مصرف آب خاکستری برای استفاده بهینه منابع آبی

روزنامه شرق: ‌‌در مناطق با آب‌و‌هوای خشک که محدودیت منابع آب دارند، استفاده مؤثر از آب و حفظ آن به‌هر‌طریق ممکن، بسیار مهم و حیاتی است.

ایران کشوری با اقلیم عمدتا گرم و خشک است و همیشه با مشکل کم‌آبی مواجه بوده.

در کشور ایران در راستای مدیریت بهینه منابع آب و دستیابی به وضع مطلوب و تأمین نیازهای آبی در آینده، اقداماتی مانند مدیریت تقاضا و افزایش آگاهی‌های اجتماعی، مدیریت عرضه، اولویت‌بندی مصارف، استفاده مجدد از پساب و آب خاکستری، افزایش بهره‌وری آب و ...‌ ضروری است.

یکی از راهکارهای مهم در این زمینه، بازچرخانی و استفاده مجدد از آب خاکستری است که در زمینه استفاده بهینه از منابع آبی موجود بسیار اهمیت دارد.‌آب خاکستری، به انگلیسی (Greywater) به آب‌های ضایعاتی (پساب) ایجاد‌شده توسط افراد در خانه‌ها یا ساختمان‌های اداری اطلاق می‌شود که دربرگیرنده تمام جریان‌ها به استثنای فاضلاب خروجی از سرویس‌های بهداشتی (فاضلاب مدفوعی که به آن آب سیاه می‌گویند) استحصال‌شده از فعالیت‌های معمول روزانه مانند رخت‌شویی، شستشوی ظروف و حمام‌کردن است، که می‌تواند برای اموری مثل آبیاری فضاهای سبز، سیفون توالت و ساختمان‌های نیازمند رطوبت زیاد مانند گلخانه‌ها، به مصرف مجدد برسد.

‌آب خاکستری تقریبا ۵۰ تا ۸۰درصد فاضلاب شهری را تشکیل می‌دهد. آب خاکستری پس از تصفیه، می‌تواند بسته به نوع و میزان تصفیه اعمال‌شده، برای مصارف غیر‌شرب، آبیاری سطحی و زیرزمینی، لباس‌شویی و سرویس بهداشتی، مورد استفاده مجدد قرار گیرد.

به‌طور‌کلی سیستم‌های بازچرخانی و استفاده مجدد از آب خاکستری شامل چند بخش و واحد اصلی است:

۱- سیستم جمع‌آوری متشکل از شیرها و لوله‌ها به‌منظور انتقال آب خاکستری به بیرون از خانه،

۲- مخزن جمع‌آ‌وری برای نگهداری موقت مقدار زیادی از آب خاکستری،

۳- سیستم‌ها و واحدهای مربوط به فرایندهای مختلف تصفیه مانند آشغالگیر، انواع فیلترها، گندزدایی و ...،

۴- پمپ برای انتقال آب خاکستری تصفیه‌شده از مخزن جمع‌آ‌وری به مقاصد مورد استفاده. با توجه به اینکه عمده کاربرد و استفاده مجدد از آب خاکستری تصفیه‌شده برای مقاصد آبیاری است، اغلب یک سیستم آبیاری نیز با سیستم آب خاکستری همراه است.

در کشور ژاپن، تعداد موارد استفاده از سیستم‌های بازچرخانی آب خاکستری در ساختمان‌ها رو به افزایش است؛ به‌طوری‌که این تعداد از ۱۸ مورد در سال ۱۹۶۹ به ۱۰۴ مورد در سال ۲۰۱۰ رسیده است و تعداد کل پروژه‌های استفاده مجدد از آب خاکستری در ساختمان‌ها از سال ۱۹۶۹ تا ۲۰۱۰ برابر سه‌هزارو ۶۵۴ مورد بوده است.

در یکی از پروژه‌های موفق توکیو که به‌منظور استفاده مجدد از آب خاکستری در یک مجتمع شامل ساختمان اداری، هتل، مراکز فرهنگی و تجاری انجام شده است، سالانه ۳۴۵ هزار مترمکعب پساب تصفیه‌شده حاصل می‌شود که از این مقدار، ۲۳۰ هزار متر مکعب برای مصارف آبیاری فضای سبز و سرویس‌های بهداشتی مورد استفاده قرار گرفته و مابقی سرریز می‌شود.

در یک پروژه موفق دیگر که در یک هتل در توکیو انجام شده است، سالانه ۲۱۹ هزار متر‌مکعب آب خاکستری تصفیه‌شده به دست می‌آید که ۳۶ هزار مترمکعب آب آشامیدنی به آن اضافه شده و در مجموع سالانه ۲۵۵ هزار مترمکعب برای مصارف سرویس‌های بهداشتی، آبیاری فضای سبز و کارواش مورد استفاده قرار می‌گیرد.‌

در کشورهای عربی، افزایش تنش و بحران آبی و تغییرات آب‌و‌هوایی، منجر به جست‌و‌جوی روش‌های کارآمد مصرف منابع آبی و تأمین آب از طریق فاضلاب تصفیه‌شده (به‌ویژه برای بخش کشاورزی)‌ شده است. مقدار کل آبی که از آب خاکستری تصفیه‌شده به دست می‌آید و مورد استفاده مجدد قرار می‌گیرد، در حدود ۲.۱۷ کیلومترمکعب در سال برآورد شده است.

در این مقوله، مصر، سوریه، امارات متحده و عربستان جزء بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان در منطقه محسوب شده و در حدود ۷۵درصد از حجم آب مورد استفاده مجدد را به خود اختصاص می‌دهند.‌تجربیات کشورهایی که به آنها اشاره شد گویای این مطلب است که استفاده مجدد از آب خاکستری، بخش مهمی از مشکل جوامع را حل می‌کند و برخلاف روش‌های کوتاه‌مدت، در آینده‌ای دور به‌عنوان روشی ضروری و تغییرناپذیر باقی خواهد ماند.

همان‌طور‌که اشاره شد، ایران کشوری خشک و کم‌آب است و با توجه به رشد جمعیت و منابع محدود آب، باید راهکارهای مناسبی برای استفاده بهینه از منابع، اجرا کند؛ بنابراین استفاده مجدد از آب خاکستری با رعایت ملاحظات اقتصادی و بررسی اثربخشی آن، می‌تواند برای رفع مشکلات کم‌آبی، در کشور ایران بسیار کارآمد باشد.

سید‌علی سید‌زاده- ‌کارشناس صنعت آب