرونا تایید شد.
دنیا در یکی‌اش مانده است! حکیمان خویش‌خوانده‌ی ما چهار چهار می‌گیرند!

کجا تاییدشان کرد؟ همان سازمانی که تاسیس شده است تا جلوی همین جور داروها را بگیرد. سازمان غذا و دارو. وای به روزی که ....

تمامی خبرهایی که از این چهار دارو منتشر شدند در دو بخش مشترک‌اند:

اول آن که این داروها هیچ اختصاصیتی برای کووید ۱۹ ندارند. بلکه ادعا آن است که برای علامت‌هایی مثل تنگی نفس خوب‌اند.

بخش دوم هم این که به هیچ مقاله یا مستند معتبری که همین خوب بودن را نشان ندهد اشاره‌ای نکرده‌اند.

اما برای آن که به قوت مستندات مورد ارجاع اهالی طب سنتی ساکن وزارت نمکی پی ببریم، بهتر است که به سند منتشر شده توسط خودشان مراجعه کنیم:

ویراست نهم «توصیه‌های پیشگیرانه و درمان‌های کمکی طب ایرانی در کووید ۱۹- ویژه‌ی پزشکان» در ۹ آبان ۱۳۹۹ توسط «دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی» منتشر شد.

مثل همیشه، برای فهمیدن عمق فاجعه، باید نگاهی به انتشارات همین دفتر انداخت.

در ابتدا (حتی قبل از بسم الله) در داخل یک کادر با حروف درشت نوشته‌اند که مبادا اجرای مندرجات این راهنما، باعث تاخیر در درمان‌ها و اقدامات طب رایج شود.

فکر می‌کنید این برای سبک کردن بار وجدان کافی است؟ اگر این دستورات واقعا اثربخشند، پس مستندات را رو کنید تا بخشی از همان طب رایج شود. اگر نیستند، چرا اصرار دارید که شعبه‌ای کنار طب رایج بزنید و جلویش تابلو بگذارید که «مبادا ما را بیش از حد جدی بگیرید».

بعد از مقدمه‌ی سرپرست محترم دفتر، این نشریه در چهار بخش تدوین شده است: پیشگیری، بیماران سرپایی، بیماران بستری، و پس از بیماری: مجموعا ۱۳ صفحه با فونت خیلی درشت فارسی.

اما بخش خیلی خوش‌مزه‌اش بعد از آن است: یعنی بخش فهرست منابع که ۱۲ صفحه با فونت ریز انگلیسی و شامل ۱۵۰ منبع است!

یاللعجب! یعنی اهالی شبه علم که تا چند بیانیه قبل به وبسایت «مای فانی هلث» ارجاع می‌دادند حالا اینقدر مبتنی بر شواهد شده‌اند؟! نه جانم! قدری که دقیقتر می‌شوید خنده‌تان می‌گیرد از ناشیانه بودن این ادا. من را یاد وقتی می‌اندازد که مرجوم مادربزرگم می‌خواست در مورد غذاهای فرنگی نظر بدهد. اما از همان اول کار که به «بیف استروگانف» می‌گفت «فولکس‌واگن»، مخاطب می‌فهمید که چقدر این نظر معتبر و عالمانه است.

با من باشید تا نمونه‌هایی از افاضات این راهنمای مستطاب را مرور و بررسی کنیم:

در بخش پیشگیری، بند اول همان استفاده از ماسک و فاصله‌ی اجتماعی و ... است که البته نمی‌توان این را خیلی طب سنتی ایرانی نامید.

اما از بند دوم، موضوع خوشمزه می‌شود:

غیر از توصیه‌هایی که برای فهمیدنش معلوم است که تا چین رفته و استخوان خرد کرده‌اند مثل: «پرهیز از شرایط تنش زا و حفظ آرامش روحی و معنوی» آن هم با رفرنس (شماره‌ی ۱۲) که معلوم نیست اگر حکیمان وزارت‌خانه نبودند ما این توصیه‌ها را از کجا می‌گرفتیم و می‌فهمیدیم، چند توصیه‌ی سنتی هم دارند مانند:

«افزودن متعادل مواردی مانند زنجبیل [با ارجاع به رفرانس شماره‌ی ۱۳ و ۱۴]، دارچین [این یکی رفرانس ندارد، لابد واضح است]، تخم گشنیز [رفرانس شماره‌ی ۱۵]، سیر یا پیاز حین پخت غذا [با ارجاع به رفرانس‌های شماره‌ی ۲ و ۱۶].

بسیار خوب، بیایید رفرانس‌ها (مستندات) همین بخش را بررسی کنیم. با این توضیح که خدا به سر شاهد است که من گزینشی انتخاب نکرده‌ام و همینطور دست برده‌ام و یک توصیه را از همان اول راهنما بیرون کشیده‌ام و مستندات مابقی توصیه‌ها اگر ضعیف‌ترو. خنده‌دارتر از این نباشند، حتما گریه‌دارترند.

Chang JS WK, Yeh CF, Shieh DE, Chiang LC. Fresh ginger (Zingiber officinale) has anti-viral activity against human respiratory syncytial virus in human respiratory tract cell lines. J Ethnopharmacol. ۲۰۱۳;۱۴۵(۱):۱۴۶-۱۵۱.

در این مقاله، گروهی از پژوهشگران چینی، اثر عصاره‌ی زنجبیل را بر روی کشت سلولی سلول‌های مجاری تنفسی انسان آزموده‌اند و نشان داده‌اند که زنجبیل تازه (نه خشک شده) از پلاک سازی ویروس سینسیشیال تنفسی انسان در کشت سلولی جلوگری می‌کند.

اهل فن می‌دانند که:

اولا یک یافته‌ی آزمایشگاهی و در کشت سلولی را نمی‌توان به بدن انسان زنده تعمیم داد.

ثانیا اثر یک عامل بر روی یک ویروس خاص را نمی‌توان به دیگر ویروس‌ها تعمیم داد. (مثلا نمی‌توان واکسن هاری را برای آبله مرغان و داروی زونا را برای ایدز تجویز کرد. روشن نیست؟ لابد نیست دیگر!)

بنابراین، اثر زنجبیل تازه بر روی ویروس سینسیشیال تنفسی در کشت سلولی را نمی‌توان به ویروس کووید ۱۹ در بدن زنده تعمیم بخشید و بعد به عنوان توصیه‌ی طب سنتی ایرانی!! به مخاطب تحویل داد.

با این جور مستند جور کردن می‌توان زنجبیل و صدها گیاه دیگر را برای تمامی بیماری‌های ویروسی از سرماخوردگی تا قلج‌‌اطفال تجویز کرد و اسمش را ویراست نهم طب سنتی گذاشت.

اما در مورد سیر و پیاز. رفرانس شماره‌ی ۲ این است:

Kim JO, Kim NC. Effects of ۴% Hypertonic Saline Solution Mouthwash on Oral Health of Elders in Long Term Care Facilities J Korean Acad Nurs. ۲۰۱۴;۴۴(۱):۱۳-۲۰

همانطور که ملاحظه می‌فرمایید این پژوهش درباره‌ی اثر دهانشویه با نرمال سالین روی سلامت دهان و دندان سالمندان بوده است. خوب این چه ربطی دارد به افزودن سیر و پیاز به غذا؟ یا حتی به زنجبیل و تخم گشنیز!!!
به خدا خیلی ناقلایید!

رفرانس شماره‌ی ۱۶ این است:

Kalirajan Rajagopal GB, Srikanth Jupudi, R Vadivelan. Activity of phytochemical constituents of black pepper, ginger, and garlic against coronavirus (COVID-19): An in silico approach. International Journal of Health & Allied sciences. 2020;9(5):43-50.

این یکی هم سیر دارد و هم کووید ۱۹. چه جالب!

اما و هزار اما که:

اولا ژورنالی که مقاله را چاپ کرده است، ژورنال یک دانشکده‌ی محلی در مالزی است که از نویسندگان در ازای انتشار پول می‌گیرد و نیز در هیچ اندکس دارای اعتبارسنجی نمایه نمی‌شود. نویسندگان هم چند نویسنده‌ی محلی مالزیایی هستند. این البته صددرصد اعتبار مجله و مقاله را مخدوش نمی‌کند. اما باعث می‌شود که با تردید بیشتری به آن نگاه کنیم.

حالا نگاهی به مقاله بیندازیم: در این تحقیق مشعشع، بر خلاف رفرانس شماره‌ی ۱۳ که حداقل زحمت کشیده بود و عصاره‌ی زنجبیل را روی کشت سلولی ریخته بود، از هیچ موجود و سلول و ویروسی خبری نبوده است! یلکه محققین محترم با «مدل سازی کامپیوتری» به اثر فلفل و سیر روی ویروس کرونا پی برده‌اند!!!! و بعد هم نتیجه گرفته‌اند که اثر فلقل و سیر و زنجبیل روی کروناویروس شایسته‌ی بررسی بیشتر است.

آن‌وقت حکمای نمکین وزارت بهداشت، این را به عنوان مستند عرضه کرده‌اند که برای پیشگیری از کووید ۱۹ در غذایتان سیر بریزید. اسمش هم هست طب سنتی ایرانی.

باید به تهیه‌کنندگان این راهنمای مشعشع و به معانی متعدد «بانمک» گفت که «ای شیطون‌ها! فکر می‌کردید که همه با دیدن این همه صفحه‌ی سیاه شده از کلمات انگلیسی می‌گویند:‌وای! چه همه رفرانس! چقدر حکمای طب سنتی دانشمندند!» و هیچ کس وقت و حوصله نمی‌کند که این رفرانس‌ها را بررسی کند؟! و ببیند که محض رضای خدا، محض رضای خدا، حتی یک نمونه‌ی درست و درمان و مرتبط با ادعای رفرانس داده شده در این ۱۵۰ رفرانس شما پیدا نمی‌شود که نمی‌شود! یافت می‌نشود گشته‌ایم ما.

حالا سوال این است که آیا در وزارت محترم بهداشت و درمان و آموزش پزشکی که وظیفه‌ی خطیر و نفس‌گیر مبارزه با پاندمی در کشور را بر عهده دارد و هزاران نیروی دلسوز و فداکار ان، مانند پروانه، جان و راحت و سلامت خویش را بر سر این وظیفه‌ی بزرگ گذاشته‌اند، آدم‌های دلسوزی پیدا می‌شوند که فریاد بزنند که روا نیست که بودجه‌ی وزارت صرف این بساط خرافه اندود بیمایه و پرمدعا شود. و روانیست که وزارتخانه‌ای که بخشی از رسالتش مبارزه با شبه‌علم است، این گونه در دام آن در غلطد!

هرچه بگنندد نمکش می‌زنند/وای به روزی که بگندد نمک!

**
در انتها برای آن که کمتر مورد خشم عصبانی‌های حرفه‌ای قرار بگیرم، دو نکته را برای بار هزارم توضیح می‌دهم:
۱- منظور من انکار خدمات فداکارانه و پروانه‌وار بخش سلامت کشور نیست. دربرابر این همه کوشش و فداکاری و دلسوزی پزشکان و پرستاران و سایر خدمتگزاران مردم، قلم خود را قاصر از قدردانی می‌بینم.

۲- منظور من عدم حمایت از طب سنتی نیست. بلکه انتقاد من به سوءاستفاده از طب سنتی است. حمایت درست این است که درمان‌های طب سنتی با پژوهش درست و علمی سنجیده شوند و اگر ایمنی و اثربخشی‌شان نشان داده شد، به عنوان بخشی از پزشکی علمی به بیماران عرضه شوند. نیز نظریه‌های منسوخ و باطل شده مثل مزاج‌ها و اخلاط به جایی که تعلق دارند، یعنی تاریخ پزشکی، واسپرده شوند.