انتخابات ۱۴۰۰؛ نظامیان در صف پاستور

برترین‌ها: هرچه به انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم نزدیک می‌شویم علاوه بر گمانه‌زنی‌ها، تحلیل‌ هم بیشتر و صریح‌تراز قبل عنوان می‌شود. موضوع بر سر رئیس‌جمهور شدن یک «نظامی» است؛ این روزها دوباره این بحث داغ شده و به اوج رسیده است. مسئله‌ای که موافقان و مخالفان آن در مقابل هم صف کشیده‌اند، اما محافل سیاسی در حالی برای انتخابات ۱۴۰۰ آماده می‌شوند که کشور با یک بحران کم‌سابقه اقتصادی روبه‌رو است.

برخی از شخصیت‌ها و جریان‌های اصول‌گرا معتقدند یک چهره نظامی می‌تواند با روحیه جهادی و کاریزمای نظامی‌اش ورق را برای کشور برگرداند. سه روز پیش محسن رفیقدوست، اولین وزیر سپاه و از فرماندهان سابق سپاه پاسداران از کاندیداتوری چهره‌های نظامی در انتخابات ریاست جمهوری دفاع کرد. او معتقد است یک رئیس جمهور نظمی می‌تواند عنان کارها در شرایط فعلی را به دست بگیرد. او براین اعتقاد است که سپاه نه اصول‌گراست نه ‌اصلاح‌طلب اما یک فهم و بینش سیاسی دارد.

رفیقدوست به خبرآنلاین گفته است: «ما تا به حال ندیدیم که ارتشی‌ها بخواهند جایی کاندید شوند و این در مورد سپاهی‌ها مطرح می‌شود، الان رئیس مجلس شورای اسلامی سردار، سرتیپ پاسدار دکتر خلبان قالیباف است و چند نفر از هم‌قطارهای ما مثل سردار دهقان و سایر سرداران می‌خواهند کاندید شوند.»

او در ادامه گفته:«من فرقی بین آنها و بقیه کاندیداها نمی‌بینم، چون سپاه یک نیروی نظامی-عقیدتی است و اهل تجزیه و تحلیل سیاسی است، مثلا آقای محسن رضایی تا به حال چندین بار کاندید شده است، منتهی باید دید که ذائقه ملت چیست. من اصلا به این موضوع نگاه نمی‌کنم که فلانی سپاهی است و فلانی نیست، من نگاه می‌کنم که چه کسی برای آینده مملکت که الان در بدترین شرایط اقتصادی برای مردم است (که اکثر آن تحمیل شده از خارج است)، بهتر عمل می‌کند و کدام یک از‌ اینها می‌تواند از آنها عبور کند، برای مردم هم ملاک باید همین باشد.»

سخنان رفیقدوست در حالی است که سردار حسین دهقان، وزیر سابق دفاع در دولت دهم، از فرماندهان سپاه پاسداران و مشاور رهبرمعظم انقلاب گفته است که در انتخابات ریاست جمهوری۱۴۰۰ نامزد خواهد شد. پیش از این رسانه‌ها از او به عنوان یکی از نامزد‌های احتمالی انتخابات سال آینده نام برده بودند. سردار دهقان ضمن تایید این خبر به تسنیم گفته است: «با قدرت خواهم آمد و معتقدم باید مردم را از این وضعیت فعلی نجات داد». او که از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران در سال‌های گذشته به شمار می‌رود سابقه ریاست بنیاد شهید، فرماندهی نیروی هوایی سپاه پاسداران، جانشین رئیس ستاد مشترک سپاه پاسداران و قائم مقامی وزیر دفاع را در دوره‌های مختلف در کارنامه خود دارد.

او نخستین فردی است که رسما برای انتخابات ریاست جمهوری سال آینده اعلام نامزدی کرده است. ورود سردار دهقان به عرصه انتخابات در شرایطی است که به نظر می‌رسد بخش قدرتمندی از جریان اصول‌گرا هم تمایل دارند برنده انتخابات ۱۴۰۰ یک چهره نظامی باشد. البته به نظر نمی‌رسد اصول‌گرایان از حامیان سردار دهقان باشند، او چهره‌ای میانه‌رو است و بیشتر به اعتدال‌گرایان نزدیک است.

چند هفته پیش هم حسام‌الدین آشنا، رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک و مشاور روحانی در گفت‌وگو با اندیشه پویا درباره سردار دهقان گفته بود: «ایشان هم مدیر بسیار توانمندی است و اقتداری کاریزماتیک دارد و از توان تعامل با رهبری و قوای دیگر و نیرو‌های مسلح هم برخوردار است و معطوف به حل مسئله کار می‌کند.»

محسن رضایی از دیگر چهره‌های نظامی است که چشم به انتخابات۱۴۰۰ دارد. او که سابقه فرماندهی سپاه را دارد، در سال ۸۴ کاندیدا شد اما انصراف داد و در دو انتخابات سال ۸۸ و ۹۲ نیز رأی لازم را برای نشستن روی صندلی ریاست دولت به دست نیاورد.

محمدباقر قالیباف هم که در دو انتخابات سال ۸۴ و ۹۲ از رقبای خود شکست خورده بود، در سال ۹۶ نیز کاندیدای ریاست‌جمهوری شد، اما در نهایت به نفع ابراهیم رئیسی انصراف داد. نقطه‌ضعف مهم حسین دهقان در اینجاست که او هم نسبت به هر سه آنها کمتر شناخته‌شده است و هم این‌که مردم نشان داده‌اند که به نامزد نظامی برای نشستن بر کرسی ریاست‌جمهوری اقبالی نشان نمی‌دهند. البته محسن رضایی و محمدباقر قالیباف آن قدر در انتخابات مختلف شرکت کرده‌اند که دیگر بحث نظامی بودنِ آن‌ها در حاشیه است و بیشتر، از این دو به عنوان چهره‌های سیاسی‌ای یاد می‌شود که می‌خواهند طعم «پاستور»نشینی را به هر طریق ممکن درک کنند.

این وضعیت در حالی است که حضور یک نظامی در رأس دولت بعد از پیروزی انقلاب سابقه نداشته اما مخالف و موافق بسیاری داشته و دارد. از موافقان حضور نظامیان در عرصه سیاست، حسین الله‌کرم، دبیرکل سابق انصار حزب‌الله است. او چندی ‌پیش گفته بود: «این جایگاه برجسته باید به دست فرد استراتژیک اداره شود و کسی با تخصص نظامی و امنیتی بیشتر از دیگران می‌تواند به‌عنوان محور مدیریت استراتژیک نقش‌آفرین باشد.»

با‌این‌حال محمدصادق جوادی‌حصار، تحلیل‌گر اصلاح‌طلب، نظر دیگری دارد. او در گفت‌وگو با اعتماد درباره پیروزی کاندیداهای نظامی در انتخابات ۱۴۰۰ گفته بود: «این‌که در کشور چقدر آمادگی پذیرش یک چهره نظامی وجود دارد و چقدر یک چهره نظامی می‌تواند شانس پیروزی داشته باشد، به استراتژی نظام بستگی دارد. ممکن است در مقطعی دستگاه حاکمه به تصمیم برسد که برای هماهنگ‌کردن کشور - اعم از قوای نظامی و غیرنظامی - به یک گزینه نظامی در رأس قوه مجریه نیاز است. در این شرایط باید منتظر باشیم چهره‌های برجسته‌تر نظامی در عرصه انتخابات حضور یابند اما در این شرایط حاکمیت باید به رأی حداقلی اکتفا کند؛ چراکه رئیس‌جمهوری نظامی احتمال رأی‌آوری پایینی دارد اما اگر حاکمیت بخواهد کسی به‌عنوان رئیس‌جمهوری انتخاب شود که از محبوبیت و رأی بالایی برخوردار باشد، با گزینه نظامی این امر محقق نخواهد شد.»

در این میان محمد عطریانفر هم که از فعالان سیاسی اصلاح‌طلب است نیز با به بن‌بست رسیدن تئوری سیاسی در ایران موافق است. او چند ماه پیش به جوان‌آنلاین گفته بود:«نظامیان ایران در اندازه‌ای نیستند که شانه‌هایشان بتواند بار مسئولیت سیاسی را تحمل کند. چرا ما به عمق تاریخ خودمان و گذشته‌مان و فراز و فرودها توجهی نمی‌کنیم؟ از سر درایت که از آن درس بگیریم.»

عطریانفر معتقد است: «ما ضرورتا نیازمند کارآمدی هستیم. امروز کارآمدی است که حرف اول را می‌زند. کارآمدی چیست؟ کارآمدی این‌که من فی‌الواقع هدف‌گیری کردم که از یک نقطه‌ای به یک نقطه برسم، از یک مبدأ به یک مقصد برسم. آن مقصد علی‌القاعده مبنای حرکت می‌شود و جهت من را روشن می‌کند.»

دو هفته پیش هم سردار حسین علایی به عنوان یکی از چهره‌های سرشناس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به خبرآنلاین گفته بود: «اگر مردم دوست دارند که یک فرد نظامی را انتخاب کنند، خودشان حق انتخاب دارند. نه این‌که یک جایی بگوید که از بین این نامزدها مثلا تعداد ۵ یا ۱۰ نفر را مشخص می‌‌کنیم و شما باید از بین آنها برای خود رئیس جمهور انتخاب کنید. مردم اجازه دارند هر فردی را در عرصه انتخابات به عنوان رئیس جمهور انتخاب کنند، اما این گزینش باید در یک فضای کاملا باز انتخاباتی و بدون نگاه‌های محدود کننده از سوی نهادهای نظارتی رخ دهد.»

با همه این صحبت‌ها در آستانه انتخابات سال ۱۴۰۰ زمزمه‌های جدی از روی کار آمدن یک چهره نظامی به عنوان رئیس جمهور به گوش می‌رسد. تجربه ناخوشایند برخی از کشورهای همسایه همچون ترکیه و عراق از قدرت گرفتن نظامی‌ها و همچنین خاطرات چکمه رضاخان در تاریخ معاصر این مرز و بوم؛ نوعی از ترس را به جامعه‌ای القا می‌کند. یعنی پذیرش نظامی‌ها در جایگاهی خارج از مسئولیت ذاتی‌شان؛ سؤالی است که شاید پاسخ آن را باید در ادوار مختلف انتخابات ریاست جمهوری و تعداد آرای این قشر از کاندیداها جست‌وجو کرد.